Inflyatsiyani prognozlash

1.

2.

INFLYATSIYA
Inflyatsiya - lotincha “inflatio” so'zidan olingan
bo'lib, “shishish”, “bo'rtish”, “ko'tarilish” degan
ma'nolarni anglatib, mamlakatdagi tovar va xizmatlar
bahosi umumiy darajasining oshishi (o'sishi)
tushuniladi. Narxlarning umumiy darajasi ko'tarilishi
natijasida mamlakat pul birligi (milliy valyuta) xarid
qobiliyatining pasayishi ro'y beradi. Bu esa o'z
navbatida, davlat pul birligining qadrsizlanishiga olib
keladi.

3.

Pulning qadrsizlanishi deganda
nima tushuniladi?
Pulning qadrsizlanishi deganda, bir xil
miqdordagi pulga vaqti kelib kamroq
bo'lgan tovar va xizmatlarni sotib
olish, ya'ni sotib olinishi mumkin
bo'lgan tovar va xizmatlar
miqdorining vaqti kelib kamayishi
tushuniladi.
Misol uchun, yilning boshida 100
ming so'mga sotib olish mumkin
bo'lgan kundalik iste'moldagi tovar va
xizmatlarning miqdori yilning oxiriga
kelib kamayadi. Bu esa 100 ming
so'mga yilning oxirida yilning
boshidagiga nisbatan xuddi o'sha
tovar va xizmatlarni kamroq miqdorda
sotib olish demakdir.

4.

INFLYATSIYA MIQDORI
E'tibor bering! Uzoq vaqt
mobaynida tovar va xizmatlar
narxlari barqaror bo'lgan,
rivojlangan mamlakatlarda
inflyatsiyaning o'rta muddatli
ko'rsatkichi 2 foiz atrofida,
ushbu ko'rsatkich
rivojlanayotgan va bozor
iqtisodiyoti shakllanayotgan
davlatlar uchun esa nisbatan
yuqoriroq, taxminan 2-6 foiz
atrofida bo'lishi maqbul deb
topilgan.
O’zbekistonda esa bu ko’rsatkich
o’tgan 2024 yilda 9.8 foiz bo’ldi.

5.

Inflyatsiyani prognozlash
1. Statistik usullar
Bu usullar o'tmishdagi ma'lumotlar
asosida kelajakdagi inflyatsiya darajasini
prognozlash mumkin.
a) Trend tahlili
Ushbu usulda o‘tgan yillardagi
inflyatsiya dinamikasi asosida
kelajakdagi yo‘nalishlar aniqlanadi.
Masalan, agar so‘nggi 5 yil davomida
inflyatsiya har yili o‘rtacha 8% ga oshgan
bo‘lsa, kelgusi yil uchun ham shu
tendensiya davom etishi kutiladi.
Afzalligi: Oddiy va tezkor prognoz
beradi.
Kamchiligi: Agar iqtisodiy vaziyat keskin
o‘zgarib ketsa, aniq natija bermaydi.

6.

Regression tahlili
Bu usulda inflyatsiyaga ta'sir qiluvchi
omillar (masalan, ish haqi, pul massasi,
neft narxi) bilan inflyatsiya o‘rtasidagi
bog‘liqlik aniqlanadi.
Misol: Agar neft narxi har 10% oshganda
inflyatsiya 1% ga oshsa, neft narxi
kutilgan darajada o‘zgarsa, inflyatsiya
darajasi bashorat qilinadi.
Afzalligi: Sabab-oqibat munosabatini
ko‘rsatadi.
Kamchiligi: Faqat mavjud omillar
asosida prognoz qiladi, kutilmagan
voqealar hisobga olinmaydi.
bu tahlilda uzoq muddatli
prognozlashtirishni amalga oshirib
bo’lmaydi.

7.

Pul-kredit omillari
Pul-kredit omillari
Markaziy bank tomonidan foiz
stavkalari va pul massasi
boshqariladi.
Misol: Agar Markaziy bank foiz
stavkasini oshirsa, kredit olish
qimmatroq bo‘ladi, pul aylanishi
kamayadi va inflyatsiya
pasayadi.
Bu Markaziy bank tomonidan
boshqariladi ammo ,O’zbekiston
iqtisodiyoti sharoitida qayta
moliyalashtirish oshirilsa ,kichik
biznes vakillari kredit olishi
qiyinlashadi ,ish o’rinlari
kamayadi yoki malum bir
sohadagi ish o’rinlari qisqaradi
bu esa iqtisodiy o’sishga salbiy
ta’sir otkazadi soliq yuklamasi
ortishi iqtisodiy sub’yektlarning
iqtisodiyotdagi ulushi
kamayadi.bu albatta shaxsiy
fikrim

8.

inflyatsiya darajasi

9.

BOZOR VA MARKAZIY BANK
O’zbekiston Respublikasi
Markaziy Bankining
berayotgan tahlil natijalari
shuni ko’rsatadiki, 9.8 foiz
bilan o’tgan yillardagi
inflyatsiya ko’rsatkichlaridan
past ,bu esa pul-kredit
sohasidagi islohotlarning
natijasi ularoq yaxshi.Ammo
bozor sharoitidan kelib chiqib
aytadigan bo’lsak bu biroz
haqiqatdan uzoqdek
tuyiladi.yuqoridagi slayddan
ko’rishimiz mumkin.

10.

Hududlar kesimida
Hududlar bo’yicha olib
qaraydigan bo’lsak,
o’rtacha ko’’rsatkich 12.67
foiz bo’lmoqda bu esa o’z
navbatida inflyatsiyani
prognozlashda to’siq yoki
qiyinchilik tug’diradi.bizda
ko’p ma’lumotlar
ochiqlanmagani yoki
noto’g’ri tahlil ortidan
mamlakatinmizda
inflyatsiyani nazorat qilish
,yoki prognozlash aniqlik
darajasi pasaymoqda.

11.

Foydalanilgan adabiyotlar