лекция 7

1.

Тақырып 7. Бюджет жобасын қарау және бекіту
Сұрақтар:
1.Бюджет жобасын әзірлеу және ұсыну тәртібі
2.Бюджеттің жобасын әзірлеу мен бекітудегі парламент пен
мәслихаттың рөлі

2.

Негізгі ұғымдар
-Бюджеттік процесс -бюджетті әзірлеу, қарау, бекіту, атқару және оның
орындалуы туралы есеп беру кезеңдерінің жиынтығы.
-Бюджет жобасы -жоспарланып отырған қаржы жылы мен орта
мерзімді кезеңге арналған бюджеттік түсімдер мен шығыстардың
негізделген болжамы.
-Бюджетті бекіту- заң шығару органының (Парламент / мәслихат)
бюджет жобасын қарап, оны заң түрінде қабылдау процесі.

3.

Бюджет жобасын әзірлеу және ұсыну тәртібі
Бюджет жобасын Қазақстан Республикасының Үкіметі әзірлейді және
Республикалық бюджет туралы заң жобасын Қазақстан Республикасының
Парламентіне ұсынады.
1. Бюджет жобасын әзірлеу кезеңдері:
-Орта мерзімді фискалдық саясатты және макроэкономикалық болжамды
қалыптастыру (3 жылдық кезеңге);
-Министрліктер мен әкімдіктердің бюджеттік өтінімдерін жинау және
талдау;
-Бюджеттік комиссияның шешімдері негізінде шығыстардың басым
бағыттарын белгілеу;
-Республикалық бюджет жобасын қалыптастыру және Үкімет
отырысында бекіту

4.

Ұсыну мерзім
-Үкімет республикалық бюджет туралы заң жобасын Парламент
Мәжілісіне кезекті қаржы жылы басталғанға дейін кемінде төрт ай бұрын
ұсынады (Бюджет кодексінің 75-бабы).
-Жергілікті атқарушы органдар өздерінің бюджеттік жобаларын
мәслихаттарға ұсынады.

5.

Бюджет жобасын қарау тәртібі
Парламент деңгейінде:
-Заң жобасы алдымен Мәжілісте қаралады;
-Мәжілістің салалық комитеттері мен Қаржы және бюджет комитеті
оны талқылайды, сараптамалық қорытынды береді;
-Мәжіліс қабылдағаннан кейін жоба Сенатқа жолданады;
-Сенат өз кезегінде түзетулер енгізуге құқылы, бірақ түпкілікті
нұсқаны екі палата келісіп қабылдауы керек.

6.

Жергілікті деңгейде
-Облыстық, қалалық және аудандық мәслихаттар тиісті әкімдік
ұсынған бюджет жобасын қарайды;
-Мәслихат бекіткеннен кейін жергілікті бюджет күшіне енеді;
-Мәслихат жергілікті бюджет туралы шешім қабылдайды.
-Бұл шешім облыстық немесе қалалық әкімдіктің нормативтікқұқықтық актісі ретінде бекітіледі.

7.

Бюджетті бекіту
Республикалық деңгейде:
-Екі палата да келісілген нұсқаны қабылдаған соң, “Республикалық
бюджет туралы” заң қабылданады.
-Заң Президентке қол қоюға жіберіледі және ресми жарияланғаннан
кейін күшіне енеді.
-Бұл заңда:
-Жалпы кірістер мен шығыстар;
-Трансферттер көлемі;
-Бюджеттік тапшылық және оны қаржыландыру көздері;
-Мемлекеттік борыш лимиті көрсетіледі.

8.

Бюджет жобасын қарау кезінде ескерілетін қағидаттар
1.Тиімділік - ресурстарды ұтымды пайдалану;
2.Ашықтық және жариялылық- бюджет жобасын қарау
процесінде қоғам өкілдерінің қатысуы;
3.Негізділік - барлық көрсеткіштер нақты экономикалық талдауға
және болжамдарға сүйенуі тиіс;
4.Тұрақтылық және сабақтастық -бюджет саясатының
бірізділігі.

9.

Парламент пен мәслихаттың рөлі
Деңгей
Негізгі орган
Міндеттері
Республикалық Парламент (Мәжіліс, Сенат)
Республикалық бюджетті талқылау
және заң қабылдау
Жергілікті
Мәслихат
Жергілікті бюджетті бекіту және
бақылау
Атқарушы
билік
Үкімет, әкімдіктер
Бюджет жобасын әзірлеу және ұсыну

10.

Бюджет қарау процесіндегі бақылау және сараптау
-Есеп комитеті- республикалық бюджет жобасына қаржылық
сараптама жүргізеді;
-Қоғамдық кеңестер мен БАҚ- бюджет ашықтығына үлес қосады;
-Парламент депутаттары -түзетулер мен ұсыныстар енгізе алады,
бірақ жалпы тапшылық шегін өзгерте алмайды.

11.

Бюджет бекітілгеннен кейінгі кезең
1.Бюджеттің атқарылуын ұйымдастыру;
2.Түсімдер мен шығыстардың орындалуын бақылау;
3.Атқарылу туралы есеп пен аудит.