Bola-psixologiyasi-fani-predmeti

1.

Bola psixologiyasi
fani predmeti
Bola psixologiyasi fani insonning tug'ilishidan boshlab o'smirlik davrigacha
bo'lgan rivojlanish jarayonini o'rganuvchi muhim sohadir. Bu fan bolalarning
kognitiv, emotsional, ijtimoiy va jismoniy rivojlanishini tadqiq etadi. Bola
psixologiyasi nafaqat bolalar xulq-atvorini tushunishga, balki ularning
shaxsiyatini shakllantirish va rivojlantirishga ham yordam beradi. Bu sohani
o'rganish orqali biz kelajak avlodning salomatligini ta'minlash va ularning
potentsialini to'liq ochishga hissa qo'shamiz.
by Гулчехра Тургунова

2.

Bola psixologiyasining asosiy yo'nalishlari
Kognitiv rivojlanish
Emotsional rivojlanish
Ijtimoiy rivojlanish
Bu yo'nalish bolalarning fikrlash,
Bolalarning hissiyotlarni anglash,
Bolalarning boshqalar bilan
o'rganish va muammolarni hal qilish
boshqarish va ifodalash
munosabat o'rnatish, hamkorlik qilish
qobiliyatlarining rivojlanishini
qobiliyatlarining shakllanishini tadqiq
va jamiyatga moslashish
o'rganadi. Piaje nazariyasi va
etadi. Bu yo'nalish bolalardagi
qobiliyatlarining rivojlanishini
Vigotskiyning ijtimoiy-madaniy
empatiya va emotsional intellektning
o'rganadi. Bu yo'nalish o'yin faoliyati,
nazariyasi kabi muhim
rivojlanishini ham o'z ichiga oladi.
do'stlik va oilaviy munosabatlarning
konsepsiyalarni o'z ichiga oladi.
ahamiyatini ham ko'rib chiqadi.

3.

Bola psixologiyasining
tadqiqot usullari
1
Kuzatish usuli
Bu usul bolalarning tabiiy muhitda xulq-atvorini kuzatish orqali
ma'lumot to'plashni o'z ichiga oladi. Kuzatish strukturalashtirilgan yoki
erkin bo'lishi mumkin va bolalarning o'zaro munosabatlari, o'yin
faoliyati va kundalik hayotini o'rganishda qo'llaniladi.
2
Eksperimental usul
Bu usul ma'lum sharoitlarda bolalarning xulq-atvorini o'rganishga
imkon beradi. Tadqiqotchilar ma'lum vaziyatlarni yaratib, bolalarning
reaksiyalarini kuzatadilar va tahlil qiladilar.
3
So'rovnoma va intervyu
Bu usullar bolalar, ota-onalar va o'qituvchilardan bevosita ma'lumot
olishga yordam beradi. So'rovnomalar ko'p sonli ishtirokchilardan
ma'lumot to'plash uchun ishlatilsa, intervyular chuqurroq va shaxsiyroq
ma'lumotlar olish imkonini beradi.

4.

Bola rivojlanishining asosiy bosqichlari
1
Chaqaloqlik davri (0-1 yosh)
Bu davrda bolalar asosiy motorika ko'nikmalarini rivojlantiradi, atrofdagilar bilan dastlabki aloqalarni
o'rnatadi va dunyoni sezgi organlari orqali o'rganadi. Til rivojlanishining dastlabki bosqichlari ham shu
davrga to'g'ri keladi.
2
Ilk bolalik davri (1-3 yosh)
Bu bosqichda bolalar mustaqil yurish va gapirish ko'nikmalarini egallaydi. Ularning tasavvur va xotirasi
rivojlanadi, o'yin orqali o'rganish jarayoni faollashadi. Shaxsiyatning dastlabki belgilari namoyon bo'la
boshlaydi.
3
Maktabgacha yosh davri (3-7 yosh)
Bu davrda bolalarning ijtimoiy ko'nikmalari tez rivojlanadi, tasavvur va ijodkorlik qobiliyatlari o'sadi. Ular
murakkab tushunchalarni anglay boshlaydi va axloqiy qadriyatlarni o'zlashtiradi. Maktabga tayyorgarlik
ko'rish jarayoni boshlanadi.
4
Kichik maktab yoshi (7-11 yosh)
Bu bosqichda bolalar tizimli ta'lim olishni boshlaydi. Ularning mantiqiy fikrlash qobiliyati rivojlanadi, o'z-o'zini
nazorat qilish ko'nikmalari shakllanadi. Do'stlik munosabatlari chuqurlashadi va guruhga mansublik hissi
kuchayadi.

5.

Bola psixologiyasida o'yin faoliyatining
ahamiyati
Kognitiv rivojlanish
Ijtimoiy ko'nikmalar
O'yin faoliyati bolalarning fikrlash, muammolarni hal
O'yin jarayonida bolalar hamkorlik qilishni, muloqot
qilish va ijodiy qobiliyatlarini rivojlantiradi. Bolalar o'yin
o'rnatishni va konfliktlarni hal qilishni o'rganadilar. Bu
orqali yangi tushunchalarni o'rganadilar, turli rollarni
ko'nikmalar ularning kelajakdagi muvaffaqiyatli ijtimoiy
sinab ko'radilar va dunyoni yangicha tushunishga
munosabatlariga asos bo'ladi.
erishadilar.
Emotsional rivojlanish
Jismoniy rivojlanish
O'yin bolalarga turli hissiyotlarni boshdan kechirish va
Faol o'yinlar bolalarning motorika ko'nikmalarini,
ularni boshqarishni o'rganish imkonini beradi. Bu
muvozanat saqlash qobiliyatini va umumiy jismoniy
jarayonda ular empatiya va o'zini anglash qobiliyatlarini
salomatligini yaxshilaydi. Bu esa ularning keyingi
ham rivojlantiradilar.
hayotida sog'lom turmush tarzini shakllantirishga
yordam beradi.

6.

Bola psixologiyasida oilaning
roli
Emotsional xavfsizlik
Oila bolaga emotsional xavfsizlik va qo'llab-quvvatlash muhitini taqdim etadi.
Bu muhit bolaning o'z-o'ziga ishonchini oshiradi va stressga bardoshliligini
kuchaytiradi.
Ijtimoiy ko'nikmalar
Oila a'zolari bilan o'zaro munosabatlar orqali bola asosiy ijtimoiy ko'nikmalarni
o'rganadi. Bu ko'nikmalar keyinchalik jamiyatga moslashish va muloqot
o'rnatishda muhim rol o'ynaydi.
Qadriyatlar tizimi
Oila bolaga asosiy axloqiy qadriyatlar va hayotiy ko'nikmalarni o'rgatadi. Bu
qadriyatlar bolaning shaxsiyati va dunyoqarashini shakllantirishda muhim
ahamiyatga ega.
Himoya va g'amxo'rlik
Oila bolaga jismoniy va ruhiy himoya beradi, uning asosiy ehtiyojlarini
qondiradi. Bu esa bolaning sog'lom rivojlanishi uchun zarur bo'lgan xavfsiz
muhitni ta'minlaydi.

7.

Bola psixologiyasida ta'lim va
o'qitishning o'rni
Bilim va ko'nikmalarni shakllantirish
1
Ta'lim jarayoni bolalarga asosiy bilim va ko'nikmalarni egallash
imkonini beradi. Bu nafaqat akademik bilimlarni, balki hayotiy
ko'nikmalarni ham o'z ichiga oladi.
Ijtimoiy munosabatlarni rivojlantirish
2
Maktab muhiti bolalarga tengdoshlari va kattalar bilan muloqot
qilish, hamkorlik qilish va konfliktlarni hal qilish ko'nikmalarini
rivojlantirish imkonini beradi.
Shaxsiy potentsialni ochish
3
Ta'lim jarayoni bolalarning individual qobiliyatlarini aniqlash va
rivojlantirishga yordam beradi. Bu orqali ular o'zlarining kuchli
tomonlarini kashf etadilar va qiziqishlarini rivojlantiradilar.
Kelajakka tayyorgarlik
4
Ta'lim bolalarni kelajakdagi hayotga, jumladan, kasb tanlash va
mustaqil yashashga tayyorlaydi. Bu jarayonda ular tanqidiy
fikrlash va muammolarni hal qilish ko'nikmalarini egallaydilar.

8.

Bola psixologiyasida
texnologiyaning ta'siri
Ijobiy ta'sirlar
Salbiy ta'sirlar
Bilim olish imkoniyatlarini
Jismoniy faollikni kamaytirishi
kengaytiradi
mumkin
Kognitiv ko'nikmalarni
Ijtimoiy muloqotni cheklashi
rivojlantiradi
mumkin
Ijodkorlikni rag'batlantiradi
Uyqu sifatiga salbiy ta'sir
ko'rsatishi mumkin
Global muloqot imkoniyatlarini
Kiberbulling xavfini oshiradi
beradi
Yangi ko'nikmalarni o'rganishga
Diqqatni jamlash qobiliyatiga ta'sir
yordam beradi
qilishi mumkin

9.

Bola psixologiyasida individual farqlar
Temperament
Intellektual qobiliyatlar
Rivojlanish sur'ati
Har bir bolaning o'ziga xos
Bolalar turli sohalarda turlicha
Har bir bola o'z sur'atida rivojlanadi.
temperamenti mavjud bo'lib, bu
qobiliyatlarga ega bo'lishi mumkin.
Ba'zi bolalar erta yoshda gapira
uning xulq-atvori va atrofdagilar bilan
Ba'zi bolalar matematikada kuchli
boshlasa, boshqalari kechroq
munosabatiga ta'sir ko'rsatadi.
bo'lsa, boshqalari san'at yoki tillarni
boshlashi mumkin. Bu farqlar normal
Temperament tug'ma xususiyat
o'rganishda iqtidorli bo'lishi mumkin.
hisoblanadi va ko'pincha vaqt o'tishi
hisoblanadi va vaqt o'tishi bilan biroz
Bu farqlar ularning ta'lim jarayoniga
bilan tenglashadi.
o'zgarishi mumkin.
ta'sir qiladi.

10.

Bola psixologiyasining kelajak istiqbollari
Neyroilmiy yondashuvlar
Sun'iy intellekt va robotlar
Global hamkorlik
Kelajakda bola psixologiyasi sohasida
Sun'iy intellekt va robototexnika
Dunyo bo'ylab bola psixologiyasi
neyroilmiy tadqiqotlar yanada keng
bolalar ta'limi va rivojlanishida tobora
sohasidagi olimlar va amaliyotchilar
qo'llanilishi kutilmoqda. Bu bolalar
muhim rol o'ynaydi. Bu texnologiyalar
o'rtasida hamkorlik kuchayadi. Bu turli
miyasining rivojlanishi va funksiyalarini
individual yondashuvni ta'minlash va
madaniyatlarda bola rivojlanishini
chuqurroq o'rganish imkonini beradi.
maxsus ehtiyojlarga ega bolalarga
o'rganish va global miqyosda
yordam berishda qo'llaniladi.
yechimlar ishlab chiqish imkonini
beradi.