Қазақстан Республикасы азаматтарының төлем қабілеттілігін қалпына келтіру және банкроттық туралы

1.

«Қазақстан Республикасы
азаматтарының төлем қабілеттілігін
қалпына келтіру және банкроттық
туралы»

2.

Іске асыру мақсаттары
Азаматтардың қарыздық жүктемесін азайту, өнімді экономикалық
қызметке оралу
Әлеуметтік шиеленісті жеңілдету
Қарыздарды төлеуді ынталандыру (банкроттықтан кейінгі бірқатар
шектеулер)
2

3.

Рәсімдер түрлері
Соттан тыс банкроттық
Сот банкроттығы
Төлем қабілеттілігін қалпына
келтіру
• 5 520 мың теңгеге дейінгі
берешек
• ЕДБ, МКҰ және коллекторлар
алдындағы берешек бойынша
• 5 520 мың теңгеден жоғары
берешек
• барлық
берешек
түрлері
бойынша
• Борышкер активтерінің құны
барлық
міндеттемелердің
мөлшерінен асады
уәкілетті органмен жүзеге
асырылады
Қаржылық басқарушымен жүзеге асырылады
3

4.

Соттан тыс банкроттық рәсімі (ЕДБ, МҚҰ және коллекторлар алдындағы борыштар бойынша қолданылады)
1. Қарыздар 1600 АЕК-тен аспайды
2. Мүлік, сондай-ақ бірлесіп алынған мүлік жоқ
3. Мерзімі өткен берешекті банкпен реттеу (коллекторлар бойынша талап етілмейді)
4. Банкроттық 7 жыл бойы қолданылмады
Кредиторлар
Екінші деңгейдегі
банктер
МҚҰ коллекторлық
агенттіктер
Азаматтар санаты
Мүлкі жоқ азаматтар
Азаматтар –
АӘК алушылар
Берешек сомасы
5 520 мың. тенгеге дейінгі
(1600 АЕК)
Берешек сомасына
қарамастан
Кешіктірілген
төлемдер
12 ай
5 жыл астам
5 520 мың. тенгеден астам
(кем дегенде 6 ай)
4

5.

МКБ – 1 ЖТБ алгоритмі
Борышкерді
қабылдау
Өткізу
әңгімелер
3.
4.
5.
Борышкердің өтініші
Күнделікті
1.
2.
Банкроттық рәсімін қолдану негіздері;
Өтініште көрсетілуге жататын мәліметтер және қоса беріліп отырған құжаттардың
тізбесі;
Банкроттық рәсімін өткізу мерзімдері;
Банкроттық рәсімін тоқтату және аяқтау;
Банкроттық рәсімін қолданудың салдары.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
ЖСН, борышкердің аты-жөні;
ЖСН, жұбайының аты-жөні;
Кредитордың атауы, борыш сомасы (ЕДБ, МҚҰ, КА);
Борышкер мен жұбайының деректерді жинауға келісімі;
Банкроттық рәсімінің салдары туралы танысу;
Құжаттың (реттеудің) қосымшасы.
Есепті МКД-ға жолдау
5

6.

Азаматтардың банкроттық процесін автоматтандыру
1. Борышкер банкроттық туралы өтінішті "E-salyg
Azamat", E-gov веб-порталы және ХҚКО АЖ
арқылы жібереді.
Борышкер
Рәсімдерді қолдану
туралы өтініш береді
«E-salyg
Azamat»
2. Өтініш МКК ақпараттық жүйесіне (ЖТБ-дан)
түседі
ХҚКО
3. БФЛ-дан мемлекеттік органдар
деректерімен
салыстырып
Ұйымдардың
мен фин
тексереді.
4. Параметрлерге
сәйкес/сәйкес
келмеген
жағдайда EGOV/ ХҚКО АЖ (банкроттықтың
басталуы/бас тартуы туралы)
ЖС
сот
актілері
ЮМ
жылжымайтын
мүлік, жер
учаскелері, ТЖ
және ТЖ.
АШМ
АШ техника,
жерлер
Несиелік
бюро
ЕДБ және МКҰ
қарызы
МТЗСН
төлемдер мен
жәрдемақылар
ЕДБ
ақша қозғалысы
туралы
мәліметтер
Бағалы
қағаздар
депозитарийі
ИИДМ
әуе көлігі, су көлігі
ІІМ
автокөлік құралдары
6

7.

Қағаздағы өтініштерді қабылдау алгоритмі
Түсіндіру жұмыстары
Банкроттық рәсімін қолдану мәселесі бойынша
консультация алу үшін азамат МД (МКД) жүгінген
кезде мыналарды түсіндіру қажет:
1. Банкроттық рәсімін қолдану негіздері;
2. Өтініште көрсетілуге жататын мәліметтер және
қоса беріліп отырған құжаттардың тізбесі;
3. Банкроттық рәсімін өткізу мерзімдері;
4.Банкроттық рәсімін тоқтату және аяқтау тәртібі,
негіздері;
5.Банкроттық рәсімін қолданудың салдары.
Өтініштерді қабылдау
Өтініштерді қарау
Түсіндіру жұмыстарын жүргізгеннен
және жадынама тапсырғаннан кейін өтініштерді
қабылдау оны толтырудың толықтығы мен
дұрыстығын, сондай-ақ қоса беріліп отырған
құжаттардың
толықтығын
сүйемелдеуді
қамтамасыз ете отырып, бұрыштама деңгейінде
жүзеге асырылады.
Қабылданған өтініш оны қабылдаған
күні одан әрі қарау үшін (кіру өлшемшарттарына
сәйкестігін тексеру) МКД-ға жіберілуге тиіс.
Өтініш екі данада толтырылады,
оның біреуі өтініш берушіге қабылдау күні, кіріс
нөмірі, Өтінішті қабылдаған лауазымды адамның
ТАӘ
белгісімен
тапсырылады.
Ол
үшін
банкроттықтың соттан тыс рәсімін қолдану
туралы өтініштерді есепке алу журналын
(нөмірленген, тігілген және мөрмен расталған)
бастау қажет.
МКД ҚК-ден өтініш келіп түскен
күннен бастап 2 жұмыс күнінен кешіктірілмейтін
мерзімде мынадай органдар мен ұйымдарға
сұрау салулар жібереді:
7

8.

Жеке тұлғалардың соттан тыс банкроттық рәсімі шеңберінде мемлекеттік органдармен
және ұйымдармен өзара іс-қимыл жасау
1. Кредиттік бюро (МКБ, БКБ) (мерзімі өткен берешектің сомалары мен мерзімдері туралы мәліметтер)
2. Екінші деңгейдегі банктер, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге
асыратын ұйымдар, МҚҰ (борышкердің банктік шоты бойынша ақша қаражатының қозғалысы туралы
мәліметтер (оның ішінде ортақ меншіктегі, сондай-ақ жұбайы, зайыбы бойынша), салымдар, мерзімі өткен
берешекті реттеу жөніндегі рәсімді жүргізу жөніндегі құжаттар);
3. Бағалы қағаздардың орталық депозитарийі (бағалы қағаздар туралы мәліметтер (оның ішінде
ортақ меншіктегі, сондай-ақ жұбайы, зайыбы бойынша);
4. Қазақстан Республикасының Индустрия және инфрақұрылымдық даму Министрлігі
(Әуе көлік құралдары бойынша (оның ішінде ортақ меншіктегі, сондай-ақ жұбайы, зайыбы бойынша), су көлігі
бойынша (оның ішінде ортақ меншіктегі, сондай-ақ жұбайы, зайыбы бойынша), теміржол көлік құралдары туралы
(оның ішінде ортақ меншіктегі) мәліметтер, сондай-ақ жұбайы, жұбайы бойынша).
8

9.

Жеке тұлғалардың соттан тыс банкроттық рәсімі шеңберінде мемлекеттік органдармен
және ұйымдармен өзара іс-қимыл жасау
5. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі (атқарушылық іс жүргізудің болуы және болмауы
туралы, борышкердің мүлкі туралы, туыстық байланыстар туралы мәліметтер, қылмыстық құқық бұзушылықтар
бойынша залалды өтеу жөніндегі сот актілері, құрылтайшылық туралы мәліметтер);
6. Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі (жер учаскелері туралы
(оның ішінде ортақ меншіктегі), ауыл шаруашылығы алқаптарының жерлері туралы (оның ішінде ортақ меншіктегі,
сондай-ақ жұбайы, зайыбы бойынша), ауыл шаруашылығы жануарлары туралы, Ауыл
шаруашылығы техникасы бойынша (оның ішінде ортақ меншіктегі, сондай-ақ жұбайы бойынша)
мәліметтер, жұбайына);
7. Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігі (Автокөлік құралдары бойынша мәліметтер
(оның ішінде ортақ меншіктегі, сондай-ақ жұбайы, зайыбы бойынша);
8. Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі
(зейнетақы төлемдері бойынша (оның ішінде ортақ меншіктегі, сондай-ақ жұбайы, зайыбы бойынша),
әлеуметтік төлемдер бойынша (оның ішінде ортақ меншіктегі, сондай-ақ жұбайы, зайыбы бойынша)мәліметтер;
9

10.

Соттан тыс банкроттық рәсімін қолдану туралы өтінішті қарау
процесі
Әрекеттер
МКБ түсіндіру жұмысы
Соттан тыс банкроттық рәсімін
қолдану туралы өтініштің түсуі
Өтінішті қарау (кіру шарттарын
тексеру)
Өтінішті қарау нәтижесі бойынша
хабарлама тапсыру
1 цифрландыру нұсқасы
2 цифрландырусыз нұсқа
ЖТБ АЖ-ға өтініштің түсуі e.gov, eSally Azamat
МКБ-да (КҚКО немесе ЖРА) қағаз тасығышта
пошта арқылы немесе келу арқылы
1.АЖ-дағы
өлшемдер
мен
салдарлар туралы танысу;
2. Борышкерлер келген кезде
әңгімелесу өткізу және жадынама
тапсыру
Борышкердің келуі, әңгімелесу өткізу және
жадынама тапсыру кезінде
МКД 15 жұмыс күні ішінде ЖТБ
интеграцияланған АЖ арқылы
жүзеге асырылады
МКД өтініш келіп түскен күннен
бастап 15 жұмыс күні ішінде жүзеге
асырылады e.gov, e-Salyq Azamat
1. МКБ өтініш келіп түскен күні одан әрі қарау үшін
МКД-ға өтініш жібереді
2. МКД құжаттарды алған күннен бастап 2 жұмыс
күні ішінде УО, ЕДБ және ұйымдарға сұрау салулар
жібереді
3. МКД жауаптарды алу шамасына қарай УО
деректеріне талдау жүргізеді және өтініш келіп
түскен күннен бастап 13 жұмыс күні ішінде
борышкерге және МКБ-ға соттан тыс банкроттық
рәсімін қолдану немесе қолданудан бас тарту
туралы хабарлама шығарады және жібереді
4. МКБ 15 құлдан кешіктірмей.дн. өтініш
қабылданған күннен бастап хабарламаны журналға
тіркейді.
МКД келіп түскен күннен бастап 15 жұмыс
күні ішінде хабарламаларды тапсыруды
қамтамасыз етсін
10

11.

Функционалдық міндеттерді бөлу ОА, МКД, МКБ
МКД
ОА
1.
әдіснамалық қызметті жүзеге асыру, құқық
қолдану практикасын талдау;
2. цифрландыру
процестерін
енгізу
және
мониторингілеу;
3. банкроттық
рәсімін
қолдану
үшін
кіріс
параметрлерінің сақталуына мониторинг жүргізу
(жеке тұлғалар)
4. шағымдарды, өтініштерді қарау;
5. түсіндіру жұмыстары;
6. қаржы басқарушысының қызметін жүзеге
асыруға құқығы бар тұлғалардың хабарламалар
тізілімін жүргізу;
7. қаржы басқарушысының қызметін бақылау;
8. МКД бойынша қызметін бақылау:
7.1) заңнаманы іске асыру;
7.2) қасақана банкроттық белгілерін анықтау.
9. рәсімдерге қатысушылармен өзара іс-қимыл;
10. борышкердің қаржылық жағдайына мониторинг
жүргізу тәсілдерін жетілдіру;
11. жиынтық есепті қалыптастыру;
1.
соттан тыс рәсімді қолдануға өтініштерді
қарау және оны борышкерге және МКБ-ға
одан әрі жібере отырып, қолдану туралы
не бас тарту туралы хабарлама шығару;
2. УО-ға және ұйымдарға (кредиттік
бюролар, банктер)сауалдар жолдау;
3. рәсімді қолдану туралы
хабарландыруларды интернет-ресурста
орналастыру;
4. Заңда көзделген рәсімдердің жүргізілуін
бақылау;
5. банкроттық рәсімін қолдану үшін кіріс
параметрлерінің сақталуына мониторинг
жүргізу (жеке тұлғалар).
6. қасақана банкроттық белгілерін, сондайақ банкроттықтан кейінгі заңсыз
әрекеттерді анықтау;
7. қаржы басқарушысының қызметін
тағайындау және бақылау;
8. түсіндіру жұмыстары;
9. шағымдар мен өтініштерді қарау,
азаматтарды қабылдау;
10. МКК есептерді қалыптастыру және
жолдау;
11. соттарға қатысу..
МКБ
1.
2.
3.
4.
құжаттарды қабылдау-ХҚКО;
азаматтарға кеңес беру,
түсіндіру, қабылдау;
күнделікті есептілікті
қалыптастыру және МКД-ға
жолдау;
шағымдар мен өтініштерді
қарау.
МКБ
11

12.

Жеке тұлғалардың берешегі
- 2022 жылғы 1 қазанға арналған ЖРҚБ деректері
Жалпы қарыз
Сомасы
Қарыз
(млрд. теңге) алушылардың саны
Жалпы қарыз, оның
ішінде:
ЕДБ
МҚҰ
Коллекторлық агенттіктер
14 302
13 146
907
247
7 789 810*
7 263 868
1 487 320
527 948
• 572,5 мың адамның 26 млрд. теңге сомасына салық берешегі бар (01.10.22 ж. деректер)
• Сот орындаушыларының орындауында жалпы сомасы 3 779,4 млрд. теңгеге 2,7 млн. іс тұр (19.09.2022
жылға арналған деректер)
** Қарыз алушылардың бірегей саны
12

13.

Сот банкроттығы рәсімі
1. Мерзімі өткен берешекті банкпен реттеу
2. Банкроттық 7 жыл бойы қолданылмады
Кредиторлар
Берешек сомасы
Барлық несие
берушілер
5 520 мың.
тенгеден астам
(1600 АСК)
ЖТ
ЗТ (борыш атқарушылық іс
Кез келген қарыз
жүргізу шеңберінде
сомасы(аяқталған
атқарушылық іс жүргізу
өндірілмеді)
Қарыз
түрлері
Кешіктірілген Процедураның
төлемдер
ұзақтығы
қарыздың
барлық
түрлері
6 ай, 6 айға
ұзарту
мүмкіндігімен
12 ай
болған кезде)
13

14.

Сот банкроттығы рәсіміндегі борышкердің мүлкі
түскен қаражат белгіленген кезектілікке сәйкес кредиторлар алдындағы
борыштарды өтеуге жіберіледі
егер жалғыз тұрғын үй кепіл нысанасы болып табылса, онда кредитор оны сот
банкроттығы барысында алып қоюға құқылы
егер жалғыз тұрғын үй кепіл болмаса, несие берушілер оны талап ете
алмайды.
14

15.

Соттан тыс және сот банкроттығының нәтижелері бойынша
Қарыздарды есептен шығару жүзеге асырылмайды
1. Алимент төлеу бойынша
2. Өмірге немесе денсаулыққа келтірілген зиянды өтеу бойынша
3. Борышкерді міндеттемелерді орындаудан жалтарғаны үшін әкімшілік немесе
қылмыстық жауаптылыққа тартқан кезде
15

16.

Қаржы менеджерлері
Талаптар
Өкілеттіктер
1. МО-да,
кәсіптік
белгісі
бойынша
Бірлестікте
(Палата, алқа) лицензияның
немесе
аттестаттаудың
болуы
1. Борышкердің
мүлкі мен
міндеттемелері
туралы
ақпарат жинау
2. Кредиторлар талаптарының
тізілімін қалыптастыру
3. Борышкердің
мүліктік
массасын түгендеу және
бағалау
4. Борышкердің
қаржылық
жағдайы туралы қорытынды
жасау
2. Соттылықтың болмауы
Құрамы
1. Администраторлар
(368 адам)
1. Кәсіби бухгалтерлер
2. Аудиторлар (1869 адам)
3. Заң кеңесшілері
(10 000 адам)
Азаматтардың әлеуметтік осал санаттары банкротқа ұшыраған жағдайда қаржы
басқарушыларының қызметтеріне ақы төлеу мемлекет есебінен жүзеге асырылады
16

17.

Төлем қабілеттілігін қалпына келтіру рәсімі
Мүмкіндіктер :
Артықшылықтары:
қарызды сот арқылы бөліп төлеу шарттарымен өтеу
мүлікті борышкер-меншік иесіне қалдыру
(5 жылға дейін)
қарыздың
төлем
қабілеттілігін
қалпына
келтіру
мүлікті сату-мүлікті жалға беру
дебиторлық берешекті өндіріп алу
тұрғын үйді тұрғын үйге айырбастау немесе сату
есептен
шығару
"банкрот"
мәртебесі
алынып
тасталады,
шетелге шығуға тыйым жоқ
Сауықтыру әдістері:
бөлігін
мүмкіндігі
жоспарын
әзірлеу кезінде қаржы менеджерінің көмегі
бір
теріс салдарсыз (Қаржылық мониторинг
жүргізілмейді, несие алуға шектеулер жоқ)
немесе одан кейін құны төмен жаңа тұрғын үй сатып
алу
борышкерді жұмысқа орналастыру
17

18.

Соттан тыс және сот банкроттығы қолданылған сәттен бастап туындайтын
салдарлар
борыштық міндеттемелердің мерзімі өткен болып
саналады;
кредиторларға борышкерден міндеттемелерді орындауды
талап етуге тыйым салу;
тұрақсыздық айыбын (өсімпұл, айыппұл) және сыйақыны
есептеуді тоқтату;
борышты өндіріп алу туралы соттардың шешімін орындау
тоқтатыла тұрады;
борышкерге қарыздар алу, кепілдіктер мен кепілгерліктер
беру бойынша мәмілелер жасауға тыйым салу.
18