Достоевский нечанчи йилда “Уруш ва тинчлик” романини ёзган?

Мантиқий фикрлашнинг ривожланганлик даражасини белгиловчи мезонлар

МАНТИҚИЙ ФИКРЛАШНИ РИВОЖЛАНТИРИШ УСУЛЛАРИ

ЮРИСТ ФАОЛИЯТИДА МАНТИҚИЙ ФИКРЛАШНИНГ РОЛИ

18.79M

Category:

economics

Мантиқий тўғри фикрлаш ва ҳуқуқий асослашнинг юрист фаолиятидаги роли

1.

МАНТИҚИЙ ТЎҒРИ ФИКРЛАШ ВА ҲУҚУҚИЙ
АСОСЛАШНИНГ ЮРИСТ ФАОЛИЯТИДАГИ
РОЛИ

Зарурий адабиётлар:
Aldisert R.J. (2001). Logic for Lawyers. A
Guide to Clear Legal Thinking. 3rd edition.
National Institute for Trial Advocacy, USA.
84-104 p.
Шарипов М. , Файзихўжаева Д. Мантиқ.
Ўқув қўлланма, -Т., 2004.
Ломиворотов М.М. Логика для юристов.
Учебное пособие в схемах и
упражнениях. – Волгоград.: ВолгГТУ,
2006. 11-24 с.
2

3. Мавзунинг асосий масалалари

1. Мантиқий фикрлашнинг омиллари, талаб ва
мезонлари.
2. Мантиқий фикрлашни ривожлантириш
усуллари.
3. Юрист фаолиятида мантиқий фикрлашнинг
роли.
4. Фикрни мантиқий ифода этиш усуллари ва
талаблари.
5. Юридик фаолиятда дедуктив, индуктив ва
аналогия бўйича хулоса чиқаришнинг аҳамияти.
6. Юридик аргументация. Юридик асослашнинг
юрист фаолиятидаги роли.

4.

Мантиқий фикрлаш
Фикрлаш
шахс билиш фаолияти
жараёни бўлиб, воқеликни
бевосита ва умумлашган
ҳолда акс эттиради
фикрлашнинг олий поғоналаридан
бири бўлиб, изчиллик, кетма-кетлик
асосида фикрларнинг боғланишини
билдиради ва шахс ижодий
фаоллигининг муҳим қиррасини
ўзида мужассамлаштиради

5.

Мантиқ бизни билимсизлигимизни, бирор
нарсани биламиз деб, билмай турганимизни
яширувчи туманни бартараф этади.
Ишончим комилки, замонавий таълимда ҳеч
бир омил мантиқ каби аниқ фикрловчиларни
етиштириб чиқаролмайди

6. Эслаб қолинг!

Мантиқ фани тўғри тафаккур
шакллари ва қонунларини
ўрганувчи фандир.
“Мантиқ” сўзи араб тилидан
олинган бўлиб, “сўз”, “таълимот”,
“фан” деган маъноларни
билдиради
Мантиқийлик – тафаккурнинг ёзма ва оғзаки нутқда
фикрлаш қонунларига амал қилиш жараёни
6

7.

Мантиқ бу – тўғри фикрлашнинг шакллари ва қонунлари
ҳақидаги фан
Мантиқнинг асосий вазифаси биз
тафаккур қилаётган нарса ҳақида қандай
билим олиш ва хулоса қилишдир
Барча фанда мантиқ аоссий восита
вазифасини бажаради

8.

Барча инсонлар икки ёқда юради.
Барча ўзга сайёраликлар тўрт оёқда юради.
Мазмунига қарайдиган бўлсак биринчи мисол тўғри,
иккинчиси эса ақлга сиғмайди
Бироқ мантиқ учун иккиси ҳам бир шаклга ва бир
қийматга эга фикрлардир
Барча А бу Б дир
Аристотел мантиқи-классик расмий матнтиқдир

9. Тафаккурнинг уч асосий шакли мавжуд

Тушунча – бирор бир оъект ёки унинг элементини
билдирувчи тафаккур шакли
Стул, чирой, кулги, ҳаво, инсон, виждон, космос, онг, совға
Ҳукм (мулоҳаза) – ўзаро бир бири билан боғлиқ
тушунчалардан иборат тафаккур шакли
Барча юлдузлар-осмон жисмлари, кўп спортчиларни
жароҳати бор, бирор бир ручка қалам эмас
Хулоса – бир ёки бир неча маълум бўлган билим орқали янги
билимни вужудга келтиришнинг тафаккур шакли.

10.

Тафаккурнинг асосий шакллари

11. Тушунча

Тушунча – бу бирор бир оъект ёки унинг
хусусиятини англатувчи тафаккур шакли
Тушунча бу оъектни онгли тасаввур қилиш
(у ҳақидаги фикр)
Тушунча – тафаккур шакли, сўз – тил шакли

12.

Тафаккур шакллари
Тушунча
«Инсон» тушунчасининг мазмунини
инсонга хос бўлган умумий ва муҳим
белгилар
инсоннинг онгли мавжудот эканлиги
меҳнат фаолияти билан
шуғулланиши
меҳнат воситаларини яратиш
қобилиятига эгалиги
тил воситасида фикр алмашиши
Тушунчада фикр мазмунини ташкил этувчи элементлар акс
эттирилаётган предметнинг умумий ва муҳим белгилари
ҳисобланади
1
2

13. Ҳукм (мулоҳаза)

Мулоҳаза (ёки ҳукм) – бу унда нимадир тасдиқланадиган ёки
инкор этиладиган тафаккур шакли
Агар инсон ўқиса демак ҳарфларни билади
Ҳар бир бола онага муҳтож бўлади
Барча итлар мушуклар эмас
Кўплаб гуллар ёқимли ифор таратади
1.Мулоҳаза ўзаро боғланган тушунчалардан иборат
(эркак ва аёл инсонлардир, эркаклар аёл эмас, баъзи
аёллар эркаклардан кучли)
2.Мулоҳаза жумла тарзида ифодаланади
3.Мулоҳаза ҳақиқат ёки ёлғон бўлади
4.Мулоҳазалар оддий ва мураккаб бўлади (боғловчи
билан боғланади)

14.

Ҳукм (мулоҳаза)
“Ўзбекистон - мустақил давлат”
Тушунча
Тушунча
Мантиқий боғловчи
Ҳукмда фикр мазмунини ташкил этувчи элементлар
тушунчалар ҳисобланади. Тушунчалар ўзаро боғланиб,
ҳукмни ташкил этади
1
4

15. Мулоҳаза тўрт қисмдан иборат бўлади:

субъект
предикат
боғловчи
квантор

16.

С-мулоҳазада бу ҳақда гап боради: Барча
ўсимликлар – ҳайвонлар эмас. Ўсимликлар -субъект
П-субъект ҳақидаги гап: Барча ўсимликларҳайвонлар эмас. Ҳайвонлар - предикат
Б-субъект ва предметни боғловчи: дир, эмас.
К-субъектни ҳажмини кўрсатувчи: Кванторлар-барча,
баъзи, ҳар учинчиси, ярми, битта ҳам эмас.

17.

Барча мактаб ўқувчилари инглиз тилини яхши кўрадилар
Квантор
Суьбъект
Предикат
Боғловчи
Баъзи жумлаларда квантор бўлмаслиги мумкин, лекин у
албатта назарда тутилади
Капалаклар – ҳашаротлардир
Барча капалаклар - ҳашаротлардир

18. Мантиқдаги саволлар

Савол – бу мулоҳаза шаклида жавобни олиш учун йўлланган
мантиқий шаклдир
Савол икки қисмдан иборат бўлади
1.Асосий- маълум бир мулоҳаза аосида ифодаланган
2.Изланувчи – мулоҳазани маълум жавоб билан тўлдириш
учун

19. Достоевский нечанчи йилда “Уруш ва тинчлик” романини ёзган?

• Мантиқий нуқтаи назардан саволни
қўйишдаги асосий талаб – асосий қисмдаги
мулоҳазанинг ҳақиқат эканлигида
• Акс ҳолда савол мантиқий нотўғри тузилган
ҳисобланади
• Масалан, юқоридаги савол нотўғри, чунки
унинг асосий қисми ёлғон мулоҳаза билан
ифодаланган

20. Хулоса чиқариш

Хулоса чиқариш – бир ёки бир неча мулоҳаза
асосида янги мулоҳаза, яъни хулосанинг яратилиши
Барча ҳайвонлар овқатланади
Мулоҳазалар
Отлар – ҳайвонлардир
Хулоса
Отлар овқатланиши зарур
Мулоҳазалар нафақат ҳақиқатга яқин бўлиши, балки
ўзаро боғланган бўлиши ҳам зарур

21.

Хулоса чиқариш
Асос – Ҳамма мустақил давлатлар
БМТга аъзо.
Асос – Ўзбекистон – мустақил давлат.
Хулоса – Ўзбекистон БМТга аъзо.
Асос – Айбсиз бўлган ҳеч бир шахс
жавобгарликка тортилиши мумкин
эмас.
Асос – П.- айбсиз.
Хулоса – П. жавобгарликка тортилиши
мумкин эмас.
Хулоса чиқаришда фикр мазмунини ташкил этувчи
элементлар ҳукмлар ҳисобланади
2
1

22. Хулоса чиқариш уч турга бўлинади:

•дедуктив
•индуктив
•аналогия бўйича

23. Дедукция

Дедуктив хулоса чиқариш - умумий қоидадан хусусий ҳолат
учун хулоса чиқарилади
Барча йиртқичлар гўшт ейдилар
Шерлар – йиртқичлар
Шерлар гўшт ейдилар
Барча дедуктив мулоҳазалар
силлогизмлар деб аталади
(грек. хулоса қилиш)
Дедукциянинг асосий жиҳати
хулосаларининг ҳақиқийлигидадир

24. Индуктив хулоса чиқариш

Нисбатан торроқ билимдан
нисбатан кенгроқ билим келтириб
чиқарилади
Индуктив хулоса чиқариш
предметларни, ҳодисаларни бирмабир ўрганишга асослангани учун
кўпинча кузатиш ва тажриба ўтказиш
билан боғлиқ
Индуктив
хулоса чиқаришнинг
икки тури:
Тўлиқ индукция
Тўлиқсиз индукция

25. Аналогия

Аналогия (грек. тўғри келиш) бўйича хулоса чиқариш учун
иккита предмет ёки иккита ҳодиса бирор хусусияти
жиҳатидан таққосланади, ўхшатилади. Аналогиянинг
хулосаси эҳтимолий шаклда бўлади
Мотоциклчи Вали ўз мотоциклини, тез юришни,текис йўлни
яхши кўради.
Ва машиналарни ёмон кўради.
Мотоциклчи Али ўз мотоциклини, тез юришни,текис йўлни
яхши кўради.
Эҳтимол, Али машиналарни ёмон кўради

26.

Мантиқ нафақат тафаккур шаклларини, балки
унинг қонунларини ҳам ўрганади

27. Тафаккур қонунлари (мантиқ қонунлари)

Бу тафаккурнинг объектив тамойиллари ва
қоидалари
Буларга амал қилиниши тўғри хулоса
чиқаришга олиб келади
1) Айният қонуни
2) Қарама-қаршилк қонуни
3) Учинчиси истисно қонуни
4) Етарли асос қонуни

28. Айният қонуни

Барча фикр, мулоҳазалар ўзига тенг бўлиши
зарур
Айният қонуни аниқ, тўғри ва оддий бўлиши зарур,
мулоҳазанинг тушунчаларини алиштиришни, яъни бир сўзни
турли маъноларда ифодалашни, бир мазмунни турли
сўзларга қўллаб иккиланиш ҳосил қилишни таъқиқлайди
Талаба ўқитувчининг маърузасига кирди
Бу ерда бир жумла бўлса-да, маъноси икки хил. Демак,
Айният қонуни бузилди.

29. Софизм

(грек тилидан sophisma - айёрлик, ҳийла)
Бу ёлғон фикрни юзаки равишда исботлаш
учун мантиқ қонунларини қасддан бузишдир
Барча эркаклар – инсондир
Аёл – эркак эмас
Демак, аёл – инсон эмас

30.

Софизмни бартараф этиш учун қасддан ва
сезиларсиз равишда тафаккурда
айнийлаштирлаётган икки объектни топиш
зарур
Бироқ буни амалга ошириш мураккаб иш
Шунинг учун ҳам мантиқ қонунларини билиш
ва мантиқий фирклашни ривожлантириш
зарур

31.

Агар айният қонуни эътиборсизлик ёки билимсизлик
туфайли бузилса, унда мантиқий хатоликлар келиб
чиқади, агар атайлаб чалғитиш учун қилинса,
суҳбатдошини ёлғон фикрга ишонтириш учун, бу
энди хато эмас, балки софизм ҳисобланади.
Қизиғи, кўплаб кулгили афоризмалар, аскиялар,
бошқотирмалар айният қонунини бузиш орқали
яратилади

32.

• "Tarvuzi qo'ltig'idan tushdi".
• Qo'lini yuvib qo'ltig'iga artdi.
• Ko'rgan kechirganlaring shu bo'lsin.
• Hotiningni boshinga chqarvobsan.

33. Қарама-қаршилик қонуни

Агар бир мулоҳаза ниманидир тасдиқласа, бошқаси
айнан ўша объект ҳақидаги мулоҳазани бир вақт
оралиғида, ўша муносабат доирасида инкор этса
улар бир вақтнинг ўзида ҳақиқат бўла олмайди.
Мантиқий қонун бир вақтнинг ўзида бирор нарсани
ҳам тасдиқлаш ҳам инкор этишни таъқиқлайди.
Агар бу шунчалик аниқ бўлса, буни мантиқ қонуни
сифатида ўрганиш зарурми?

34. Қарама-қаршилик қонуни

Шундай ҳолатлар борки, нимадир тасдиқланган вақтнинг
ўзидаёқ инкор этилади –алоқавий
Шундай бир бирига қарама қарши мулоҳазалар борки, улар
орасида етарли даражада интервал бор-масофавий
қора
оқ
Қаршилик қонуни фундаментал мантиқий қонун бўлиб,
замонавий математика унинг асосига қурилган

35. Учинчиси истисно қонуни

Иккита мулоҳазадан – “А” ва “А эмас”- бири албатта
ҳақиқат ҳисобланади
Икки мулоҳазадан бири бошқасини инкор этиб
турганда, иккиси ҳам бир вақтнинг ўзида ёлғон ёки
бир вақтнинг ўзида ҳақиқат бўла олмайди
Соддароқ қилиб айтганда бирининг ҳақиқийлиги
бошқасининг ёлғлонлигини ёки тескарисини
билдиради

36. Етарли асос қонуни

Ушбу тамойилга кўра ҳар бир мулоҳаза қилинган
тушунча фақатгина исботланган тақдирда ҳақиқат
деб ҳисобланиши мумкин.
Яъни, уни ҳақиқат деб ҳисоблаш учун етарли
даражада асослар келтирилиши зарур.
Кўча яхмалак (тезис),
чунки машилар юрмаяпти (асос)

37. Етарли асос қонуни

Кўча яхмалак (тезис),
чунки машилар юрмаяпти (асос)
Ушбу ҳолатда етарли асос қонуни бузилган, чунки
тезис асосдан келиб чиқмаган.
Яъни, машиналарнинг юрмаётгани фақатгина
кўчани яхлагани сабаб бўламаслиги мумкин, бунга
бошқа сабаблар ҳам бўлиши мумкин

38. Етарли асос қонуни

Жиноятни Петров содир этган (тезис),
чунки буни ўзи тан олди (асос)
Бу ерда ҳам қонун бузилган, чунки жиноятни
содир этганлигини тан олиши уни
ҳақиқатдан содир этганлигини англатмайди
масалан, қийноққа солиниши ёки бошқа босим
остида тан олган бўлиши мумкин.

39. Етарли асос қонуни

Жиноятни Петров содир этган (тезис),
чунки буни ўзи тан олди (асос)
Бу ерда ҳам қонун бузилган, чунки жиноятни содир
этганлигини тан олиши уни ҳақиқатдан содир
этганлигини англатмайди
масалан, қийноққа солиниши ёки бошқа босим
остида тан олган бўлиши мумкин.
Айбсизлик презумцияси етарли
асос қонунига асосланади

40.

Тафаккур қонунлари
Айният қонуни
“А-Адир”
Нозидлик қонуни
“А ҳам В, ҳам В эмас бўла олмайди”
Учинчиси истисно қонуни
“А В ёки В эмасдир”
Етарли асос қонуни
«Агар В мавжуд бўлса, унинг асоси
сифатида А ҳам мавжуд”
Тафаккур қонуни деб, фикрлар ўртасидаги зарурий, муҳим
боғланишларга айтилади
4
0

41.

МАНТИҚИЙ ФИКРЛАШНИ РИВОЖЛАНТИРИШ
МЕЗОНЛАРИ
Тафаккурнинг мустақиллиги
Ўқув материалини ўзлаштиришнинг тезлиги ва
мустаҳкамлиги
Стандарт бўлмаган вазифаларни ҳал қилишда зеҳн
(фикрлашнинг) тезлиги
Ўрганиб чиқилаётган ҳуқуқий вазият мазмунига чуқур
кириб бориш (муҳим бўлган назарияни муҳим
бўлмаган назариядан ажрата билиш)
Фикрлашдаги танқидийлик

42. Мантиқий фикрлашнинг ривожланганлик даражасини белгиловчи мезонлар

Мантиқий фикрлашга
нисбатан мотивацияни
қарор топганлиги
Мантиқий фикрлаш
кўникмаларининг
ривожланганлиги
Мантиқий фикрлаш
қобилиятларининг
шаклланганлиги
Амалий
мантиқий фикрлаш
жараёнини
ташкил этиш
Ихтисослашган (педагогик)
мантиқий фикрлашнинг
ривожланганлиги

43.

Ҳар бир самарадорлик даражасининг хусусиятидан келиб
чиқиб, қуйидаги мезонлар фарқланади
юқори даража
мантиқий фикрлашга
йўналганлик;
мослашувчанлик,
фикрлашнинг равонлиги,
рационализаторлик,
мантиқий фикрлаш
қобилиятларини
ривожланганлик
сифатларининг
шаклланганлиги,
сифат масалаларини ечиш
малакасининг
шаклланганлиги
мантиқий фикрлашга
нисбатан онгли
муносабатнинг таркиб
топганлиги,
мантиқий фикрлашга оид
назарий билимларнинг
ўзлаштирилганлиги,
активлик,
ташаббускорлик,
яратувчанлик
кўникмаларининг
шаклланганлиги
ўрта даража
паст даража
фикрлашга
мойилликнинг йўқлиги,
пассив иштирокнинг
мавжудлиги,
ўз-ўзини
ривожлантиришга
бўлган иштиёқнинг
пастлиги

44.

МАНТИҚИЙ ФИКРЛАШНИНГ АСОСИЙ ТАЛАБЛАРИ
тафаккур
тажриба
умумлаштириш
ҳаракат
Муаммоли
вазият

45. МАНТИҚИЙ ФИКРЛАШНИ РИВОЖЛАНТИРИШ УСУЛЛАРИ

шахмат
ўйнаш
вазият
ларни
симуляция
қилиш
танқидий
фикрлашни
ўрганиш
дебат ва
мунозара
лар
кундалик
юритиш
мантиқий
ўйинлар
топишмоқ
ва
бошқотир
маларни
ечиш
китоб
ўқиш

46. Эслаб қолинг!

МАНТИҚИЙ ФИКРЛАШНИ АНИҚЛАШ УСУЛЛАРИ
мураккаб билим
жараёни
Эслаб қолинг!
янги нарсаларни,
янгиликларни
қидириш ва кашф
этиш

47.

Эслаб қолинг!
Фикрлаш
муаммоли вазият
вужудга келган вақтдан бошланади
Муаммони баён қилиш ва
қидирув зонасини чеклаш
Гипотеза қуриш ва
уни текшириш
Гипотезани синаб кўришдан
кейинги ҳаракатлар ва
натижаларни акс эттириш

48. ЮРИСТ ФАОЛИЯТИДА МАНТИҚИЙ ФИКРЛАШНИНГ РОЛИ

Мантиқий фикрлаш
ЮРИСТ ФАОЛИЯТИДА МАНТИҚИЙ ФИКРЛАШНИНГ РОЛИ
Юристнинг мантиқий фикрлаш маданиятини
шакллантириш
Мулоҳазадаги мантиқий хатоларни аниқлаш
Қонунларни шарҳлаш
Ҳуқуқшунослик соҳасидаги илмий муаммоларни
ўрганиш

49.

SCAMPER – ҳуқуқий вазиятларга ечим тақдим этишда
ғояларни ишлаб чиқиш усулларидан бири
Substitute/Ўзгартириш
Combine/Комбинациялаш
Adapt/Moслаштириш
Magnify/Катталаштириш
Put to Other Uses/Бошқа тарзда
фойдаланиш
Eliminate (or Minify)/Йўқ қилиш
(олиб ташлаш, бартараф этиш ёки
минимал таъсирини камайтириш)
Rearrange (or Reverse)/Қайта ўзгартириш
(ёки тескари)

50. ХУЛОСА ЧИҚАРИШ

Маълум бўлган билим орқали
номаълум билимни вужудга
келтириш
Масалан,
Асос – Ҳамма мустақил давлатлар
БМТга аъзо.
Асос – Ўзбекистон – мустақил давлат.
Хулоса – Ўзбекистон БМТга аъзо.
Таркиби:
Асослар;
Асослар ва хулоса
ўртасидаги мантиқий
боғлиқлик;
Хулоса

51. Хулоса чиқариш

Чинлик даражасига кўра
Зарурий хулоса чиқариш
Эҳтимолий хулоса чиқариш
Асосларининг сонига кўра
Бевосита хулоса чиқариш
Бавосита хулоса чиқариш
Фикрнинг йўналишига кўра
Дедуктив
Индуктив
Аналогия

52. Дедуктив хулоса чиқариш

бевосита
бавосита
_______________________________________________________
______________________________________________________________
Хулоса бир асосдан
келиб чиқади
Айлантириш
Хулоса икки ёки ундан
ортиқ асослардан келиб
чиқади
Алмаштириш
Дедуктив хулоса
чиқаришнинг бир тури
силлогизмлар
Предикатга қарамақарши қўйиш
Индуктив хулоса чиқариш
Мантиқий квадрат
орқали
Аналогия бўйича хулоса
чиқариш

53. Индуктив хулоса чиқариш

54. Аналогия бўйича хулоса чиқариш

Нисбатан торроқ билимлардан
нисбатан торроқ билимларни
келтириб чиқарилади
Аналогия бўйича хулоса чиқариш
учун иккита предмет ёки иккита
ҳодиса бирор хусусияти жиҳатидан
таққосланади, ўхшатилади.
Аналогиянинг хулосаси эҳтимолий
шаклда бўлади
Аналогия бўйича
хулоса чиқаришнинг
икки тури:
Хусусиятлар аналогияси
Муносабатлар аналогияси

55.

МАНТИҚИЙ ИСБОТЛАШНИНГ 3 ЭЛЕМЕНТИ:
Тезис
(Асосий фикр)
Аргумент (далил,
исбот)
Асослар (мисоллар,
фактлар)
Хулоса

56.

Аргументациянинг
мақсади
суҳбатдошининг қаршилигини
заифлаштириш
эътирозларни олиб ташлаш
нутқаи назарингизга
мослаштириш

57.

Юридик нормаларни ишлаб чиқиш
Юридик
аргументация
Юридик фанларда
Илмий нашрларда ёки ихтисослашган
конференциялар маърузаларида
Талабалар ва ўқитувчилар ўртасида
Юридик
аргументациянинг
мақсади
Муайян позициянинг тўғрилигига
ишонтириш
Муайян нуқтаи назар, позиция (тезис)ни
қабул қилишга кўндириш,
акс эттириш ёки ҳаракатни
рағбатлантириш

58.

Саволларингиз борми?
e-mail: h.oblamurodova@tsul.uz

59. Силлогизм

Ўрта термин орқали икки четки термин ўртасидаги
муносабатни аниқлаш
Силлогизм терминлари
S - Sub’ekt (кичик, четки термин)
P – Predikat (катта, четки термин)
M – O’rta termin (medium-ўрта)
P M S

60.

• Сент-Джеймсда жойлашган касалхонага шаҳарда содир
бўладиган авто халокатлардан жабр кўрганларни, асосан
хайдовчи ва йўловчиларни олиб борадилар. Уларни
сонини камайтириш мақсадида хавфсизлик камарини
мажбурий қилиб қўйдилар. Бироқ, халокатлар сони
камаймади. Хатто касалхонага олиб бориладиган
жабрланувчиларнинг сони яна хам кўпайди. Нимага?

61.

• Икки отлиқ мусобақа ўйнашибди: кимнинг оти финишга
охирги келса ютади. Иккиси ҳам жойидан қўзғалмабди.
Улар донишманддан маслаҳат сўрашибди.
Донишманднинг маслаҳатидан сўнг иккиси ҳам от
чоптириб кетибди. Донишманд нима маслаҳат берибди?

62.

Қоронғу хонада ичида 30 та
қора ва 30 та оқ пайпоқ
солинган қути турибди.
Қўлингизда бир жуфт пайпоқ
бўлиши учун қутидан нечта
пайпоқни олиш керак?

63.

64.

• Бир киши машҳур шаҳматчига таклиф билан
мурожаат қилибди: «Агар мен сиз билан бир
вақтнинг ўзида иккита шахмат партиясини ўйнасак,
мен улардан бирида ёки ютаман, ёки иккаласини
дурранг натижа билан якунлайман.
• Ягона талабим – икки турли шахмат тахталарида,
бирида мен қоралар билан, иккинчисида – оқлар
билан ўйнайман, дебди. «Қолаверса, мени ғиррор
қилмаслигимга ишонч хосил қилишингиз учун, сиз
биринчи юришни бошлашингиз мумкин.
Ўйнаймизми?». У қандай қилиб муваффақият
қозинди?

65.

66.

67.

• Bir kishi ishdan uyga kelib:
"Azizim, men uydaman", deydi.
Oshxonada tovuqni muzdan
tushirish uchun mikroto'lqinli
pech mavjud ekan.
• Yotoqxonadan xotinining ovozi
eshitiladi: "Salom, azizim,
mikroto'lqinli pechga qarang va
menga qancha vaqt qolganini
ayting?“
• U darhol yugurib kelib, xotini
xavf ostida ekanligini aytib
politsiyaga qo'ng'iroq qiladi.
Nega?

68.

• Sheila yakshanba kuni ertalab
o'ldirilgan. Politsiya kimni hibsga
olishni o'zlarida mavjud bo'lgan
ma'lumotlarga asoslanib biladi:
• Eyprel pochtachidan xat olib
ketayotgan edi.
• Elis kir yuvayotgan edi
• Mark bog'da o'simliklar
ekayotgan edi
• Sheylani kim o'ldirdi va politsiya
kimni hibsga olishni qaerdan
bildi?

69.

• Katta, dumaloq uyda bir boy oila
yashar edi. Ularning xizmatkori,
qo’riqchisi va bog‘bonlari bor edi.
• Ota-onalar bolalarni uyda
qoldirib, ziyofatga ketishdi.
• Ota-onalar yo'q bo'lganda,
qo’riqchi bolalarni ovqatlantirdi,
xizmatkor burchaklarni changini
tozaladi, bog'bon esa gullarni
sug'ordi.
• Ota-onalar uyga kelganlarida,
bolalar o'lgan edi. Bolalarni kim
o'ldirdi?

70.

Mister va missis Klayd tog'larga
samolyotda sayohat qilishdi. 2 kundan
keyin janob Klayd uyga yolg'iz qaytdi. U
politsiyaga borib, missis Klayd tog‘dan
qulab vafot etganini aytdi.
Ertasi kuni detektiv Stivens janob
Klaydning oldiga bordi va uni xotinini
o'ldirganlikda ayblab hibsga oldi. Eri
tergovchidan qanday bilganini
so'raganida, u sayyohlik agentligiga
qo'ng'iroq qilib, ba'zi ma'lumotlarni
so'radi.Sayohat agenti detektivga nima
degan?

71.

Ayol mehmonxona xonasida
o‘tirgan edi, u eshik taqillaganini
eshitdi. U eshikni ochdi va g'alati
odamni ko'rdi. U kishi:
“Kechirasiz, men xato qildim. Bu
mening raqamim deb
o'yladim."Erkak yo‘lak bo‘ylab
liftga chiqdi, ayol esa
qo‘riqchilarni chaqirdi. Ayolni
nimadan shubhalantirdi?

72.

Yaponiya kemasi portdan ochiq dengizga
yo‘l oldi. Kapitan tilla uzugini yechib, stol
ustiga qo‘ydi. U qaytib kelganida, uzuk yo'q
edi.U jamoaning uch nafar a'zosidan
shubhalana boshladi va u safarda bo'lganida
ularning har biri oxirgi 10 daqiqada qayerda
bo'lganini so'radi.Oshpaz dedi: Kechqurun
oshxonada kechki ovqat tayyorlayotgan
edim.Muhandis shunday dedi: Men dvigatel
bo'limida hamma narsa to'g'ri
ishlayotganiga ishonch hosil qilish uchun
ishladim.Dengizchi dedi: Men ustunda
turib, bayroqni tuzatayotgan edim, chunki
kimdir xato qilib uni teskari osib
qo'ygan.Kapitan o‘g‘rining kimligini darrov
bilib oldi. U buni qanday qildi?

73.

Ivan tuproqli va bitta derazali
kamerada, shu qadar balandki,
unga etib bora olmaydi. Hujrada
faqat belkurak bor. Mahbus
o‘zini yomon his qiladi – quruq
va issiq, agar bu yerdan tez
chiqib ketmasa, ikki kundan
keyin o‘lishini biladi.Qanday
qilib mahbus kameradan
chiqishi mumkin? Shuni
ta'kidlaymizki, tunnel qazish ikki
kundan ortiq davom etadi,
shuning uchun bu variant
chiqarib tashlandi.

74.

Fuqaro Petrova politsiyaga
qo‘ng‘iroq qilib, uning
qadimiy marjonini
yo‘qolganini aytdi. Politsiya
xodimlari uning kvartirasiga
kelganlarida, eshikning
singan qulfi butun edi.
Kvartira tartibsiz edi va
polda ba'zi izlar bor edi.
Faqat bitta oyna singan.
Ikkinchi kuni politsiya fuqaro
Petrovani firibgarlik uchun
hibsga oldi, nega?

75.

Maktabda birinchi kuni geografiya o'qituvchisi o'ldirildi. Politsiya
bu ish bo‘yicha 4 nafar gumonlanuvchini qo‘lga oldi: bog‘bon,
matematika o‘qituvchisi, sport murabbiyi va maktab direktori.
Ularning har birining alibisi bor edi - bog'bon daraxt kesar,
matematika o'qituvchisi yakuniy test topshirigini qabul qilardi,
murabbiy to'p o'ynardi, direktor esa ofisda edi. Bu hikoyalarni
eshitgan politsiya darhol qotilni hibsga oldi. U kim?

76.

Qotil odamlarni o'g'irlab ketib,
ularga ikkita tabletka berardiulardan biri zararli, ikkinchisi
zararsiz, deb ta’kidlardi.
O'g'irlangan odam qaysi
tabletkani qabul qilishidan qat'i
nazar, o’lardi. Qotil esa tirik
qolardi. Biroq, hamma narsa har
doim bir xil sxema bo'yicha sodir
bo'ldi - o'g'irlangan odam bir
tabletka olib, uni suv bilan yutib
yubordi va o'ldi. Bu qanday
bo'lishi mumkin?

77.

78.

• Бир киши бир шаҳарда соч олдиришга қарор
қилибди. Шаҳарда 2 та сарторошхона бўлиб,
ҳар бирида факатгина биттадан сартарош
ишлар эди. Биринчи сартарошнинг соқоли
жуда жуда ёмон, ҳунук олинган эди.
Иккинчисини эса соқол ва сочлари чиройли
олинган эди. У биринчи сартарошда соч
олдиришга қарор қилибди. Нима учун?

79.

80.

81.

82.

83.

84.

85.

86.

87.

88.

89.

90.

91.

92.

93.

94.

95.

96.

97.

98.

99.

100.

101.

102.

103.

104.

105.

106.

107.

108.

109.

110.

• “Термометр 15 даража
иссиқ эканини кўрсатяпти.
Иккита термометр неча
даража иссиқлигини
кўрсатади?”

111.

Нью Йоркда Етти
қўнғироқ” номли дўкон
бор, лекин дўкон
пештоқига саккизта
қўнғироқ осиб
қўйишибди. Нега?”

112.

• “Қирол ва қироличага
хизматкор муз
солинган иккита
стаканда сув олиб
кирди. Иккисида ҳам
заҳар бор. Қирол бир
кўтаришда ичди,
қиролича секин ичди
ва ўлди. Нега қирол
заҳарланмади?”

113.

• “Бир уйдан мурда топилибди. Ёнида
магнитофон бор экан. Магнитофонни қўйишса,
“Ўзимни ўлдиришга қарор қилдим. Алвидо!”
деган гап ва ўқ овози ёзилган экан. Бу ўз
жонига қасд қилишми, қотилликми?”

114.

• Саватда уч дона олма бор.
Олмаларни уч кишига тенг
бўлиб беринг, аммо битта
олма саватда қолсин

115.

• Қирол ўз вазирини ишдан бўшатмоқчи бўлибди. Лекин
уни хафа қилиб қўйишдан қўрқиб, иккита қоғозга ёзув
ёзиб қутига солиб қўйибди. Ва дебди: “бир қоғозга
“Кетинг” иккинчисига “Қолинг” деган ёзувларни ёзиб
қўйдим, бирини танланг, олган қоғозингиз Сизни
тақдрингизни хал қилади”, дебди. Вазир иккала қоғозга
«Кетинг» деб ёзилганлигини пайқаб, ўз жойини қандай
сақлаб қолишга муваффақ бўлибди?