Қосылыстардағы элементтердің массалық үлесін анықтау. 6-сабақ

1. Қосылыстардағы элементтердің массалық үлесін анықтау. 6-сабақ

8-сынып

2. Сабақтың оқу мақсаты:

8.2.3.1
• 8.2.3.1 -заттар
құрамындағы
элементтердің
массалық үлесін
табу,
элементтердің
массалық үлесі
бойынша
заттардың
формуласын
шығару

3.

Миға шабуыл
Жай және күрделі заттар дегеніміз не?
Мысалдар келтіру
Судың құрамы (Н2О) қанша пайыз
сутектен және қанша пайыз оттектен
тұрады?

4. Қосылыстардағы элементтердің массалық үлесін анықтау.

Қосылыстардағы элементтердің массалық үлесін анықтау
.
Химиялық элементтің массалық үлесі осы элемент атомдарының жалпы
салыстырмалы массасын Ar(Э) затының салыстырмалы молекулалық
массасына x-ке көбейтілген қосылыстағы атомдар санына бөлу
коэффициенті ретінде есептеледі. бірлік бөліктерінде немесе пайызбен.
ω (X)= n·Ar(X):Mr

5. Мысалы: Күкірт қышқылындағы оттектің массалық үлесін есептейік H2SO4.

Берілгені:
Шешуі:
H2SO4
Mr(H2SO4)=98
ω(О) = x % Ar(О)=16, n = 4
16 4
% O
100% 65%
98
Жауабы: Күкірт қышқылындағы оттектің
массалық үлесі 65%

6.

Массалық үлес
ф
H 2O
2 + 16 = 18
Массалық үлес деп – химиялық қосылыстағы атом
массасының бүкіл молекуланың массасына
қатынасын айтады. Гректің Ѡ (омега) әрпімен
белгіленеді:
Ѡ = N∙Ar / Mr немесе Ѡ = N∙Ar / Mr ∙ 100%
СO2
12 + 32 = 44
Ѡ – қосылыстағы элементтің массалық үлесі;
N – қосылыстағы элементтің атом саны;
Ar – осы элементтің салыстырмалы атомдық
массасы;
Mr – берілген қосылыстың салыстырмалы
молекулалық массасы
6

7.

Массалық үлесті есептеу
ф
1-мысал. Судың құрамындағы сутек пен оттектің массалық үлестерін
есептеңіз.
Шешуі:
Алдымен судың салыстырмалы молекулалық массасын есептейміз:
Mr(H2O) = Ar(H) ∙ 2 + Ar(O) ∙ 1 = 1∙2 + 16∙1 = 18
Сутектің және оттектің массалық үлестерін есептейміз:
Ѡ(Н) = 2∙Ar(Н) / Mr(H2O) = 2 ∙1 / 18 = 0,111 немесе 11,1 %
Ѡ(О) = Ar(О) / Mr(H2O) = 16 / 18 = 0,889 немесе 88,9 %
Оттектің массалық үлесін есептеудің екінші әдісі:
1-ден немесе 100 пайыздан сутектің массалық үлесін азайту.
7

8.

Массалық үлесті есептеу
ф
2-мысал. Фосфор қышқылының құрамындағы элементтердің массалық
үлестерін есептеңіз.
Шешуі: 1) Заттың салыстырмалы молекулалық масссын есептейміз:
Mr(H3PO4) = 3∙1 + 31 + 4 ∙ 16 = 98
2) Қосылыс құрамындағы элементтердің массалық үлестерін есептейміз.
Ѡ(Н) = 3∙Ar(Н) / Mr(H3PO4) = 3 ∙1 / 98 = 0,03 немесе 3 %
Ѡ(Р) = Ar(Р) / Mr(H3PO4) = 31 / 98 = 0,32 немесе 32 %
Ѡ(О) = 4∙Ar(О) / Mr(H3PO4) = 4 ∙16 / 98 = 0,65 немесе 65 %
8

9.

Формула табу
ф
Қосылыстың формуласын табу есептері:
1. Массалары берілген жағдайда
қосылыстың эмпирикалық
формуласын табу
10 г 20 г
N О
??
2. Массалық үлестері берілген
жағдайда қосылыстың эмпирикалық
формуласын табу
40 % 60%
S О
??
9

10. Қосылыстардағы элементтердің массалық үлесін анықтау Жұптық жұмыс тапсырмасы:Кесте сәйкестендіру

Тұжырымдар
Ас содасының құрамына натрийдің 2,
сутектің 1, көміртектің 1, оттектің 3
атомы кіреді
Массалық үлес – қосылыстағы атом
массасының бүкіл молекулаға
қатынасы
Қосылыстың сандық құрамы
коэфициент аркылы белгіленеді
Сапалық құрам қосылысқа әр атом
түрінің қаншасы кіретінін көрсетеді
Қосылыстағы элементтердің массалық
үлесі арқылы қосылыстың
формуласын шығаруға болады.
Шын / Жалған
дескриптор
заттар құрамындағы
элементтердің массалық үлесін
табады-1балл
элементтердің массалық үлесі
бойынша заттардың формуласын
шығарады-1балл

11. Қосылыстардағы элементтердің массалық үлесін анықтау Топтық жұмыс тапсырмасы:

І-топ Құрамындағы элементтердің массалық
үлесін анықтаңдар
А) H2S
В) H3PO4
ІІ-топ
Мына қосылыстардың қайсысында: NaCl,
NaClO, NaClO3 хлордың массалық үлесі көп?
ІІІ-топ
Темір купорасындағы FeSO4 * 7Н2О судың
массалық үлесін есептеңіздер дескриптор
заттар құрамындағы элементтердің
массалық үлесін табады-2балл
элементтердің массалық үлесі бойынша
заттардың формуласын шығарады-2балл

12. Қосылыстардағы элементтердің массалық үлесін анықтау Жеке жұмыс тапсырмасы:

1-тапсырма: элементтердің массалық үлесін табу
А) CH4
B) H2SO4
2-тапсырма:
Мына қосылыстардың қайсысында: СаСО3, С6Н12О6,
Ba(NO3)2 оттектің массалық үлесі көп?
2-тапсырма:
Тотияйынның CuSO4*5H2O құрамындағы мыстың
массалық үлесін есептеңіздер
дескриптор
заттар құрамындағы элементтердің
массалық үлесін табады-2балл
элементтердің массалық үлесі бойынша
заттардың формуласын шығарады-2балл

13. Қосылыстардағы элементтердің массалық үлесін анықтау ЕББҚ-тапсырмасы:

•Бір элементтің оксидінің формуласы ЭО2.
Ондағы оттектің массалық үлесі 53.3%.
Элементтің табыңыз.

14. Рефлексия

Үйге тапсырма: №1,2 есеп шығару