Тербелістер мен толқындар. Жарық дисперсиясы. Жарықтың шашырауы. Электромагниттік спектрқолданылуы

1.

“Бинго”

2.

Тербелістер мен толқындар.Жарық
дисперсиясы.Жарықтың
шашырауы.Электромагниттік спектрқолданылуы.

3.

Оқу мақсаттары:
• 8.2.5.1-толқындық қозғалыстарды бойлық және
көлденең толқындар арқылы сипаттау;
• 8.5.2.1-шыны призма арқылы өтетін
жарықтың дисперсиясын сипаттау;
• 8.5.2.2-жарықтың шашырауын түсіндіру және
мысалдар келтіру;
• 8.4.7.1-электромагниттік толқындар
диапазонын қолдануға мысалдар келтіру және
сипаттау.

4.

Бағалау критерийі:
• Толқындық қозғалыстарды бойлық және
көлденең толқындар арқылы сипаттай
алады;
• Шыны призма арқылы өтетін жарықтың
дисперсиясына сипаттама береді;
• Жарықтың шашырауына анықтама
беріп,мысалдар келтіреді;
• Электромагниттік толқындар диапазонын
қолдануға мысалдар келтіре
отырып,сипаттайды.

5.

Суреттен не байқап тұрсыңдар?

6.

Тербелістер дегеніміз не?
Тербеліс-әлемде ең көп
таралған физикалық
үдерістердің бірі.
Тербеліс-уақыт өткен
сайын қайталанып
отыратын қозғалыс.
Тербелістерге қандай мысалдар келтіре аласыңдар?

7.

8.

Толқын.
Тербелістің ортада таралу
процесін толқындық қозғалыс деп,
ал өзара байланысып тербелетін
материялық нүктелер
жиынтығын толқын деп атайды.
Тербеліс таралған кезде энергия
қоршаған ортаға беріледі,
сондықтан үздіксіз толқын
таралу үшін сол серпімді ортада
орналасқан тербеліс көзі болу
керек.

9.

Толқындық қозғалыс кезінде кеңістіктің бір аумағынан
екінші аумағына бөлшектер емес энергия
тасымалданады. Егер ортаның бір бөлшегі тербемелі
қозғалыс күйіне келсе, онда дәл осы күйге сол жүйемен
байланысқан барлық жүйенің де бөлшектері тербемелі
қозғалысқа келеді, бірақ уақыт бойынша кешігеді.

10.

Тербелістің кеңістікте таралуын
түсінетін боламыз.
Өзенге немесе көлге тас түскенде судың
ұйытқуы сіздерге таныс.Тас түскен
жердегі су ығысады да, ол жерде ойыс
пайда болады.Ойыс төңерегінде сақина
пішінде дөңгелектер өркеш түзеді
Біз байқаған бұл процесс толқындық
қозғалыс болып табылады.

11.

Толқындық қозғалыс түрлері:
Механикалық толқын.
Электромагниттік толқын.
Механикалық тербеліс ауа,су
• бір-бірімен байланысқан
және қатты дене сияқты ортада
айнымалы электр және
өтсе,бұл ортада механикалық
толқын пайда болады.
магнит өрістерінің
Вакумде механикалық тоқы
кезекпен өзгеруі.
таралмайды.

12.

Механикалық қозғалыс түрлері:
Қума толқын деп
бөлшектердің тербелісі
толқынның таралу бағытында
жүзеге асатын толқынды
айтамыз.
Қума толқын- қатты, сұйық,
газдарда тарайды.
Қума толқынды,біз бойлық
толқын деп
атаймыз.Мысал:дыбыс.
Көлденең толқын деп
бөлшектің тербелісі
толқынның таралу
бағытына перпендикуляр
бағытта жүзеге асатын
толқынды айтамыз.
Көлденең толқын – тек
қатты ортада
таралады.Мысал:су
бетіне тас түсуі.

13.

Толқындардың графиктік бейнеленуі.
•Вертикаль ось тоқындардың
амплитудасы болады,ал
горизонталь ось уақыт немесе
арақашықтық болады.
•Толқын графигінде ең биік нүкте
дөңес,ал ең төменгі нүкте ойыс
болып табылады.
•Толқынның ортасынан өтетін
түзу,ортаның тыныштық күйі
болып табылады.
•Толқын амплитудасы
тыныштық күйінен ең үлкен
ауытқуы болып
табылады.Мысалы:дыбыс
қатттылығы.
•Механикалық толқын метрмен
өлшенеді.

14.

Толқын ұзындығы дегеніміз не?
Толқын ұзындығы – Т периодқа тең уақыт
аралығындағы толқын таралатын арақашықтық

15.

16.

Тербелістер жиілігі
Бір секунд аралығында өтетін тербелістер
санына тең физикалық шама тербелістер
жиілігі деп аталады.
Бірлік уақыттағы тербелістер санын-v
жиілік деп атайды.
Өлшем бірлігі-герц (Гц)=с-1

17.

Толқын жылдамдығы.
Механикалық толқын серпімді ортада тарайтын
болғандықтан, оның таралу жылдамдығы ортаның
қасиетіне байланысты. Толқынның бір ортадан екінші
ортаға өту кезінде оның жылдамдығы өзгереді, ал белгілі
бір ортада υ жылдамдығы тұрақты болады. Толқын
ұзындығы мен тербеліс жиілігінің көбейтіндісіне тең
физикалық шама толқынның жылдамдығы деп аталады.
Өлшем бірлігі:м/с

18.

Тербелістер:
Математикалық маятник
Математикалық маятник
дегеніміз-созылмайтын
салмақсыз жіңішке ұзын
жіпке ілінген жүкті (ауыр
шарды)айтады.
Серіппелі маятник
Серіппеге
ілінген
жүктің
серіппелі
қозғалысы.

19.

Жарық дисперсиясы.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

Жарықтың шашырауына
мысалдар:

29.

Электромагниттік толқындар - бір-бірімен байланысқан
айнымалы электр және магнит өрістерінің кезекпен
өзгеруі. Жиілігіне және толқын ұзындықтарына
байланысты электромагниттік толқындарды мынадай
жеті түрге бөледі.
• 1. Төменгі жиілікті сәуле шығару;
• 2. Радиотолқындар;
• 3. Инфрақызыл;
• 4. Көрінетін сәуле шығару;
• 5. Ультракүлгін сәуле шығару;
• 6. Рентген сәулелері;
• 7. Гамма-сәуле шығару.

30.

Электроманиттік толқындар
диапазоны:

31.

32.

Сергіту сәті:
https://youtu.be/by8NcRAsRAE

33.

АҚИҚАТ НЕ ЖАЛҒАН!

34.

Бес саусақ әдісі!