Kirish: fanning mazmuni, maqsadi va vazifalari bolaning rivojlanishi. Bolani rivojlantirish sohasi

1. 1-mavzu. Kirish: fanning mazmuni, maqsadi va vazifalari bolaning rivojlanishi. Bolani rivojlantirish sohasi. Rivojlanishda

asosiy masalalar.
Gaynazarova Gulbaxor Abdullayevna
Pedagogika fanlari bo`yicha falsafa doktori (PhD)

2.

Reja:
1.
Rivojlanish va ta`lim psixologiyasi fanining
mazmuni, maqsadi va vazifalari
2. Bolani rivojlantirish sohalari
3.Rivojlanishda asosiy masalalar.

3. Rivojlanish psixologiyasi – psixologiya fanlarining bir tarmogi bolib, shaxs rivojlanish jarayonining qonuniyatlari, yosh

xususiyatlari va turli yosh davrlaridagi
psixik ozgarishlar dinamikasini organadi.

4.

psixologiyasining organish obekti – ontogenez
jarayonida shakllanuvchi, rivojlanuvchi va ozgaruvchi soglom
inson. Rivojlanish psixologiyasi turli yosh davrlarida inson hulq atvorida yuzaga keluvchi ozgarishlarni kelib chiqish sabablarini
aniqlaydi va ularni tavsiflaydi, insonlardagi konikma va
malakalarni
hosil
bolish
qonuniyatlarini
organadi
Rivojlanish

5.

Rivojlanish psixologiyasining predmeti–inson psixikasining yosh jihatdan
taraqqiyoti, psixik jarayonlar
ontogenezini organishdan iborat.
hamda
inson
shaxsi
xislatlarining
Insonning individuai rivojlanishi, tarixiy madaniy-etnik va ijtimoiyiqtisodiy shart –sharoitlar ta`sirini o`rganadi

6.

ONTOGENEZ (yunoncha: ontos — borliq va ...genez) —
organizmning individual rivojlanishi, uning shakllana
boshlashidan hayotning oxirigacha sodir boʻladigan ketmaket oʻzgarishlar majmui.
"Ontogenez" terminini nemis olim E.Gekkel (1866) fanga
kiritgan.

7.

RIVOJLANISH—shaxsning fiziologik va intellektual o`sishida namoyon
bo`ladigan miqdor va sifat o`zgarishlar mohiyatini ifoda etuvchi murakkab
jarayondir. Rivojlanish mohiyatan oddiydan murakkabga, quyidan yuqoriga ,
eski sifatdan yangi holatga o`tish, yangilanish, eskining yoqolib borishi,
miqdor o`zgarishining sifat o`zgarishiga o`tishini ifodalaydi. Rivojlanishning
manbai qarama-qarshiliklar o`rtasidagi kurashdan iborat.
Bola shaxsining rivojlanishi INSON IJTIMOIY MAVJUDOTDIR degan
falsafiy ta`limotga asoslanadi
Shuningdek shaxs rivojlanishiga biologik va ijtimoiy qonuniyatlar birgalikda
ta`sir etadi, ularni bir-biridan ajratib bo`lmaydi

8. Inson butun umri davomida o`zgarib boradi U ham ijtimoiy ham psixik jihatdan kamolga yetadi, bunda bolaga berilayotgan tarbiya

maqsadga muvofiq bo`lsa, u jamiyat a`zosi sifatida
kamol topib murakkab ijtimoiy munosabatlar tizimida o`ziga munosib
o`rin egallaydi
Chunki rivojlanish tarbiya ta`siri ostida boradi

9. Rivojlanish psixologiyasining nazariy vazifalari:

1.Insonning butun hayot yo‘li davomida psixik rivojlanishiga tasir
etuvchi va
organish;
harakatga
keltiruvchi
kuchlar,
mexanizmlarni
2. Ontogenezda psixik rivojlanishni davrlashtirish;
3.
Psixik rivojlanish davomida yosh xususiyatlari, rivojlanish
qonuniyatlari va bilish jarayonlarini o‘rganish.

10. Rivojlanish psixologiyasining amaliy vazifalari:

1.Insonning
psixik funksiyalarining yosh davriga
mos meyorlarni va ijodiy qobiliyatning mavjudligini
aniqlash;
2.Psixologik
rivojlanishda
psixologik
salomatligini
tizimlashtirish;
bolaning
nazorat
rivojlanishi,
qilish
va
3. Inson hayotining inqirozli davrlarida yordamni
amalga oshirish.

11. Rivojlanish sohalari 4 asosiy yo‘nalishdan iborat

Jismoniy rivojlanish- inson
hayot
yo`lining birinchi
bosqichi- (prenatal davr) va
rivojlanish
Shaxs rivojlanishi
Kognitiv rivojlanish
(bilish) va nutq
rivojlanishi
Ijtimoiy –madaniy
rivojlanish

12.

Jismoniy rivojlanish tananing o`lchami, shakli, miyaning
tuzilishi, sensor qobiliyat va harakat ko`nikmalari bilan
namoyon bo`ladi.

13.

Kognitiv rivojlanish –bilish sohasining rivojlanishi idrok
qilish ko`nikmasi, tafakkur, vazifalarni hal etish va
tilni murakkab jarayonlari va nutqni ifodalashi bilan
amalga oshadi.

14.

Shaxs rivojlanishi – saxsiy barqaror xarakter
va hissiyotlar bilan belgilanadi.

15.

Ijtimoiy- madaniy soha shaxsning
ijtimoiylashuvi bo`lib, bola bunda jamiyat
talablari va vazifalarini bajaradi, (maktab
ta`limi va boshqalar)

16. Bu jarayon uch asosiy sohada amalga oshadi

Faoliyat turlarining kengayishi.
Muloqot doirasining kengayishi
Shaxsiy "Men” obrazini faoliyatning faol
ishtirokchisi sifatida shakllantirish

17.

YOSH DAVRLARINI
TABAQALASH NAZARIYALARI
BIOGENETIK
SOSIOGENETIKЁШ ДАВРЛАРИНИ ТАБАҚАЛАШ НАЗАРИЯЛАРИ
PSIXOGENETIK
PSIXOANALITIK

18. BIOGENETIK

Ushbu nazariyada insoning biologik yetilishi bosh
omil
sifatida
qabul
qilingan,
qolgan
jarayonlarning rivojlanishi ihtiyoriy bo`lib ana
shu omil bilan o`zaro bogliqdir. (V.Shtern)
Biogenetik
qonun—organizmlarning individual
taraqqiyoti (ontogenezi) va tarixiy taraqqiyoti
(filogenezi)
oʻrtasidagi
munosabatlarni
ifodalovchi tushunchalar majmui.

19. SOTSIOGENETIK

Sotsiogenetik nazariyaga binoan, shaxsda ro’y beradi
gan o’zgarishlar jamiyatning tuzilishi, ijtimoiylashish
(sotsializatsiya)
usullari,
uni
qurshab turgan
odamlar bilan o’zaro munosabati vositalaridan kelib
chiqqan holda tushuntiriladi.
Ijtimoiylashuv nazariyasiga ko’ra, inson biologik tur
sifatida
tug‘ilib,
hayotda ijtimoiy shartsharoitlarning bevosita ta’siri ostida shaxsga aylanadi.

20. PSIXOGENETIK

Ushbu nazariyaga ko`ra
psixik jarayonlar taraqqiyotini birinchi
darajali ahamiyatga ega
deb hisoblaydi. (E.Erikson)

21. PSIXOANALITIK

Ushbu nazariyaga ko`ra shaxsning barcha hattiharakatlari ongsiz biologik mayllar yoki
instinktlardan
kelib
chiqadi.
Z. Freyd(1856-1939y)
Freyd isterik bemorlar duch keladigan muammolar
esga olinmaydigan bolalikdagi og'riqli tajribalar
bilan bog'liq bo'lishi mumkin degan nazariyani ilgari
surdi. Ushbu yo'qolgan xotiralarning ta'siri
bemorlarning his-tuyg'ularini, fikrlari va xattiharakatlarini shakllantirdi. Ushbu tadqiqotlar
psixoanalitik nazariyaning rivojlanishiga hissa
qo'shdi.

22.

YOSH DAVRLARI KLASSIFIKASIYASI
Go`daklik davri – 0-1 yoshgacha
Ilk bolalik davri – 1-3 yosh
Мaktabgacha davr – 3-7 yosh
Kichik maktab yoshi – 7-10 yosh
O`smirlik davri – 11-15 yosh
Ilk o`spirinlik davri – 15-18 yosh
O`spirinlik davri – 17-22 (25) yosh
Yoshlik davri – 23-28 yosh
Yetuklik davri 1-bosqich – 28-35 yosh
Yetuklik davri 2-bosqich – 36-55 (60) yosh
Keksayish davri – 61-(56)-74yosh
Keksalik davri – 75-90yosh
Uzoq umr ko`ruvchilar – 90yosh va cheksiz.

23.

Nazorat savollar:
1. Rivojlanish psixoligiyasining fan sifatidagi ta'rifi
2. Rivojlanish psixoligiyasining nazariy va amaliy vazifalari
3. Rivojlanish psixologiyasining predmeti
4. “Ontogenez” tushunchasiga ta`rif bering.
5. Rivojlanish qanday jarayon?
6. Rivojlanish sohalari haqida ma`lumot bering
7. Shaxs rivojlanishiga ta`sir etuvchi omillar haqida ma`lumot bering
8. Yosh davrlarini tabaqalash nazariyalari haqida ma`lumot bering
9. Psixogenetik nazariya haqida ma`lumot bering
10.Mavzuga oid tayanch so`zlarni aniqlang………
11.………
12. ……..