Ғәйнан Хәйри

1.

Ғәйнан Хәйри.
Гайнан Хайри (Хайретдинов Гайнан Бадретдинович,
2 [15] июня 1903 — 16 октября 1938) — башкирский писатель.
Литература
Һайланма әҫәрҙәр. Шиғырҙар,
хикәйәләр. Өфө, 1953.
Сафуанов С.Ғ. Ғәйнан Хәйри:
Тормошо һәм ижады. Өфө, 1983;
КЛЭ, в 9 тт. Т.8. М., 1976.

2.

БИОГРАФИЯ
Гайнан Хайри родился в 1903 году в деревне Старокулево (ныне
Нуримановский район Башкортостана) в крестьянской семье. Обучался в
Башкирском педагогическом техникуме в Оренбурге.
В 1924-26 секретарём Кулуевского волостного комитета комсомола в
Аргаяшском кантоне БАССР[1].
С 1924 года работал журналистом и в комсомоле.
В 1927 работал редактором газеты «Башkортостан йэштэре» («Молодежь
Башкортостана»).
В 1928—1933 ответственный секретарь журналов «Сэсэн» и «Трактор»,
одновременно учился на филологическом факультете Башкирского
государственного педагогического института им. К. А. Тимирязева.
В 1938 году репрессирован. Реабилитирован посмертно.

3.

ТВОРЧЕСТВО
Первые произведения Хайри были напечатаны в 1922 году. Его
перу принадлежат сборники очерков «В башкирской деревне»
(«Башҡорт ауылында»), «Забытая сказка» («Онотолған әкиәт»),
«Лапти» («Сабата»); повести «Кооператоры» («Кооператорҙар»),
«Жена» («Ҡатын»). Поэмы и стихи Хайри вошли в вышедший в
1927 году сборник «Наша весна» («Беҙҙең яҙ»). Его роман
«Поворот» («Боролош»), один из первых в башкирской
литературе, рассказывает о жизни башкирского общества в
1910—1920-е годы. Этот роман был издан лишь в 1967 году.
Осталась незавершённой повесть «История трёх» («Өсәүҙең
тарихы»), посвящённая жизни студентов конца 20-х — начала 30х гг., впервые опубликована в 1990 году.

4.

5.

Ғәйнан Хәйри,
Хәйриев Ғәйнан Хәйретдин улы
Ғәйнан Хәйри,
Хәйриев Ғәйнан Хәйретдин улы
(15 июнь 1903 — 16 декабрь 1938)
— башҡорт совет яҙыусыһы, шағир
һәм журналист, ХХ быуаттың 30сы йылдарында комсомол
органдары хеҙмәткәре, 1934
йылдан СССР яҙыусылар союзы
ағзаһы, беренсе башҡорт романы
авторы.

6.

7.

Тормош юлы һәм хеҙмәт эшмәкәрлеге
Ғәйнан Хәйретдин улы Хәйриев (әҙәби псевдонимы Ғәйнан Хәйри) 1903 йылдың
15 июнендә Башҡорт АССР-ының (1993 йылдан Башҡортостан Республикаһы)
хәҙерге Нуриман районы Иҫке Күл ауылында урта хәлле крәҫтиән ғаиләһендә
тыуған. Ауылдарындағы ул заман шарттарына ярашлы эшләп килгән мәҙрәсәлә
башланғыс белем алғас, бер ни тиклем ваҡыт күрше ауылда китапханасы булып
эшләй. 1921 йылда Ырымбур ҡалаһында яңы асылған Башҡорт педагогия
техникумына уҡырға китә һәм, уны уңышлы тамамлап, 1924 йылда Өфөгә ҡайта.
Техникумда уҡыған осорҙа РКСМ (урыҫса — Российский коммунистический союз
молодежи) сафына ингән егетте шунда уҡ БАССР-ҙың Арғаяш кантонына
комсомол эшенә ебәрәләр. Ғәйнан Хәйри унда РКСМ-дың Ҡолой волость комитеты
секретары була, бер үк ваҡытта «Яңы ауыл» гәзитендә хеҙмәткәр вазифаһын да
башҡара, көнүҙәк темаларға даими рәүештә мәҡәләләр яҙып баҫтыра. 1926 йылда
Өфөлә нәшер ителгән «Башҡортостан йәштәре» гәзитенә яуаплы мәхәррир итеп
тәғәйенләнә. 1928—1933 йылдарҙа «Сәсән» һәм «Трактор» исемдәре аҫтында
сыҡҡан журналдарҙың яуаплы сәркәтибе була. Төп эшенән айырылмай К.А.
Тимирязев исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия институтының (1957 йылдан
Башҡорт дәүләт университеты) филология факультетында уҡый.

8.

Тормош юлы һәм хеҙмәт эшмәкәрлеге
Журналистика хеҙмәте менән бер рәттән Ғәйнан Хәйри төрлө
ойоштороу сараларының үҙәгендә була. Пролетар яҙыусыларҙың
Рәсәй ассоциацияһы (урыҫса РАПП — Российская Ассоцияция
Пролетарских Писателей) составында был ойошманың
Башҡортостан ассоциацияһын ойоштороусыһы һәм уның
етәкселәренең береһе, шулай уҡ РАПП-тың идара ағзаһы була.
Бөтә был эшмәкәрлек менән бергә тағы ла Өфөлә нәшер ителгән
байтаҡ гәзит һәм журналдарҙың редколлегия ағзаһы вазифаларын
да атҡара. Артабанғы йылдарҙа, сәләмәтлеге насарайыу сәбәпле,
башлыса әҙәби ижад менән генә шөғөлләнергә мәжбүр була. 1938
йылдың 16 декабрендә Ғәйнан Хәйри үпкә ауырыуынан вафат
була.

9.

Ижади эшмәкәрлеге
Ғәйнан Хәйри әҙәби ижадҡа йәштән
ылыға. Уның тәүге шиғырҙары
Ырымбурҙа педтехникумда уҡыған
осорҙа (1922—1923 йылдар)
урындағы гәзиттәрҙә баҫыла башлай.

10.

Китаптары
Кооператорҙар: Повесть һәм хикәйәләр. — Өфө:
Башҡортостан дәүләт издательствоһы, 1926. — 80 бит.
●Беҙҙең яҙ: Шиғырҙар һәм поэмалар. — Өфө:
Башҡортостан дәүләт издательствоһы, 1927. — 136 бит.
●Башҡорт ауылында: Очерктар. — Өфө: Башҡортостан
дәүләт издательствоһы, 1927. — 101 бит.
●Онотолған әкиәт: Очерктар. — Өфө: Башҡортостан
дәүләт издательствоһы, 1927. — 14 бит.
●Сабата: Очерктар. — Өфө: Башҡортостан дәүләт
издательствоһы, 1928. — 39 бит.

11.

Ҡатын: Повесть. — Өфө: Башҡортостан дәүләт
издательствоһы, 1931. — 23 бит.
●Һайланма әҫәрҙәр / З. Шәрҡиҙең баш һүҙе менән:
Шиғырҙар, хикәйәләр. — Өфө: Башҡортостан китап
нәшриәте, 1953. — 212 бит.
●Боролош / С. Сафуановтың баш һүҙе менән: Роман. —
Өфө: Башҡортостан китап нәшриәте, 1967. — 472 бит.
●Поворот / Предисловие С. Сафуанова: Роман. — Уфа:
Башкирское книжное издательство, 1976. — 650 с.
(урыҫ.)
●Боролош / С. Сафуановтың баш һүҙе менән. Икенсе
баҫма: Роман. — Өфө: Башҡортостан китап нәшриәте,
1979. — 460 бит.

12.

Тәржемәләре
Гоголь Н. В. Иван Иванович нисек Иван
Никифорович менән асыуланышҡан / Ғ. Хәйри
тәржемәһе: Повесть. — Өфө: Башҡортостан дәүләт
издательствоһы, 1940. — 68 бит.
Гоголь Н. В. Танау / Ғ. Хәйри тәржемәһе:
Повесть. — Өфө: Башҡортостан дәүләт
издательствоһы, 1940. — 38 бит.

13.

Рәхмәт
СПАСИБО ЗА
ВНИМАНИЕ!
Работу подготовили:
Насртдинова Юлия и Рахимова Гузалия.
Ученицы 10 „А“ класса МБОУ БГ №140 им. З. Биишевой.
Работу проверил учитель башкирского языка и литературы:
Мазитова Миляуша Рафиковна.