Гісторыя Беларускай дзяржаўнасці (лекцыя 3)

1.

ГІСТОРЫЯ БЕЛАРУСКАЙ
ДЗЯРЖАЎНАСЦІ

2.

Прычыны ўзнікнення
Вялікага Княства Літоўскага

3.

Знешняя небяспека
Паўночны захад
Паўднёвы ўсход
1237 г. – Ордэн мечаносцаў
аб’яднаўся з Тэўтонскім ордэнам
у адзін вялікі Тэўтонскі ордэн
Мангола – татрскае іга

4.

Прычыны ўтварэння ВКЛ
Знешнепалітычныя (крыжаносцы і мангола-татары)
Сацыяльна-эканамічныя (развіццё рамяства, гандлю,
сельскагаспадарчай вытворчасці, рост гарадоў, іх
размяшчэнне на важных гандлёвых шляхах)
Унутрыпалітычныя
(паглыбленне
сацыяльнай
дыферэнцыяцыі
сацыяльныя канфлікты
ўнутры грамадства
неабходнасць грамадскага
парадку
стварэнне дзяржавы)

5.

Новагародак (сучасн. – Навагрудак)
• дасягненні ў эканамічным і культурным жыцці;
• наяўнасць шырокіх гандлёвых сувязей;
• страта ранейшай магутнасці Полацкам

6.

Пашырэнне тэрыторыі ВКЛ.
Аб’яднанне беларускіх зямель у
складзе ВКЛ.

7.

Міндоўг
1246 г. – прыняў праваслаўную веру;
1251 г. – прыняў каталіцкую веру;
1253 г. – каранаваўся ў Новагародку;
1261 г. – адмовіўся ад хрысціянства;
1263 г. – забіты

8.

9.

Войшалк
заваяваў Нальшчаны (паўночны захад
Беларусі) і Дзяволтву (усходняя частка
Літвы);
аб’яднаў
Полацкую,
Новагародскую,
Пінскую, і Віцебскую землі

10.

Віцень
1307 г. – далучана Полацкае княства
1315 г. – далучана Берасцейская зямля

11.

Гедымін
1323 г. – перанёс сталіцу дзяржавы ў
Вільню;
1320 г. – далучана Віцебская зямля;
1320–1330-я гг. – далучаны Берасцейская
зямля (канчаткова), Менскае княства і
Турава-Пінская зямля

12.

Кейстут і Альгерд
заходняя частка з Трокамі
усходняя частка з Вільняй

13.

Альгерд
1362 г. – разбіў татараў на Сініх водах і далучыў
Кіеўскую, Чарнігава-Северскую, Падольскую і
Валынскую землі, Мазырскую і
Брагінскую
воласці;
• далучаны Смаленскае княства і жамойцкія
землі
1368, 1370, 1372 гг. – здзейсніў паходы на
Маскву

14.

15.

Ягайла
1377 г. – узведзены на велікакняжацкі прастол;
1377 г. – пазбавіў Андрэя Альгердавіча
Полацкага ўдзелу;
1381 г. – Кейстут пазбавіў Ягайлу вярхоўнай
улады;
1385 г. – падпісана Крэўская ўнія – саюз з
Польшчай;
1389–1392 гг. – грамадзянская вайна ў ВКЛ.

16.

Вітаўт
1392 г. – падпісана Востраўскае пагадненне,
паводле якога Вітаўт стаў Вялікім князем
Літоўскім;
1404 г. – далучана Смаленскае княства,
устаноўлены
пратэктарат
над
Разанскай,
Пскоўскай, Наўгародскай землямі, пашыраны і
ўмацаваны межы на ўзбярэжжы Чорнага мора;
1410 г. – перамога ў Грунвальдскай бітве

17.

18.

Свідрыгайла
1432 г. – пазбаўлены велікакняжацкай пасады
збег у Полацк

19.

Жыгімонт Кейстутавіч
1432–1436 гг. – грамадзянская вайна ў ВКЛ;
1434 г. – выдаў прывілей, які ўраўноўваў у
правах праваслаўных і каталікоў;
1440 г. – забіты

20.

Казімір
1447 г. – выдаў прывілей;
1468 г. – выдаў судзебнік

21.

Аляксандр Ягелон
1487–1494 гг. – памежныя войны з Масквой;
страчаны: Вяземскае і частка Вярхоўскіх
княстваў, землі з Чарнігавам, Старадубам,
Гомелем,
Бельскае,
Таропецкае,
частка
Мсціслаўскага княства;
1506 г. – пад кіраўніцтвам М. Глінскага пад
Клецкам разбіты татары

22.

Жыгімонт Стары
1508 г. – мяцеж
М. Глінскага;
пад
кіраўніцтвам
1514 г. – страчаны Смаленск;
1535 г. – да ВКЛ адышлі Гомель і Любеч

23.

Жыгімонт Аўгуст
1529 г. – абраны вялікім князем пры жывым
бацьку;
1557 г. – прынята «Устава на валокі»;
1559 г. – прыняў пад пратэктарат Лівонскі
ордэн

24.

Прававое і палітычнае значэнне
Люблінскай уніі. Становішча
беларускіх зямель у складзе
Рэчы Паспалітай

25.

Знешняя небяспека
Расійская дзяржава
Крымскія татары
канец XV ст. – імкненне
стаць галоўнай сярод усіх
праваслаўных хрысціянскіх
дзяржаў Усходняй Еўропы
першая палова XVI ст. –
45
разоў
парушалі
межы ВКЛ

26.

Лівонская вайна (1558–1583 гг.)
1561 г. – пачатак ваенных дзеянняў паміж ВКЛ і Расійскай дзяржавай,
1563 г. – захоплена Полацкая крэпасць.

27.

Прычыны ўтварэння Рэчы Паспалітай
Знешнепалітычныя
дзяржава)
(крымскія
татары
і
Расійская
Унутрыпалітычныя (сярэдняя і дробная шляхта ВКЛ
хацелі мець такія ж «залатыя шляхецкія вольнасці», як і
польскае вышэйшае саслоўе)
Дынастычныя (пасля трох шлюбаў у Жыгімонта Аўгуста
не было нашчадкаў; дазвол на чацверты шлюб можна
было атрымаць толькі ў Папы Рымскага)

28.

Люблінскі сейм 1569 г.

29.

Люблінскі сейм 1569 г.
10 студзеня – пачатак правядзення сейма;
1 сакавіка – паслы ВКЛ пакінулі Люблін;
• да Польшчы адышлі Валынь, Падолле і Кіеўшчына;
1 ліпеня – падпісаны акт Люблінскай уніі

30.

Грамадска-палітычны лад Рэчы Паспалітай
пытанні агульнай
кампетэнцыі
асобнае
• манарх і сейм;
• знешняя палітыка;
• жыхарам ВКЛ і Польшчы
дазвалялася набываць землі і
займаць дзяржаўныя пасады
на
ўсёй
тэрыторыі
Рэчы
Паспалітай
(да
прыняцця
Статута ВКЛ 1588 г.) .
• захаванне ранейшых назваў
дзяржаў;
• заканадаўства;
• судовыя і мытныя сістэмы;
• органы мясцовага кіравання;
• фінансавыя сістэмы;
• узброеныя сілы;
• дзяржаўныя мовы.

31.

Адносіны з суседзямі і
аслабленне Рэчы Паспалітай

32.

Лівонская вайна (1558-1583 гг.)
1579 г. – вызвалены Полацк і іншыя
населеныя пункты Беларусі;
1582 г. – падпісаны Ям-Запольскі мір – да
ВКЛ вярталіся ўсе страчаныя землі
Стэфан
Баторый

33.

Смутны час ў Расійскай дзяржаве
Барыс Гадуноў
Жыгімонт ІІІ Ваза
• 1598 г. – уступленне на расійскі трон Барыса Гадунова;

34.

Смутны час ў Расійскай дзяржаве
1598 г. – уступленне на расійскі пасад Барыса
Гадунова;
1605 г. – Ілжэдзмітрый I пры падтрымцы польскай,
літоўскай, беларускай і ўкраінскай шляхты здолеў
стаць Расійскім царом;
1606 г. – у выніку народнага паўстання забіты
Ілжэдзмітрый І

35.

Смутны час ў Расійскай дзяржаве
1605 г. – Ілжэдзмітрый I пры падтрымцы
польскай, літоўскай, беларускай і ўкраінскай
шляхты здолеў стаць Расійскім царом;
1606 г. – у выніку
Ілжэдзмітрый I забіты;
Ілжэдзмітрый ІІ
народнага
паўстання
Ілжэдзмітрый II нават пры падтрымцы Рэчы
Паспалітай не здолеў увайсці ў расійскую
сталіцу

36.

Смутны час ў Расійскай дзяржаве
1609 г. – прамая інтэрвенцыя Рэчы Паспалітай у
Расійскую дзяржаву;
1610 г. – Уладзіслаў стаў новым расійскім царом;
Уладзіслаў

37.

Смутны час ў Расійскай дзяржаве
1610 г. – Уладзіслаў стаў новым расійскім царом;
1612 г. – другое народнае апалчэнне на чале з К. Мініным і
Дз. Пажарскім – Уладзіслаў разам з войскам Рэчы Паспалітай
вымушаны быў пакінуць Маскву;
1613 г. – новым расійскім царом стаў Міхаіл Раманаў

38.

Знешняя палітыка Рэчы Паспалітай у першай трэці XVIII ст.
1618 г. – паход Уладзіслава на Маскву – Дэулінскае перамір’е – да
Рэчы Паспалітай адышлі Ноўгарад–Северская, Чарнігаўская і
Смаленская землі;
1632–1634 гг. – Смаленская вайна – Палянаўскі мірны дагавор – Рэч
Паспалітая захавала атрыманыя па Дэулінскаму перамір’ю землі.

39.

Казацка-сялянская вайна 1648–1651 гг.

40.

Казацка-сялянская вайна 1648–1651 гг.
1648 г. – казакі захапілі Гомель, Бабруйск, Мазыр, Тураў, Пінск і інш.;
1649 г. – войска на чале з Я. Радзівілам разбіла казацка-сялянскае войска пад
Лоевам;
1651 г. – пад Лоевам казацкая армія пацярпела сакрушальнае паражэнне.
1654 г. – Пераяслаўская рада – аб’яднанне тэрыторыі Войска Запарожскага з
Рускім Царствам

41.

Вайна Расіі і Рэчы Паспалітай 1654–1667 гг.

42.

Вайна Расіі і Рэчы Паспалітай 1654–1667 гг.
1654–1655 гг. – амаль уся тэрыторыя Беларусі была занята расійскімі войскамі;
1655 г. – Швецыя напала на Рэч Паспалітую;
1656 г. – Віленскае перамір’е – Расія абвясціла вайну Швецыі і спыніла
ваенныя дзеянні супраць Рэчы Паспалітай;
1657 г. – супраць Швецыі выступілі Аўстрыя і Данія;
1658 г. – узнавіліся баявыя дзеянні паміж Рэччу Паспалітай і Расіяй;
1661 г. – расійскія войскі былі выгнаны з Вільні, Мінска, Магілёва;
1667 г. – Андрусаўскае перамір'е – да Расіі адышлі Смаленскае ваяводства,
Левабярэжная Украіна, Старадубскі павет і Чарнігаўскае ваяводства.

43.

Беларусь у Паўночнай вайне 1700–1721 гг.

44.

Беларусь у Паўночнай вайне 1700–1721 гг.
1701 г. – шведскія войскі ўвайшлі на тэрыторыю Рэчы Паспалітай;
1704 г. – на тэрыторыю ВКЛ увайшла армія Пятра І;
1705–1706 гг. –
шведская армія захапіла большую частку Заходняй і
Цэнтральнай Беларусі;
9 кастрычніка 1708 г. – бітва каля вёскі Лясная – шведскае войска разбіта,
захоплены вялізны абоз з харчам і фуражом;
8 ліпеня 1709 г. – разгром шведскіх войск у Палтаўскай бітве;
1721 г. – Ніштадскі мірны дагавор – да Расіі адышлі Эстляндыі, Ліфляндыя,
Інгрыя і частка Карэліі.