Химияны интербелсенді оқыту әдісінде химиялық компьютерлік бағдарламаларды қолданудың тиімділігі

1.

АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ЖӘНЕ ГЕОГРАФИЯ ИНСТИТУТЫ
.
ЗАБЫНБЕКОВА ТАҢШОЛПАН БОЛЫСБЕКҚЫЗЫ
Химияны интербелсенді оқыту әдісінде химиялық
компьютерлік бағдарламаларды қолданудың
тиімділігі
Ғылыми жетекшілері: х.ғ.к., аға оқытушы
Жақсибаева Ж.М. аға оқытушы Манапов Н.Т.

2.

Зерттеу мақсаты: Жоғары оқу орындарында химияны оқытуда
интербелсенді әдіс пен химиялық компьютерлік бағдарламалардың
арасындағы байланыстарды анықтап, осы байланыс арқылы химия
сабағының сапасын жақсартудың дидактикалық, танымдық
психологиялық негіздеріне талдау жасау.
Зерттеу міндеттері:
- Интербелсенді әдісте компьютерлік бағдарламаларды пайдалана
оқыту арқылы химия сабағының сапасын жақсартудың дидактикалық,
танымдық психологиялық негіздеріне талдау жасау.
Интербелсенді
әдіс
пен
химиялық
компьютерлік
бағдарламаларды үйлестіре отырып қолдану;
- Органикалық химияның алифатты ашық тізбекті қосылыстар
тарауы
бойынша
интербелсенді
әдісте
компьютерлік
бағдарламаларды қолдану;
- Интербелсенді әдісте компьютерлік бағдарламаларды пайдалана
оқытудың сабақ жоспарларын жасау.

3.

Зерттеу нысаны: Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық
университеті, 5В011200- Химия мамандығында оқитын 2,3 курс
студенттері.
Зерттеу өзектілігі:
Қазіргі таңда оқу үрдісінде химия пәнін
оқытуда сан-алуан жаңа әдіс-тәсілдер мен жаңа технологиялар,
сонымен қатар заман талабына сай компьютерлік бағдарламаларды
қолдана отырып оқыту, студенттерге сапалы білім беруде үлкен рөл
атқарады.
Нәтижеге бағытталу оқу процесінде шәкіртті бірінші орынға
шығаруды талап етеді. Ал бұл ұстаным әрбір ұстазға шәкірттерді
белсенділендіретін оқу/оқыту әдістемелерін қолдануды міндеттейді,
өйткені бүгінгі күні оқу процесі бұрынғыдай «үйрету», «оқыту», «беру»
сынды етістіктерден құралмай, «ұйымдастыру», «жағдай жасау», «бағытбағдар беру» сияқты ұғымдардан тұрады. «Үйрену мен үйрету тек өзара
белсенді әрекеттерге негізделген қарым-қатынас арқылы жүзеге
асырылады» және тек әрекеттесу арқылы ғана үйренуге /үйретугеболады.
Міне, осы себептерге байланысты оқу процесінің негізін
интербелсенді (интерактивті) әдістемелер құрауы керек, әрбір педагог
интербелсенді құралдар мен тәсілдерді өзінің әдістемесінің төрінен көруі
қажет.

4.

Интерактив – ағылшынның "өзара әрекет” деген сөзі. Демек,
интерактивті оқыту әдістері тұлғааралық қарым – қатынасқа
негізделе отырып, "жеке тұлғаны дамытуға бағытталатын” қазіргі
білім беру парадигмасын қанағаттандырады. Сонымен бірге, сапалы
білім алудың алғышарттары болып табылатын таным белсенділігі
мен ізденіс дербестігін қалыптастырып қана қоймай, ары қарай
дамытады
Психолог-ғалымдардың айтуынша, студент білімді төрт түрлі
жағдайда алады екен: дайын білімді қабылдап алу, зерттеу барысында
жаңалық ашу, әр түрлі жағдайда әсерді сезіну және синтез арқылы
бұйым құрастыру немесе өнім жасау. Интерактивті оқыту әдістері
студенттерге рольдік ойындар арқылы әр түрлі жағдайда әсерді
сезінуге жол ашады, әр түрлі білімдерді синтездеу кезінде
шығармашылық өнім жасауға жағдай жасайды, дегенмен түрлі
ситуациялар мен мәліметтерді талдап, сараптап, зерттеу барысында
жаңалық ашуға көбірек мүмкіндік береді.

5.

Оқытудың интербелсенді әдістерінің жіктелуі
Тектері
Имитациялық емес
Имитациялық
а) Ойын түрінде емес
ә) Ойын түрінде
Түрлері
Проблемалық лекциялар
Проблемалық семинарлар
Тақырыптық топтық пікірталастар
Ой қозғау
Дөңгелек үстел
Педагогикалық ойын жаттығулары
Стажировка
Нақты ситуацияларды талдау (кейсстади)
Имитациялық жаттығулар
Тренингтер
Рөлдік ойындар
Іскерлік ойындар
1) Оқу ойындары
- Блиц-ойындар
- Мини-ойындар
- Компьютерде өткізілетін ойын
сабақтары
2) Өндірістік ойындар
- Проблемалық-іскерлік ойындар
3) Зерттеу ойындары
- Проблемалық-іскерлік ойындар
Ойын түрінде жобалау

6.

Қәзіргі таңда химияны оқытуда интернеттің қорлары
мен мүмкіндіктері және химияға арналған компьютерлік
программалар ерекше орын алуда. Бұл жұмыста ақпараттық
байланыстар арқылы семинар сабақтары ұсынылады.
Компьютер алдында білім және қажетті материал алу
барысында студент үздіксіз жеке жұмыспен қамтамасыз
етіледі. Яғни, студенттің компьютер алдында жеке жұмыс
жасауы, базалық білімді меңгеруге кететін уақытты едәуір
қысқартады. Интернет байланыстары арқылы керекті
ақпараттарды табу, алу және оларды өңдеуге машықтандыру.
Химияға арналған арнайы программалармен танысып,
олармен жұмыс жасауды үйренеді. Мысалы, ChemOffice,
CHEMIX, HyperChem, ChemPen3D, Сhem lab, ChFormulas,
ChemSW Chemsite v3.01, KINETICS, CHE3WIND, CHPlay,
SymyxDraw-3, CH_605, SP_607_WIN, SP_607_WIN және т.б.

7.

1-сурет. Chem Draw Ultra бағдарламасындағы демонстрациялық жұмыс
терезесі
Chem Draw бағдарламасы кешенді бағдарламалық пакет Chem Officeтің бір құрамдас бөлігі болып табылады, ол молекулалық құрылымдардың
екі өлшемді түрлері үшін және екі өлшемді химиялық редакторларға
арналған. Ол кез-келген күрделі молекулалық құрылымды жазықтықтағы
бейнесін көрсетуге, реакция теңдеуін жазуға, ал молекулалардың атын
атауға және үш өлшемді моделін өзгертуге Chem 3D мүмкіндік береді.

8.

1- сурет.
А)
Б)
Этил спиртінің молекулалық үлгісі.

9.

Интербелсенді әдіс пен компьютерлік
бағдарламаларды үйлестіре отырып жасалған сабақ
жоспарлары
«Қаныққан көмірсутектер» тақырыбын студенттердің өз
бетінше меңгерудегі
компьютерлік бағдарламалардың
тиімділігі.
Сабақтың мақсаты:
Студенттерге қаныққан көмірсутектердің
номенклатурасы мен изомериясын және қасиеттерін
қолданылуы туралы компьютерлік бағдарламалардың
көмегімен кеңінен мағлұмат беру.
Қолданған әдіс тәсілдер - Блум таксономиясы, ой
қозғау, INSERT әдісі, кубизм әдісі, Chem Office, Hyper Chem,
Chemixбағдарламалары т.б.
Сабақтың барысы: Ұйымдастыру:
Жаңа сабақ:Блум таксономиясы бойынша жасалған
сабақ жоспары

10.

І. Білу. Инсерт әдісі немесе түртіп алу әдісі.
V “Бұрыннан
білемін”
+ “Жаңа
ақпарат”
Алкандардың
өкілдерін,
қасиеттерін және
қолданылуын.
Алкандардың
өкілдерінің
құрылымдық
формуласын
компьютерлік
химиялық
бағдарламалар
арқылы
сызып
үйрендім.
- “Менің
ойлағаныма
қайшы”
---------
2-кесте.
? “Білгім келеді”
Мұнайдың
құрамындағы
ілеспе газдар
қандай газдар?

11.

б) Кластер (Топтастыру) әдісі
Алкандар
парафин
Пропан
крекинг
газ
Рудник
газ
Вюрц
реакциясы
Синтетикалық каучук
Пласмассалар

12.

Метанның және тағы басқа алкандардың молекулық массаларын
табуға тапсырма беріледі. Оны студенттер Chemix бағдарламасының
көмегімен орындайды.
2-сурет. Chemix бағдарламасы арқылы алкандардың молекулық
массаларын анықтау

13.

ІІІ. Қолдану.
Алкандардың алынуы процесіндегі алынған қаныққан
көмірсутектердің құрылымдық формасын Chem Draw 3D Ultra
бағдарламасының көмегімен көрсету.
1.
Алкандарды лабораторияда қанықпаған көмірсутектерді Ni, Pt, Pd
өршіткілері қатысында гидрлеп алады:
H2C = CH2 + H2 → H3C - CH3
2. Вюрц реакциясы бойынша, алкандардың галогентуындыларына металл
натриймен әсер етіп алады:
2СН3СІ + 2Na → С2Н6 + 2NaCI

14.

ІV. Талдау. Физикалық қасиеттері
Алкандардың
гомологтық
қатарында
салыстырмалы
молекулалық
массаларының өсуіне байланысты балқу және қайнау температуралары мен
тығыздықтары біртіндеп артады.

15.

V . Жинақтау.Химиялық қасиеттері
1. Галогендену реакциялары— алкандардың практикалық маңызды
реакцияларының бірі, жарықтың немесе жоғары температураның әсерінен іске
асады.
СН4 + Сl2 → СН3Сl +HCl
CH3Cl + Cl2 → CH2Cl2+ HCl
CH2Cl2 + Cl2 → CHCl3 +HCl
СНСl3 + Сl2 → ССl4 + HCl

16.

Құрылған сабақ жоспарын пайдалана отырып өткізілген сабақтардың нәтижесі
«Қаныққан көмірсутектер» тақырыбын дәстүрлі әдісті қолданып өткізілген «5В011200Химия» мамандығында оқитын 3-курс 1- топша студенттерінің үлгерімі
№
Студенттер тізімі
Белсенділігі
бойынша
бағалануы
75
Жаңа сабақты
игеруі бойынша
бағалануы
78
Қорытынды
баға
1
Лекеров Азамат Ғалымұлы
2
Майтыбаева Балжан
Бейсенқызы
Заурова Салтанат
Бауыржанқызы
Русланқызы Анеля
Махмудова Саида Исаевна
80
75
77,5
90
92
91
78
74
80
72
79
73
Мұғалбаева Айнұр
Меңдіханқызы
Мұстафа Айдын Көпжанқызы
78
80
79
74
74
74
90
88
89
9
Мыңжасар Ақбота
Көпжасарқызы
Мырзабек Жансая Сәкенқызы
88
92
90
10
Орал Айдана Нұрмаханбетқызы
90
91
90,5
3
4
5
6
7
8
Топтың орташа үлгерімі
76,5
81,95

17.

«Қаныққан көмірсутектер» тақырыбын интербелсенді әдіспен компьютерлік
бағдарламаларды қолданып өткізілген «5В011200-Химия» мамандығында
оқитын 3-курс 2 -топша студенттерінің үлгерімі
№
Студенттер тізімі
Белсенділігі
бойынша
бағалануы
Жаңа сабақты
игеруі бойынша
Бағалануы
Қорытынды
баға
1
Адембоева Ақжарқын
Жамбылқызы
90
90
90
2
Айтқали Жазира Болатханқызы
90
88
89
3
4
Аманжолқызы Назерке
Аманкелдиева Баянсулув
Буранбойкизи
91
85
89
89
90
87
5
Анарматов Бегмурод
Дилмуратович
92
85
88,5
6
Асамбаева Балжан Қайраткизи
88
90
89,5
7
Әсембаева Қарлығаш Ержанқызы
90
90
90
8
Әзімхан Нұрдәулет Наурызбайұлы
86
90
88
9
Дарханбай Жанар Мүтәлханқызы
87
90
88,5
10
Дәрменқұлова Динара
Бақбергенқызы
81
85
83
Топтың орташа үлгерімі
88
88,6
88,3

18.

6
5
4
50-74%
75-89%
90-100%
3
2
1
0
Бақылау тобы Зерттеу тобы
1 - диаграмма. «Қаныққан көмірсутектер» тақырыбында интербелсенді
әдістерді қолданып өткізілген сабақтың нәтижесі

19.

8
7
6
5
50-74%
75-89%
90-100%
4
3
2
1
0
1 сабақ
2 сабақ
3 сабақ
4 сабақ
2-диаграмма. Интербелсенді әдіспен компьютерлік бағдарламаларды
қолданып өткізілген сабақтардың жалпы көрсеткіші мынадай нәтижиелер
көрсетті

20.

ҚОРЫТЫНДЫ
Студенттердің қызығушылығын арттыру үшін интербелсенді
әдіс,тәсілдердің тиімді пайдасы бар. Бұл сабақтардың, дәстүрлі
сабақтардан өзгешелігі топтап отырып, студенттер жеке, жұпта, топта
ойларын ортаға салып талдайды. Осы стратегияларды пайдаланып,
өткізілген сабақтарда өз ойын анық айтып, өзін еркін ұстап, өз білімін өзі
толықтыруға студенттерге мүмкіндік жасалынады.
Химияны оқытуда интербелсенді әдіс-тәсілдерді енгізу және
студенттердің білімі мен біліктілігін қалыптастырады;
Интербелсенді
әдіс-тәсілдер
студенттердің
танымдық
қызығушылығын және дидактикалық білім сапасын арттырады;
- Интербелсенді әдісте химиялық компьютерлік бағдарламаларды
пайдалана оқыту арқылы химия сабағының сапасын жақсартудың
дидактикалық, танымдық психологиялық негіздеріне талдау жасалынды;
- Интербелсенді әдіс пен химиялық компьютерлік бағдарламаларды
үйлестіре отырып қолданылды;
- Органикалық химияның алифатты ашық тізбекті қосылыстар тарауы
бойынша интербелсенді әдісте компьютерлік бағдарламалар қолданылды.
- Интербелсенді әдісте компьютерлік бағдарламаларды пайдалана
оқытудың сабақ жоспарлары жасалынды.