18 ғасырдағы қазақстан мәдениеті

1.

18 ҒАСЫРДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН МӘДЕНИЕТІ

2.

РЕСЕЙМЕН ЭКОНОМИКАЛЫҚ БАЙЛЛАНЫС
Қазақтардың Ресйемен негізгі сауда жасайтын орны: Орынбор,
Троицк, Петропавл, Омбы, Семей, Өскемен бекіністері болды.
Айырбас сауда дамып, Ресей көпестері тез байып шыға келді.
1743 жылы Жайықтың сол жағалауына Айырбас сарайы салынды.
Орта жүз қазақтары 1743 жылы Үй шекара бекінісінде, 1745 жылы
Ор бекінісінде сауда жасауға рұқсат алды.
1750 жылы Троицкде сауда жасай бастады.
1759 жылы Петропавл бекінісінде сауда жасады.
Құл сатылған жәрмеңке: Ірбіт.
1822 жылы құл сатуға тыйым салынды.
1859 жылы Гасфорттың бастамасымен 400ге жуық құл
бостандыққа жіберілді.

3.

РЕСЕЙ ҒАЛЫМДАРЫНЫҢ ҚАЗАҚСТАНДЫ
ЗЕРТТЕУІ
М. В. Ломоносов: өлке аумағын зерттейтін ғылыми экспедициялар
ұйымдастырудың және оның географиялық картасын жасаудың
бастамасышысы болды.
П. С. Паллас: 1768-1774 жж экспедицияны басқарушы. Еңбегі:
“Ресей империясының әртүрлі провинциялары бойынша жасалған
саяхат”.
И. Г. Георги: 1796 жылы “Ресей мемлекетін мекендейтін барлық
халықтардың, сондай-ақ олардың тұрмыстық әдет-ғұрыптарының,
тұрғын үйлерінің, киім-кешектерінің және басқа да назар
аударарлық ерекшеліктерінің сипаттамасы”.
И. К. Кирилов: “Қырғыз-қайсақ және қарақалпақ ордалапы туралы
түсіндірулер”.
П. И. Рычков: “Орынбор тарихы”, “Орынбор губерниясының
сипаттамасы”.
И. Г. Андрев: «Орта жүз қырғыз-қайсақтарының сипаттамасы»

4.

ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІ
Ақтамберді жырау: жоңғарларға қарсы жорыққа қатысқан
батыр әрі жырау. Елді ерлікке, батырлыққа шақырған.
Бұқар жырау Қалқаманұлы: Павлодар облысының
Баянауыл ауданында Далба тауында дүниеге келген.
“Көмекей әулие” атанған. Абылай хан тұсындағы данагөй.
Үмбетей Тілеуұлы: қазақ батырларының ерлігін жырлаған.
Тәтіқара: Қостанай облысының Сарыкөл деген жерінде
дүниеге келген. Ол өзінің ерлігі арқылы қазақ
сарбаздарын Отан үшін қандай да болсын
қиыншылықтарға бас имеуге шақырды.

5.

ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІ
Тілеуке Күлекеұлы (Шал): Ақмола облысы
аумағында туған. Суырып салма ақын.
М. Ж. Көпейұлы: фольклоршы, көрнекті қазақ
ақыны, тарихи әңгімелер жинастырушы.
Шежіре жазушылар: Ә. Бөкейханов, М. Ж.
Көпейұлы, Ш. Құдайбердіұлы және т.б.
20-дан астам саз аспаптары бар. Олар:
домбыра, қобыз, шертер, жетіген, сазсырнай,
шаңқобыз, даңғыра, асатаяқ, сыбызғы,
дауылпаз т.б.

6.

МУЗЫКА ӨНЕРІ
Тілеп Аспантайұлы: “Толғау”, “Аллам жар”,
“Бақсы” күйлерінің авторы.
18ғасырдан келе жатырған жыр-дастандар:
“Қобыланды батыр”, “Қозы Көрпеш Баян сұлу”,
“Қыз Жібек”.
Күйлер: “Ақсақ құлан”, “Жошы хан”.
1765 жылы Сібір шекара шебінің бастығы
генерал Шпрингер Омбыда, Петропавлда,
Жәмішевте мектептер ашты.
1789 жылы Омбыда Азиялықтарға арналған
үкіметтік мектептер ашылды.

7.

БИЛЕР СОТЫ
Биге қойылатын талаптар: заңдарды жатқа білу,
шешен, тапқыр, адал.
Екі би айтысса олардың үкімін Төбеби шешкен.
Куәгер- адамның кінәлі не кінәсіз екеніне ант етіп
куәлік берушілер. Әйелдер, үй қызметшілері, балалар,
құлдар куәгер бола алмады.
Жаза түрлері: жер аудару, айып салу, құн төлету, дүре
соғу, өлім жазасы.
Барымта- өзге біреудің төлемей кеткен қарызы үшін
малын не мүлкін тартып әкету.
Патша үкіметі билер сотын 19 ғ. 20 жылдарында
шектеді.