5-дәріс

1.

5-тақырып.
Қылмыстылықтың
алдын алу

2.

Жоспар:
• 1. Қылмыстылықтың алдын алу шараларын топтастырудың
негіздері
• 2. Қылмыстылықтың алдын алу шаралардың сипаттамасы
• 3. Қылмыстылықтың алдын алу шараларын ың түрлері

3.

Қылмыстылықтың алдын алу – бүкіл
қоғам болып және мемлекеттік
органдармен қылмыстылықтың
алдын алу мақсатында жҥргізілетін
өзара бір – бірімен байланысты
шаралардың жиынтығы.

4.

Қылмыстылықтың алдын алу шаралары
мынадай негіздер бойынша топтастырылады
Алдын алу шаралары көлемі (жаппай
қамтылуы) бойынша бөлінеді:
жалпы
арнаулы
Жеке

5.

Жалпы алдын
алу шаралары
• қылмыстылықтың не оның жекелеген түрлерінің
себептері мен жағдайларын анықтауға, жоюға,
әлсіретуге, бейтараптандыруға бағытталған. Мысалы,
қарулар мен есірткі заттардың заңсыз айналымымен
күрес шараларының кешені және т.б
Арнаулы
шаралар
• белгілі бір тектік белгілері бойынша ерекшеленетін
адамдар не жағдайлар тобының шеңберінде жүзеге
асырылады, мысалы: Есірткі заттарын пайдалану,
жезөкшелікпен айналысу, қаңғыбастық және т.б.
байланысты қылмыс жасауға бейім тҧлғаларға қатысты
Жеке алдын
алу шаралары
• жекелеген тұлғаларға қатысты жалпы әлеуметтік және
арнайы алдын алу шараларының нақтылануын
көрсетеді.

6.

Жеке алдын алу шаралары
төмендегілерге бағытталған:
• Нақты жеке тұлғаның қоғамға қайшы бағыты мен
қоғамдық қауіпті мінез-құлықтың қалыптасуына
әкелетін жағымсыз әсер етулерді жоюға
• Қылмыстық жолға әкелетін әлеуметтік жағымсыз
мінезқұлықты өзгерту, және жеке тұлғаның бағыты
мен қасиеттерін түзетуге;
• Дайындалып жатқан қылмыстарды алдын алу
бойынша кейінге қалдыруға болмайтын шараларды
қолдану, оны жасау әрекеттерін болдырмау

7.

Қылмыстылықтың алдын алу шараларын
бағыты мен түрі (мазмұны) бойынша
топтастыру
Әлеуметтікэкономикалық
сипаттағы шаралар
өндірістегі және
әлеуметтік
жағдайдағы
дағдарыстық
құбылыстармен,
халықтың тұрмыс
деңгейінің
төмендеуімен
байланысты
криминогендік
факторларды жою,
әлсірету,
бейтараптандыруға
әсер етеді.
Халықтың қауқарсыз тобын әлеуметтік
қорғау шаралары
Экономиканы сауықтандыру және
жағдайды толығымен тұрақтандыру
шаралары
Салықтар мен төлемерді қамтамасыз
ету;
Кадрларды жинау және т.с.с.

8.

Ұйымдастырушылықбасқарушылық
сипаттағы шаралар
• мүліктік, экономикалық, қызметтік (лауазымдық) және
өзге қылмыстылықтың болуына жағдай туғызатын
кемшіліктер мен жетіспеушіліктерді шектеу үшін
басқару аппараттарының жұмысын мемлекеттік және
қоғамдық әлеуметтік бақылауды жетілдіру жатады
Идеологиялық
шаралар
• жалпы адамзаттық құндылықтарға бағытталған
қоғамның адамгершілік көзқарасын қалыптастыру
жолымен криминогендік факторларды жоятын немесе
шектейтін, қоғамдық санада қылмыстар не өзге құқық
бұзушылықтарға жол бермеуді қалыптастыратын және
адамдардың мәдениетін көтеретін шаралар түсініледі
Әлеуметтікпсихологиялық
сипаттағы шаралар
• мемлекетте, жекелеген аумақта не мекенде, халық
тобы ортасында қоғамдық сабырлық, өзінің
қауіпсіздігіне сенімділік, өзара кмекке даярлық, қиын
тұрмыстық жағдайда көмектесу, құқық қорғау
органдарына сенім, оларға көмектесу т.б
қалыптастыруға бағытталған.

9.

Медициналық
және психикопедагогикалық
шаралар
Қоршаған адамдарға қауіп төндіретін
аурулардың таралуын ескерту, осы
аурумен ауыратындарды емдеу, қайта
әлеуметтендіру;
Қылмыстылықтың өсуімен байланысты
мінез-құлықтың: қаңғыбастық,
жезөкшелік, маскүнемдік, күрделі
тұрмыстық жанжал және т.б. түрлерінің
өршуіне қарсы тұру; осындай адамдарға
әлеуметтік, психико-педагогикалық,
медициналық көмек көрсету.

10.

Техникалық
шараларға
Материалдық қҧндылықтарды өндіру,
жіберу, сақтау, тасымалдау кезінде сапалық
және сандық көрсеткіштердің және банк
операцияларының бұрмалануын
қиындататын;
Ұрлық жасау мақсатымен қоймаға, тұрғын
үйге, қызметтік үй-жайға кіруге қарсы
тұратын
Өндірісте, көлікте авариялық
жағдайлардың, айдап әкетуде, өрт туындау
кезінде қарсы әрекет жасайтын және т.б.

11.

Қылмыстыл
ықтың
алдын
алудағы
құқықтық
шараларға
жатады
Қылмыстық, әкімшілік, азаматтық, еңбек, отбасы және өзге да
заңнамаларды жетілдіру; қылмыстардың себептері мен жағдайларын
анықтау, жою, әлсірету, бейтараптандыру, жалпы және жеке
сақтандыру, қылмыс жасауға бейім тұлғаларды қайта әлеуметтендіру
қшін оңтайлы жағдай жасау мақсатында жүргізіледі
Қылмыстарды анықтап, толық ашқандарды көтермелеу
Алдын алу қызметін жҥзеге асыратын субьектілердің қызметін
құқықтық регламенттеу
Қылмыстылықты тудыратын жағдайларды ескерту және жолын кесу ге
кӛмектесетін құқықтық тыйымдар мен шектеулердә енгізу және
жетілдіру
Жеке сенімі бойынша құқықтық нормаларды сақтау деңгейіне жету
үшін құқықтық сананы, құқықтық мәдениетті тәрбиелеу
Азаматтардың қылмыстылықпен кҥреске көмектесуге дайындығын,
алдын алуға белсенділігін тәрбиелеу

12.

Ұсынылатын әдебиеттер:
• Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексi
• Қазақстан Республикасының Кодексі 2014 жылғы 3
шiлдедегі № 226-V ҚРЗ.Алауханов Е.О. Криминология:
Оқулық. – Алматы: Жеті жарғы, 2005.
• Нәбиев Ж.Н. Криминология (қылмыстану) емтиханға
әзірлік оқу құралы. – Орал: М.Өтемісов атындағы БҚМУ
редакциялық баспа орталығы, 2013. – 84 б.
• Ж. Т. Кабдуллин, Б. Х. Олжабаев, К. Т. Кабдулина,
Қылмыснама:Электрондық оқу құралы.-Павлодар. 2019.-1
эл. опт. диск