48.01M

Category:

education

Mentor o’qituvchilar uchun MCE

1.

Mentor o’qituvchilar uchun MCE
Trenerlarni malakasini oshirish
(MTT) dasturi
Dars nomi: PISA kompetensiyalarini
shakllantirish orqali o'quvchilarning
tabiiy-ilmiy savodxonligini rivojlantirish
Fasilitatorlar:
1-modul: PISAga kirish

2.

PISA kompetensiyalarini shakllantirish orqali o'quvchilarning
tabiiy-ilmiy savodxonligini rivojlantirish kursi haqida umumiy
ma’lumot (18 soat)
Davomi
Modul
Tavsif
yligi
S1
PISA ga kirish
2 soat
S2
Ilmiy jarayon ko'nikmalari va
so'rovga asoslangan ta'lim
6 soat
S3
Ilm- fan nazariyalarini tushunish
7 soat
S4
Treningni kaskadlash(mentor
o’qituvchilarni o’qitish, keyin
ular boshqalarga o’rgatadilar)
3 soat

3.

Kurs maqsadlari
Ushbu 18 soatlik dastur maqsadi:
• PISA
ilm-fan
bo'yicha
kompetentsiyalarini
shakllantirish orqali o'quvchilarning tabiiy-ilmiy
savodxonligini rivojlantirish
• Tabiiy fanlar bo’yicha Mentorlar malakasini oshirish
va kaskad usulida olgan bilimlarini o’z maktablarida
qolgan o'qituvchilarga o’rgatishi
1100-1115

4.

Kursni baholash
(A) 1-3 modullardan olgan bilimlarni o'z maktablaridagi
o'qituvchilarga yetkazib berish uchun maktabda bir qator
seminarlarni o’tkazishni (kamida 2ta) o'z ichiga olgan harakatlar
rejasini ishlab chiqish.
(B) Master Trenerning seminarlarida qatnashgan o'qituvchilar uchun
mentorlik maqsadida kuzatuv darslari o’tkazish (kamida 2ta)
(C) Darslarning kamida 80%ida qatnashish talab etiladi, faqat rasmiy
sabablarga ko'ra qatnashmaslik mumkin
1100-1115

5.

Bizga .....
• A - Agar nimadir tushunarsiz bo’lsa, so'raydigan
(savollarigizni jo’natishingiz yoki doskaga yozib
qo’yishingiz mumkin)
• B – Faol ishtirok etish uchun hamisha tayyor bo'ladigan
• C - Qanday amaliyotga tatbiq qilish haqida o’ylaydigan
master trenerlar yoqadi.
© All rights reserved

6.

Maqsadlarni belgilash: asosiy qoidalar
A - Agar nimadir tushunarsiz bo’lsa,
so'rang(savollarigizni jo’natishingiz yoki
doskaga yozib qo’yishingiz mumkin)
B – Faol ishtirok etish uchun hamisha tayyor
bo'ling
C - Qanday foydalanish mumkinligini haqida
o’ylang

7.

NIMAGA ni aniqlashtiring
Sizning maqsadingiz, sabab yoki
ishonchingiz
QANDAY erishiladi
Sizning kuchli jihatlaringiz,
qadriyatlaringiz, amal qiladigan
qoidalaringiz
NIMAning o’zgarmasligi
Sotilgan mahsulotlar, taklif
qilingan xizmatlar yoki ishdagi
rolingiz
Saymon Sinek, “Boshlashdan avval nimaga savolini bering" bestseller
kitobining muallifi
© All rights reserved

8.

Fan moduli 1 qisqacha mazmuni [2 soat]
• NEGA? ni tushunish (kontekst)
• QANDAY (jarayon) tavsifi
• NIMA (tarkib, kontent) ni
aniqlashtirish
© All rights reserved

9.

1-modul maqsadlari
Nima uchun o’qituvchilar uchun MTT dasturiga ehtiyoj
borligini kamida uchta sababini (Uch darajadagi tabiiy fanlar
master trenerlari, Fan ta'limi PISA) ishonchli tushuntirish,
o’qituvchilar uchun Trenerlar malaka oshirish (MTT) dasturiga
ehtiyojni aniqlash
Tabiiy-ilmiy fanlarni o'rganishni rivojlantirish uchun
o'qituvchilar tomonidan qo'llaniladigan so‘rovga asoslangan
yondashuvni chuqur tavsiflash
PISA 2025 fanini baholash asosining to‘rt jihatini to‘liq sanab
o‘tish
© Barcha huquqlar himoyalangan

10.

NEGA?
© Barcha huquqlar himoyalangan

11.

Nega?, Nega?, Nega?…
• Nima uchun PISA? (Xalqaro O'quvchilarni baholash
dasturi )
• Nima uchun tabiiy-ilmiy fanlar ta'limi?
• Nima uchun tabiiy-ilmiy fanlar trenerlari malaka
oshirishi kerak?
© Barcha huquqlar himoyalangan

12.

Nima uchun PISA?
• PISA xalqaro Iqtisodiy Hamkorlik va Taraqqiyot Tashkiloti
(OECD)ning
15
yoshli
oʻquvchilarning
maʼlum
bir
kompetentsiyalar toʻplamini namoyish qilish uchun oʻz
bilimlaridan foydalanish qobiliyatini baholash dasturidir.
• Asosiy maqsad o'quvchilarning ilmiy bilim va ma’lumotdan
interaktiv foydalanish qobiliyatini; ilm-fan bilan bog'liq masalalar
bilan shug'ullanish va ilm-fan g'oyalari bilan ishlash, fikrlovchi
fuqaro sifatida ongli qaror qabul qilishini baholashdan iborat
• Bu barcha o'quvchilar uchun aniq va tabiiy fanlar ta'limining
asosiy maqsadidir
© Barcha huquqlar himoyalangan

13.

OECDning xalqaro o’quvchilarni baholash dasturi
(PISA)
QACHON?
Kim?
• 15 yoshlilar
© All rights reserved
PISA
• Har uch yilda
Nima?
• Muayyan kompetentsiyalarni
namoyish qilish uchun o'z
bilimlaridan foydalanish
qobiliyatini baholash

14.

O‘zbekistonlik 15 yoshli o‘quvchilar
PISA 2022 tadqiqotida qanchalik muvaffaqiyatli ishtirok etdi?
Sonlar foizlarda berilgan
O'zbekiston | Faktlar | OECD PISA 2022 natijalari
© Barcha huquqlar himoyalangan

15.

PISA 2022 uchun tabiiy-ilmiy fanlar bo'yicha malaka
darajalari
PISA 2022 uchun ko‘rsatkichlar tabiiy-ilmiy fanlar bo‘yicha 8 ta malaka
darajasiga bo‘lingan.
80 foizi 2-darajadan past
PISA 2022 natijalari (1-jild) OECD 2023 p. 101, 103
1100-1115

16.

PISA 2022 uchun matematika bo‘yicha malaka darajalari
PISA 2022 uchun ko‘rsatkichlar matematika bo‘yicha 8 ta malaka
darajasiga bo‘lingan.
80 foizi 2-darajadan past
Malaka darajasi 2- bo’lgan o'quvchilar jamiyatda to'liq ishtirok etishi
zarur bo'lgan eng kam qobiliyat darajasi hisoblanadi.
PISA 2022 natijalari (1-jild) OECD 2023 p. 89, 90
1100-1115

17.

2-darajadan past boʻlishning oqibatlari
Boshlang'ich 2-darajaga erisha olmagan o’quvchilar (past natija
ko’rsatgan o'quvchilar) :
• oliy ta'limni tamomlash va
• kelajakda yaxshi maoshli va nufuzli ishlarga ega bo'lish ehtimoli
kamroq (OECD 2016; 2018)
Ishchi kuchining sifati va iqtisodiy natijalar
PISA 2022 natijalari (1-jild) OECD 2023 p. 89
1100-1115

18.

Tabiiy-ilmiy fanlar ta'limi har bir yosh avlodning ta’lim olishi uchun
muhimdir. Bu fan maktab o'quv dasturiga kiritilgan bo’lishi zarur.
Nega tabiiyilmiy fanlar?
Yoshlarni ilmiy
bilimlardan xabardor
tanqidiy fikrga ega
foydalanuvchi sifatida
tarbiyalash
Har bir insonning hayoti
davomida kerak
bo'ladigan ko’nikmalar
© All rights reserved

19.

Nima uchun tabiiy-ilmiy fanlar Master
trenerlari malaka oshirishi kerak?
• Har qanday muvaffaqiyatli maktab
islohotlarining kaliti - oʻqituvchilardir
© Barcha huquqlar himoyalangan

20.

21.

Tuzilma cho’qqisi
Tuzilma
Tuzilma asosi
© All rights reserved

22.

Singapur
hikoyasi
© All rights reserved

23.

PISA 2018 natijalari haqida fikr yuritar ekan, taʼlim (oʻquv dasturi) boʻyicha Bosh
direktorning oʻrinbosari janob Sng Chern Vey shunday dedi:
“PISA 2018 o‘quvchilarimizda tez o‘zgaruvchan va murakkab dunyoda ularga yaxshi
xizmat qiladigan tanqidiy ko‘nikmalar va chidamlilik xususiyatlari mavjudligini
ko‘rsatadi. Biz qo‘llab-quvvatlovchi ota-onalarga va doimiy ravishda o'quvchilarimizni
© All rights reserved
tarbiyalashga o’zlarini bag’ishlagan o'qituvchilarimizga
rahmat aytamiz.

24.

PISA natijalari bizning ta'lim siyosatimiz va dasturlarimizni ishlab chiqishda Ta’lim
vazirligi uchun foydali xalqaro ma'lumotnoma bo'lib qolmoqda, chunki u bizga
o'quvchilarimizda muhim ko'nikmalarni shakllantirishda erishayotgan
yutuqlarimiz, ular buni amalga oshiradigan maktab va uy sharoitlari haqida boy
tushunchalar beradi. Biz takomillashtirish yo‘nalishlarini ko‘rib chiqishda davom
etamiz va maktablar, ota-onalar va jamiyatning manfaatdor tomonlari bilan
hamkorlikda o‘quvchilarimizga hayotning boshlang‘ich nuqtalaridan qat’i nazar,
har tomonlama rivojlanishi va to‘liq salohiyatini ro‘yobga chiqarishlariga yordam
beramiz”.
© All rights reserved

25.

NEGA?
© All rights reserved
Qanday?

26.

Super-Tuzilma yutuqlari
(nima?)
Tuzilma (Qanday?)
Strategiyalar
Quyi-tuzilma (Nega?)
Tub maqsad
© All rights reserved

27.

QANDAY ni tavsiflash
• Singapur PISA 2022 da qanday natija
ko‘rsatdi?
© Barcha huquqlar himoyalangan

28.

PISA 2022 da o’rtacha baholar
Mamlakat
OECD bo’yicha o’rtacha
Singapur
Yaponiya
Koreya
Estonya
Shveytsariya
Kanada*
O’zbekiston
© All rights reserved
Matematika,
o’rtacha
472
O’qish,
o’rtacha
476
Tabiiy fanlar (Ilm)
o’rtacha
485
575
536
527
543
516
515
561
547
528
510
508
497
511
483
507
526
503
515
364
336
355

29.

PISA 2025 malaka savollariga MCE yondashuvi
BILIM
KOMPETENTSIYALAR
PISA boʻyicha malaka
oshirish
so'rovga asoslangan
ta'lim
Ilmiy jarayon
ko‘nikmalari
Kontekstga oid savollar,
bilimlarni shakllantirish
darajalari
© All rights reserved

30.

Fan
Jarayon
Ko'nikmalar
Singapur fan o'quv dasturi asoslari
Ilm-fandagi
amaliyotlar
kontekstida
jarayon
ko'nikmalarini
shakllantirish
Jarayonlar
• Muammoni yangicha
fikrlash orqali hal
qilish
• Qaror qabul qilish
• Tadqiqot
https://www.moe.gov.sg/-/media/files/primary/syllabus/2023-primary-science.pdf
Ko'nikmalar
• Kuzatish
• Taqqoslash
• Tasniflash
• Qurilma va
uskunalardan
foydalanish
• Muloqot
• Xulosa qilish
• Gipotezani
shakllantirish
• tahmin qilish
• Tahlil qilish
• Imkoniyatlar yaratish
• Baholash

31.

32.

33.

Nima bo'lyapti deb o'ylaysiz?
1. To‘g‘ri javoblar: Refraktsiya (yorugʻlik nuri yoki elektromagnit
toʻlqinlari atmosferaning turli qatlamlari (zichligi, temperaturasi, namligi,
bosimi, sindirish koʻrsatkichi va boshqa xususiyatlari turlicha boʻlgan
qatlamlari)dan oʻtishida ularning egilish hodisasi.)
2. Qisman to'g'ri javoblar: Qoshiq egilgan ko'rinadi
3. Noto'g'ri javoblar: Qoshiq egilgan
4. “Bilmayman”: Xo‘sh, yorug‘likning xossalari haqida nimalarni bilasiz?
5. Sukunat - o'quvchi jim qoldi [o’ylash vaqti]
6. Qiziqishi yo’q: [Agar bu suzish bilan bog'liq bo'lsa-chi?]
7. O'quvchi savolga savol bilan javob beradi: “Ustoz, qanday qilib?”

34.

Bu sizni nega o’ylantirib qo’ydi?
Qoshiq haqiqatan ham
egilganmi?
Bu boshqa suyuqliklar
bilan ham sodir bo'ladimi?
Nega buni o'rgandik?
Yorug'likning ikki xil tabiati
[To'lqin/zarracha
nazariyasi]

35.

ANGLASH JARAYONI KETMA- KETLIGI
• O‘quvchi fikrlashini rivojlantirish va qoʻllab-quvvatlash uchun qadamlar yoki
savollar toʻplami .
• Fikrlash ketma- ketligining ko'p turlari mavjud.
• Biz hozirgina so'rovga asoslangan o'rganish strategiyasi sifatida "Ko'rishfikrlash-mulohaza yuritish" Fikrlash ketma -ketligidan foydalandik .
© All rights reserved

36.

Ilm (tabiiy fanlar)da so'rovga asoslangan ta'lim
Strategiya
Model/ramka
Tamoyil
Yondashuv
tahmin qilish-kuzatishtushuntirish [POE]
(White & Gunstone , 1992)
Fan o'qitishining 5E modeli (Bybee
1997, 2002)
Muammoga asoslangan
ta'lim [PBL]
(Barrows, 1994)
tadqiqot orqali fizika [PBI]
(McDermott va boshqalar,
1996)
Ilmiy tadqiqot uchun pedagogik asos
(Poon, 2010)
Kontekstga asoslangan
ta'lim [CBL)
(Kampbell va boshqalar,
1994)
Modellashtirish bo'yicha
yo’riqnoma [MI]
( Hestenes va boshqalar,
2008)
Fikrlash tartiblari (Garvard
Project Zero, 2010)
Savol
"so'rovga asoslangan dars“ o’z
ichiga nimani oladi?
Javob
so'rovga asoslangan darsda,
5 ta asosiy xususiyat mavjud.
5 ta asosiy xususiyat nima?
Tadqiqot holatlariga
asoslangan ta'lim [ICBL]
(Stenli va Uoterman, 2000)
Fan bo'yicha amaliy
36
tadqiqotlar

37.

Tadqiqot sifatida
fanning asosiy
xususiyatlari
1. Savol
ko’proq
o'quvchining o'z-o'zini boshqarish darajasi
ko’proq
o'quvchilar … holatda
dalillarga ustunlik berishadi
3. Tushuntirish
o'quvchilar … holatda
tushuntirishlar olib boradilar
4. bog’lanishlar
o'quvchilar ... Holatda
o'zlarining izohlarini
baholaydilar
5. Aloqa
o'quvchilar … holatda
muloqotda bo'ladilar va
o'zlarining tushuntirishlarini
asoslaydilar
tadqiqot bo'yicha
ko'rsatmalarning to'rt
darajali modeli ( Rezba va
boshqalar, 1999 )
kamroq
savol bering
savollar orasidan birini
tanlang
Berilgan savolni
yahshilang yoki
aniqlashtiring
berilgan savolni
qabul qiling
dalil nima ekanligini
aniqlaganda va ularni
to'playdi (tahlil qilish
uchun)
ma'lum axborotlarni
to'plashga qaratilgan
(tahlil uchun)
ma’lumotlar berilgan va
tahlil qilish talab
qilingan holatda
ma'lumotlar berilgan
va qanday tahlil qilish
kerakligini aytilgan
holatda
Dalillarni
umumlashtirgandan
so'ng, o'z
tushuntirishlarini
shakllantirganda
dalillar asosida
tushuntirishlar berish
jarayonida ishlatgan
bo’lsa
tushuntirishni
shakllantirish uchun
dalillardan
foydalanishning
mumkin bo'lgan
usullari berilganda
dalillar taqdim
qilinganda
boshqa manbalarni ko'rib
chiqqanda va
tushuntirishlarga
havolalar berilganda
bilim manbalariga
qaratilgan
mumkin bo'lgan
ulanishlar berilgan
ulanishlar bilan
ta’minlangan bo’lsa
tushuntirishlarni
yetkazish uchun oqilona
va mantiqiy dalillarni
shakllantirishsa
muloqotni rivojlantirish
bo'yicha o'qitilganda
Aloqa qilish uchun
ko'rsatmalar taqdim
etilganda
aloqa uchun
qadamlar va
tartiblar berilganda
Ochiq
Mavzuga oid o'quvchilar
tomonidan ishlab
chiqilgan/tanlangan
amaliyotlar savollarni
o'rganganda
Boshqariladigan
O’qituvchi bergan savolni
o'quvchilar tomonidan ishlab
chiqilgan/tanlangan
amaliyotlar orqali o’rganiladi
Tizimli
O'qituvchi tomonidan
berilgan savolni
belgilangan tartib orqali
o'rganish .
Tasdiqlash
Natijalari oldindan
ma'lum bo'lgan faoliyat
orqali printsipni
tasdiqlash.
o'quvchilar voqea, hodisa
yoki muammo bilan ... holatda
shug'ullanishadi
2. Dalillar
O'qituvchi yoki materialdan
ko'rsatma miqdori
kamroq
.
4-darajali soʻrov modeli uchun manba: http://staff.gpschools.org/patad/MSTA/Simplifying%20Inquiry%20NSTA.pdf
)

38.

39.

NIMA ni aniqlashtirish
(1) PISA fan kompetensiyalari
(2) PISA 2025 fanni baholash asosi
(3) 8 ta malaka darajasi
© Barcha huquqlar himoyalangan

40.

(1) PISA ilmiy kompetensiyalari
Kompetensiyalar
• Hodisalarni ilmiy jihatdan
tushuntiring
• Ilmiy tadqiqot uchun dizaynlarni
tuzing va baholang va ilmiy
ma'lumotlar va dalillarni tanqidiy
izohlang
• Qaror qabul qilish va harakat qilish
uchun ilmiy ma'lumotlarni tadqiq
qilish, baholash va ulardan
foydalanish
© All rights reserved

41.

1. Hodisalarni ilmiy jihatdan tushuntirish:
Tabiiy va texnologik hodisalar uchun ilmiy tushuntirishni bilish, yarata olish, qo’llay
olish va baholay olish.
Ba'zi mamlakatlarda piyodalar
tunda ko'chada yurganlarida
kiyimlari yoki sumkalariga
yorug'lik nurini qaytaruvchi
chiziqlar yopishtirib qo'yishadi.
Nima uchun piyodalar bu aks
ettiruvchi chiziqlardan
foydalanishadi deb o'ylaysiz?
© Barcha huquqlar himoyalangan

42.

43.

a. (i) Grafikda ko'rsatilgan ma'lumotlardan foydalanib, shakarli ichimlikni qabul qilishdan oldin va 1
soatdan keyin qondagi qand miqdori sog'lom odam va X bemor uchun qanday o'zgarishini solishtiring.
[2]
(ii) Sizningcha, X bemor qanday holatdan aziyat chekmoqda? Jadvalga murojaat qilib, javobingizning
sababini ko'rsating. [2]
b. (i) hazm qilinganidan keyin so'nggi mahsulot sifatida oddiy shakar beradigan ozuqani ayting. [1]
(ii) Fermentlarning qaysi sinfi (b) (i) dagi ovqat hazm qilish jarayoniga yordam beradi? [1]
(iii) Bemor X holatini yaxshiroq boshqarish uchun uning dietasiga qanday o'zgartirishlar kiritishi kerak?
Javobingizni tushuntiring. [2]
c. Yana bir bemor Y, yorganizmining yog'lar hazm bo'ladigan bir qismini olib tashlashi kerak edi.
(i) Bemor Y.dan olib tashlangan organni aniqlang [1]
(ii) Bemor Y organining bir qismi olib tashlanganidan keyin uning dietasiga kiritishi mumkin bo'lgan
bitta o'zgartirishni maslahat bering[1]
© All rights reserved

44.

(a) Biz har daqiqada katta miqdorda energiya sarflanadigan dunyoda yashayapmiz. Quyidagi
to’rtburchak ichida,
(i) qaysi uchtasi qazilma yoqilg’isi sifatida ma’lum?
(ii) Qaysi uchtasi qayta tiklanadigan energiya manbalari hisoblanadi?
(1) ko'mir (2) tabiiy gaz (3) quyosh energiyasi
(4) gidroenergetika (5) neft (6) shamol energiyasi
(b) Katta ekin maydonlariga ega mamlakatlar palma yog'ini ishlab chiqarish uchun palma yog’
larini yetishtirishlari mumkin. Palma yog'i va neft yog'ini solishtirish,
(i) qaysi energiya qayta tiklanadigan manba hisoblanadi?
(ii) qaysi yoqilg’I yondirilganda atmosferadagi karbonat angidrid miqdorini oshirmaydi va nima
uchun shunday?
© Barcha huquqlar himoyalangan

45.

46.

Jadval 2: PISA 2025 ilmiy baholash uchun kontekstlar
Kategoriya
Shaxsiy
Sog‘liq va kasalliklar
Sog‘liqni saqlash, baxtsiz
hodisalar, ovqatlanish, emlash
Tabiiy resurslar
Materiallar, oziq-ovqat turlari
va energiyaning shaxsiy
iste’moli. Mahalliy ishlab
chiqarilgan oziq-ovqatlarni
iste’mol qilish. Sutsiz
mahsulotlar va vegetativ
dietalarni tanlash
inson populyatsiyasini saqlab qolish, hayot Qayta tiklanadigan va qayta
sifati, xavfsizlik, oziq-ovqat ishlab
tiklanmaydigan energiya manbalari,
chiqarish va taqsimlash, energiya
tabiiy tizimlar, aholining o‘sishi,
ta’minoti. Tog‘-kon va resurslarni qazib
turlardan va yerdan barqaror
olishning ekologiyaga ta’siri. Qayta
foydalanish. Biologik xilma-xillik va
tiklanadigan energiya ishlab chiqarish
uning ahamiyati
Resurslardan foydalanishni
kamaytirish va qayta
ishlashning barqaror amaliyoti
Aholi taqsimoti , chiqindilarni nazorat
qilish, atrof-muhitga ta’sir. Qayta
shakllanuvchi qishloq xo‘jaligidan
foydalanish
Atrof-muhitning barqarorligi,
ifloslanishni va havo sifatini
boshqarish, tuproq/biomassani
yo‘qotish. Turlarning ommaviy
qirilib ketishi. Okean kislotalanishi
Xavflar
turmush tarzini tanlashda
xavflarni baholash
Tez o‘zgarishlar (masalan, zilzilalar, og‘ir
ob-havo sharoitlari), sekin va progressiv
o‘zgarishlar (masalan, qirg‘oq eroziyasi,
cho‘kindi), xavf larni oldindan aniqlash.
Yuzni aniqlash
Iqlim o‘zgarishi xavflari, zamonaviy
kommunikatsiyaning ta’siri, energiya
va uning ishlab chiqarilishi (masalan,
neft, yadro, gaz)
Zamonaviy ilmiy va texnologik
yutuqlar va muammolar
Yangi texnologiyalardan
foydalanishning ilmiy jihatlari
(masalan, gen tahrirlash, virtual
haqiqat va yuzni aniqlash)
Yangi materiallar, qurilmalar va
jarayonlar, genetik modifikatsiyalar,
Fazoni tadqiq etish, koinotning kelib
sog‘liqni saqlash texnologiyasi, transport, chiqishi va tuzilishi
sun’iy intellektdan foydalanish
Atrof-muhitga ta’sir va iqlim
o‘zgarishi
© All rights reserved
Mahalliy/Milliy
Kasalliklarni nazorat qilish, ijtimoiy
uzatish, ovqat tanlovi, semizlik, jamoat
salomatligi
Global
Pandemiyalar, oziq-ovqat xavfsizligi,
sog‘lom turmush tarzlari

47.

PISA kompetensiyalariga ta’sir etuvchi omillar
Kontekst
(shaxsiy,
mahalliy/milliy,
global)
Bilim
(tarkib, protses
sual, epistemik)
© All rights reserved
Ilmiy
identifikatsiya
(atrof-muhitni
bilish, jamiyat
uchun
qayg’urish va
boshqalar)

48.

PISA 2025 uchun fan bo'yicha malaka darajalari
PISA 2025 uchun ko‘rsatkichlar 8 ta malaka darajasiga bo‘lingan
PISA 2025 Science Framework (Draft) May 2023, pg 45
1100-1115

49.

2-darajada, o'quvchilar oddiy ilmiy tushuntirishni ilmiy bo'lmagan tushuntirishdan ajratib olishlari
mumkin. Ular oddiy ilmiy hodisalarning oddiy tushuntirishlarini taklif qilishlari mumkin. Ular
oddiy amaliy bilimlardan foydalanib oddiy tadqiqotlar dizaynlarini baholashlari va oddiy
2
ma'lumotlar to'plamining mos talqinlarini aniqlashlari mumkin. O'quvchilar qaror qabul qilish yoki
harakat uchun kerak bo'lgan oddiy kognitiv talabli manbalardan o'rganib, ishonchli manbalarni
aniqlashlari va asos taqdim eta oladilar.
1a-darajada, o'quvchilar tanish shaxsiy, mahalliy yoki global kontekstlarda oddiy ilmiy hodisani
1a ilmiy ma'lumotlardan foydalanib tushuntirishlari mumkin. Ular oddiy amaliy bilimlardan
foydalanib oddiy eksperimental dizaynni aniqlashlari mumkin.
1b-darajada, o'quvchilar oddiy ilmiy ma'lumotlardan foydalanib shaxsiy yoki mahalliy
kontekstlarda oddiy makroskopik hodisani tushuntirishlari mumkin. Ular oddiy amaliy bilimlardan
1b
foydalanib oddiy eksperimental dizaynni aniqlashlari va oddiy ma'lumotlar to'plamining talqinini
tanlashlari mumkin.
1c-darajada, o'quvchilar oddiy ilmiy ma'lumotlardan foydalanib shaxsiy kontekstlarda oddiy
1c makroskopik hodisani tushuntirishlari mumkin. Ular oddiy ma'lumotlar to'plamining oddiy
talqinini tanlashlari mumkin.
© All rights reserved

50.

2-darajadagi bilim va koʻnikmalar
2-darajali
topshiriqlarning
tavsiflari
Kundalik hodisalardagi ilmiy va ilmiy bo’lmagan tushuntirishlarni
ajrata olish
Umumiy ilmiy hodisalarni (masalan, muvozanatli ovqatlanish
zarurligini) sodda tushuntirishlarni taqdim etish
Asosiy ilmiy tadqiqotlar loyihalarini baholash, ma'lumotlar
to'plamini tahlil qilish va har qanday farqlarni aniqlash
Epistemik bilimlardan foydalangan holda oʻlchovlardagi
oʻzgarishlarni tushuntirish
Ilmiy muammolar uchun tegishli axborot manbalarini aniqlash va
ushbu manbalardan olingan asosiy dalillarni qisqacha bayon qilish
Manbaning ishonchliligini ekspertiza yoki ilmiy konsensus kabi
mezonlar asosida aniqlash
© All rights reserved

51.

1-modul maqsadlari
Master trenerlar uchun TT dasturiga nima uchun ehtiyoj
borligi haqida kamida uchta sababni (Master trenerlar
uchun o'qituvchilar, ilmiy ta'lim va PISAning uchta
darajasida) ishonchli tushuntirish
Ilm (tabiiy fanlar)ni o'rganishni rivojlantirish uchun
o'qituvchilar tomonidan qo'llaniladigan so'rovga
asoslangan yondashuvni har tomonlama tavsiflash
PISA 2025 fanini baholash asosining to‘rt jihatini to‘liq
sanab o‘tish
© Barcha huquqlar himoyalangan

52.

Savol & Javoblar

53.

@mceducation
T +65 6213 9288
1 New Industrial Road, #01-01, Singapore 536196
© Barcha huquqlar himoyalangan
www.mceducation.com

54.

Tabiiy-ilmiy fanlar moduli 2 rejasi [6 soat]
1-kun tushdan keyin
2-kun ertalab
• O'quvchilarning
mavzuga qiziqishini
uyg’otish
• Ilmiy jarayon
ko'nikmalarini o’rganib
chiqish
• Ilmiy jarayon ko'nikmalaridan
foydalangan holda fanni
o'rganish tushunchasini
shakllantirish
• 1-amaliy mashg’ulot
• Savol-javob
© All rights reserved

55.

Tabiiy-ilmiy fanlar moduli 2 rejasi [6 soat]
2-kun ertalab
• O'rganishni kuchaytirish
• Ta’lim imkoniyatlarini
kengaytirish
• 2-amaliy mashg’ulot
• Savol-javob
© All rights reserved
2-kun tushdan keyin
• Nazariy oqim diagrammalari
(KOD) bilan 5E so'rovga
asoslangan ta'lim (SAT)
• 3-amaliy mashq
• Savol-javob

56.

O'quvchilarning qiziqishini
uyg’otish
Agar siz ularni jalb qila olmasangiz, ularga taʼlim bera olmaysiz
© Barcha huquqlar himoyalangan

57.

58.

TARKIB TUZILISHI
Modul
I. Mo‘jizalar Yaratuvchi
Gadjetlar (II)
II. Oziq-ovqat Masalalari
Mavzular
1.1 Energiya va uning
ishlatilishi
1.2 Energiyani to‘lqinlar orqali
uzatish
1.3 Kuchlarning ta'siri
1.4 Elektr energiyasi
1.5 Elektr energiyasi manbalari
2.1 Oziq-ovqat manbalari
2.2 Oziq-ovqat kimyosi
2.3 Oziq-ovqat xavfsizligi
3.1 Hazm qilish tizimi
III. Mening Tanam Mo‘jizalari 3.2 Nafas olish tizimi
3.3 Jismoniy sog‘liq va yurak
(II)
sog‘ligi
3.4 Sog‘lom bo‘lish
© All rights reserved

59.

3.4 Sog‘lom bo‘lish
Mazmuni
•sogʻlikni saqlash
•O‘quv natijalari
Nomzodlar quyidagilarni bilishi kerak:
(a) muntazam jismoniy mashqlar, yetarli dam olish va muntazam, meyordagi ovqatlanishning yaxshi
jismoniy va ruhiy sog‘lomlikni saqlashdagi ahamiyatini aytib o’tish
(b) zamonaviy turmush tarzi sog‘lig‘imizga qanday zarar yetkazishi mumkinligiga misollar keltirish
(masalan, fast food(tez tayyor bo’ladigan ovqatlar: hotdog) va qulay oziq-ovqatlarni iste’mol qilish,
kompyuterdan uzluksiz foydalanish, shaxsiy musiqa eshitish qurilmalaridan baland ovozda uzoq vaqt
davomida musiqa tinglash)
(c) shaxsning vazni sog‘lom diapazonda ekanligini TMI(Tana massasi indeksi) ni hisoblash orqali
aniqlash: massasi (kg) / [bo‘y (m) × bo‘y (m)] kg/bo’y²
(d) Ozish maqsadida haddan tashqari ko’p dieta qilish va ortiqcha jismoniy mashqlar natijasida yuzaga
kelishi mumkin ba'zi xavflarni tasvirlab berish
(e) kasalliklarning viruslar va bakteriyalar tufayli kelib chiqishi mumkinligini tushunish (tuzilish
tafsilotlari talab qilinmaydi)
(f) antimikrob vositalar (masalan, antiseptiklar, dezinfektsiyalovchilar) ning mikroorganizmlar (masalan,
bakteriyalar, zamburug'lar) o'sishiga ta'sirini o'rganish
(g) emlash ma’lum bir viruslardan himoya qilishini tushunish
(h) Doktor tomonidan yozib berilgan antibiotiklarning belgilangan kursini tugatishning muhimligini
tushunib yetish
© All rights reserved

60.

61.

62.

SO’ROVNOMA
• Nechtangiz chekasiz?
• Sigaret chekadigan qancha
odamlarni taniysiz?
• Chekish uchun qanday sabablar
bo'lishi mumkin?
• Chekish haqida qanday savollar
berishingiz mumkin?
© All rights reserved

63.

64.

65.

Ilmiy
Jarayon
Ko'nikmalari
Singapur fan o'quv dasturi asoslari
Ilm-fandagi
Amaliyotlar
kontekstida
jarayon
ko'nikmalarini
shakllantirish
Jarayonlar
• Muammoni yangicha
fikrlash orqali hal qilish
• Qaror qabul qilish
• Tadqiqot
https://www.moe.gov.sg/-/media/files/primary/syllabus/2023-primary-science.pdf
Ko'nikmalar
• Kuzatish
• Taqqoslash
• Tasniflash
• Qurilma va
uskunalardan
foydalanish
• Muloqot
• Xulosa qilish
• Gipotezani
shakllantirish
• Bashorat qilish
• Tahlil qilish
• Imkoniyatlar yaratish
• Baholash

66.

67.

68.

WOTD'ni namoyish etish
Tadqiq qilish
•Savollar qo'yish va muammolarni aniqlash
•Tadqiqotlarni loyihalash
•Eksperimentlar qilish va natijalarni sinovdan o’tqazish
•Ma'lumotlarni tahlil qilish va sharhlash
Baholash va mulohaza yuritish
•Dalillar bilan fikrlarni yetkazish, baholash va muloqot qilish
•asoslangan qarorlar qabul qilish va mas’uliyatli
harakatlarni amalga oshirish
•Yechimlarni o’ylab topish va baholash
•Modellardan foydalanish va takomillashtirish
•Sharhlari yaratish va yechimlarni ishlab chiqish
•Ilm-fanning mohiyatini tushunish
•Ilmiy izlanish real dunyoni tushunish uchun dalillarga
asoslangan, model yaratish faoliyatidir.
•ilm-fan tabiiy omillarni, tabiiy tizimlarda tartib va
muvofiqlikni ta'minlaydi
•Ilmiy bilimlar belgilangan tartib-qoidalar va tanqidiy
munozaralar orqali yaratiladi.
•Ilmiy bilimlar ishonchli, mustahkam va yangi dalillar
asosida o ' zgarishga tayyor
STSE(ilm-fan, texnologiya, jamiyat, ekologiya)ni
bog'lash
•Jamiyatda ilm- fanga oid narsalarni qo'llash bilan
bog'liq xavf –hatar va foydali jihatlar mavjud.
•Ilm-fan qo'llanmalari ko'pincha axloqiy, ijtimoiy,
iqtisodiy va ekologik ta'sirga ega.
•Yangi ilmiy kashfiyotlarni qo'llash ko'pincha texnologik
taraqqiyotni sabab bo’ladi, texnologiyadagi yutuqlar esa
olimlarga yangi yoki chuqurroq izlanishlar olib borishga
imkon beradi.
Ilm-fan amaliyoti
•ilm-fan sohasida fikrlash va amalga oshirish usullarini
namoyish etish
•Ilmiy bilimlarning mohiyatini tushunish
•Ilm-fan-texnologiya-jamiyat-ekologiya ni o’zaro
bog'lash
2-rasm: Ilm-fan amaliyoti
© All rights reserved

69.

Ilmiy jarayon ko'nikmalaridan
foydalanishni o'rgatish uchun besh qadam
1 Biror ilmiy jarayon koʻnikmasini ayting(masalan., diqqat bilan kuzatish)
2 1.Unga misollar keltiring
3 1.Afzallik tomonlarini tushuntiring
4 1.Ushbu ko’nikmani mashq qiling
5 Ushbu ko’nikmani mashq qilgandan so’ng o’z fikringizni bildiring
© All rights reserved

70.

71.

Ilmiy jarayon
ko'nikmalari
– kuzatish
[3:01]
https://sg.video.search.yahoo.com/sear
ch/video?fr=yfp-t&ei=UTF8&p=video+to+science+observing+skill#i
d=11&vid=719b18eee71d9b3c7fe0088a
94a247c2&action=click

72.

Jarayon ko'nikmalari ilmiy
savodxonlikni rivojlantirish va
baholashda kontekstga
asoslangan savollar muhim
ahamiyatga ega.
Quyidagi kontekstga
asoslangan savolda kuzatish
kabi jarayon ko'nikmalarini
qanday qo'llashimiz mumkin?
© All rights reserved

73.

74.

O'quvchilarga ilmiy malakalarni o'rgatish
uchun quyidagi stsenariydan qanday
foydalanasiz?
Ilmiy Kompetentsiyalar: PISA 2025 Ta'rifi
Ilmiy ma'lumotga ega bo'lgan shaxs faoliyat haqida axborot berish uchun
ilm-fan, barqarorlik va texnologiyalar to'g'risida mulohaza yuritishi
mumkin. Buning uchun quyidagi qobiliyatlar talab etiladi:
1 Tabiiy hodisalarni ilmiy izohlash:
Tabiiy va texnologik hodisalar haqida tushuntirishlarni tasdiqlash, yaratish,
qo'llash va baholash.
© All rights reserved

75.

76.

1. Yong'in sodir bo'lgan taqdirda, bizga polga yaqinroq emaklash tavsiya etiladi.
Yong'in natijasida hosil bo'lgan tutun zarralarikatta noqulaylik tug'dirib, nafas
olishni qiyinlashtiradi, xavfsizlikka yo'l topish qobiliyatini pasaytiradi.
Yong'in paytida polga yaqin emaklash bizni xavfsiz saqlashga qanday yordam
beradi?
Havo/gaz qizdirilganda konveksiya oqimi hosil bo‘ladi. Issiq havo tutunni yuqoriga ko‘taradi va sovuq
havo polga tushadi. Shuning uchun, polga yaqinroq havo bizga osonroq nafas olish imkonini beradi.
Shuningdek, biz kamroq tutun nafas olganimiz uchun hushimizni yo‘qotish ehtimoli kamroq bo‘ladi.
© All rights reserved

77.

Savol & Javoblar

78.

@mceducation
T +65 6213 9288
1 New Industrial Road, #01-01, Singapore 536196
© Barcha huquqlar himoyalangan
www.mceducation.com

English Русский Rules