Үгілу-Выветривание

1. Үгілу-Выветривание

Үгілу – бұл тау жыныстары мен
минералдардың әртүрлі факторлардың
әсерінен бұзылу процесі. Үгілу үш негізгі
түрге бөлінеді: физикалық, химиялық
және биологиялық. Бұл процестер жиі
қатар жүреді және өзара әрекеттеседі.
Үгілу процестері табиғи факторлардың
әсерінен дамып, Жер бетінде кең
таралған. Олар ландшафттардың,
топырақтардың және экожүйелердің
қалыптасуында маңызды рөл
атқарады.

2.

Физикалық үгілу
Түзілуі:
•Негізінен температураның күрт өзгеретін жерлерінде, мысалы,
шөлдерде, таулы аймақтарда немесе полярлық өңірлерде жүреді.
•Жыныстардың кеңеюі мен жиырылуы, судың мұздап-еруі, жел, су
және мұздың механикалық әсері жыныстарды бұзады.
Таралуы:
•Шөлді аймақтарда, күн мен түн температурасының үлкен
айырмашылығы бар жерлерде.
•Таулы жерлерде, әсіресе қыста, судың мұзға айналып, жарықтарға
қысым жасауы.
•Полярлық өңірлерде, мұздау және еру процестері қарқынды болатын
жерлерде.

3.

Физикалық үгілу мысалдар

4.

Химиялық үгілу
Түзілуі:
Химиялық үгілу - бұл су, оттегі, көмірқышқыл газы, органикалық қышқылдардың
әсерінен, сондай-ақ Биогеохимиялық процестердің әсерінен минералдар мен тау
жыныстарының химиялық түрлену процесі.
Таралуы:
•Ылғалды және жылы климаттық аймақтарда, мысалы, тропиктерде, онда су мен
жоғары температура химиялық реакцияларды жылдамдатады.
•Көмірқышқыл газы көп жерлерде, бұл әсіресе әктасты аймақтарда (карстты
аймақтарда) байқалады.

5.

Химиялық үгілу мысалдар

6.

Биологиялық үгілу
Түзілуі:
Өсімдіктердің, жануарлардың және микроорганизмдердің әсерінен болатын ауарайының бұзылуы биологиялық үгілу деп аталады. Құм, су, ағаш тұқымдары тау
жыныстары арасындағы жарықтарға түседі. Өсіп келе жатқан ағаштар тамырымен
жарықтарды итереді және олар үлкейеді.
Таралуы:
•Барлық континенттерде, әсіресе өсімдіктері мол жерлерде.
•Тамыры күшті ағаштары бар ормандарда
•Тропикалық ормандар мен ылғалды қоңыржай аймақтарда, биологиялық
белсенділік жоғары жерлерде.

7.

Биологиялық үгілу мысалдар

8.

Жалпы заңдылық:
•Физикалық үгілу – құрғақ және суық климатта басым.
•Химиялық үгілу – жылы және ылғалды аймақтарда белсенді.
•Биологиялық үгілу – тіршілік мол жерлерде көбірек байқалады.
Қорытынды:
Ауа райы әртүрлі және Жердегі тіршілік үшін өте
маңызды
Бұл процестер бір-бірін толықтырып, табиғи
жүйелердің дамуын және тау жыныстарының қайта
өңделуін анықтайды.