Дауларды балама жолдармен шешудегі шет елдердің практикасы

1. Дауларды балама жолдармен шешудегі шет елдердің практикасы

Орындаған: Баешев Арманбек

2.

Әлемнің көптеген елдерінде қаржы омбудсманы
бар. Қаржы омбудсманы қаржы ұйымдары мен
олардың клиенттері - жеке тұлғалар арасында
туындайтын дауларды соттан тыс сараптау
органы болып табылады.
алғаш рет 1992жылы неміс банктері
қауымдастығымен (VDB) Германияда енгізілді.
Осы уақытқа дейін оның барлық қызметі арнайы
заңнамалық реттеусіз жүзеге асырылады. Бүгінгі
күні, қаржы Омбудсмен институты көптеген
елдерде (Германия, Ұлыбритания, Франция,
Нидерланды, Дания, Швеция, Норвегия,
Португалия, Италия, Ирландия, Бельгия,
Оңтүстік Африка, Литва, Венгрия, Польша,
Пәкістан, Шри-Ланка) жұмыс істейді

3.

ТМД елдерінде қаржы Омбудсмен бірінші институты
«Примиритель қаржы жүйесі туралы» Заңына сәйкес
Армения Республикасында 24 қаңтар, 2009ж құрылды. 2009
жылы армян қаржы омбудсманының кеңсесі қаржы
ұйымдарына қатысты 378 өтініш - шағым алды. Жүгінулерді
үшін қабылданған 61% астам 26 миллион драма (шамамен 2
млн) клиенттерге өтеуге тұтынушылар мен қаржы
институттарының пайдасына шешілді.
Бұдан басқа, Қазақстан Республикасында сақтандыру
омбудсманы бар.
Ресейде 2009 жылы «Қаржы мәселелері бойынша
комиссары» институтын құру идеясы бойынша Дүниежүзілік
банк пайда болды.
Ресей банктері қауымдастығының (ARB) кредиттік
мекемелердің клиенттер - Ресейде жеке тұлғалардың
қатысуымен дауларды институты соттан тыс қарау құру
туралы бастама көтерді.
2010 жылғы 20 қыркүйекте АРБ Кеңесі:
- Қаржы нарығындағы (қаржы омбудсманы) Қоғамдық
делдал туралы ереже;
- Қаржы нарығындағы (қаржы омбудсманы) Қоғамдық
делдалдың ережесі

4.

Франция. Келіссөздер мен медиация
Францияда жақсы танымал және
қабылданған. Арбитраж Францияда ұзақ
уақыт бойы қолданылады. 1923 жылы
Парижде орналасқан Халықаралық сауда
палатасы Халықаралық аралық сотты
құрды. Өзінің құрылған сәтінен бері ол
шамамен он мың халықаралық істерді
өткізді. Францияда ADR-ды оқыту үшін
семинарлар өткізіледі, электронды
байланыс құралдары бүкіл әлемнің
мамандарын тарту арқылы халықтың
келіссөздер жүргізу дағдыларын жақсарту
үшін қолданылады.

5.

Германия. Германияда әртүрлі дауларды
шешетін 300-ден астам арбитраждық сот
немесе келісу кеңесі бар. Көптеген келісу
кеңестері тұтынушылық мәселелермен
айналысады: банк, сақтандыру,
инвестиция, құрылыс және еңбек құқығы
мәселелері. 2000 жылғы 1 қаңтардан жаңа
заң бойынша жала жабу секілді шағын
істер міндетті сотқа дейінгі процедурадан
өту керек. Ал қалған істер бойынша
міндетті емес.

6.

Ұлыбритания. Біріккен Корольдікте құқықтық
қақтығыстарды шешудің балама әдістері өте ұзақ
уақыт бойы қолданылған. Лондонның
халықаралық арбитраждық соты ұлттық да,
халықаралық дауларды да қарастырады. Оның
қызметі Соттың ережесіне және ЮНСИТРАЛ
ережесіне сәйкес жүзеге асырылады.
1980-жылдардан бастап басқа балама әдістер
кеңінен таралған. 1996 жылы Коммерциялық сот
тараптарға дауларды шешудің баламалы әдістерін
қолдану мүмкіндігін жеңілдету үшін белгілі бір
мерзімге іс жүргізуді кейінге қалдыруға өкілетті
болды. Кейін мұндай емдеу тараптарға міндетті
болды.
Төрелік трибунал уақытша шағым ретінде
қаралады, ол сот органы ретінде әрекет етеді, сот
араласуын қысқартуға және шектеуге
бағытталған.

7.

Ресей Федерациясы. Ресей Конституция
заң <4> тыйым салынбаған білдіреді
азаматтар барлық өз құқықтары мен
бостандықтарын қорғауға мүмкіндік
береді, дегенмен Батыс елдерінің
айырмашылығы, Ресейде, бұзылған
құқықтарын қорғау үшін ең қарапайым
жолы, сот қорғау нысаны болып
табылады. Сонымен қатар, мемлекеттік
сот жиі дау тараптары өздерінің
жанжалды реттеуге арналған ең жақсы
жолы болып табылмайды.

8.

Англия, Австралия, Бельгия, Германия,
Грецияда арнайы жағдайларда судьялары
тараптарға дауды балама жолдармен
шешуді жүктей алады. Мысалға
Германияда егерде талап арыз соммасы
50 мың ақш долларынан кем болса.
Егерде бір тарап бас тартқан жағдайда
сот ол тарапқа санкция қолданады сот
шығыстарын өтеу ретінде.

9.

1995 ж Аргентинада «Медиация және
келісім» туралы заң қабылданды, барлық
талап арыздарға медиация тәртібінен
өтуді міндеттейді
Иордания қаласында 2006 ж Бірінші
сатыдағы азаматтық істерді балама
тәртібімен шешу үшін медиация туралы
заң қабылдады. Осы заңның 3 бабында:
Тараптардың арызы бойынша, істі бейбіт
жолмен шешуге судья істі медиаторға
жібереді, бұл жағдайда медиатор істі 2 ай
ішінде бітіруге міндетті.

10.

Дәл осындай процедурамен Біріккен
Араб Әмірлігінің Дубай қаласының сот
жүйесінде бар. 2008 ж Х/Қ арбитраждың
қаржы орталығы. 2009 Медиация
орталығы ашылды.
Араб елдерінде «ЮНИСТРАЛ» заң
модель пайда болды. Халықаралық
коммерциялық арбитраждың мемлекеттік
деңгейде бекіту туралы.

11. АҚШ дауларды балама жолдармен шешу

1990 жылдардан бастау алады.Әр округтерінде
арнайы комитеттер.
(Частное) жеке
(Публичное)
қоғамдық
Жеке- сот жүйесіне тәуелді емес, ерікті түрде өтеді.
келіссөздер, медиация, арбитраж, шағын сот
процедуралары арқылы жүзеге асады.
Қоғамдық-соттың ішкі жүйесімен байланысты.
Сотқа дейінгі жиналыс және сотқа дейінгі медиация,
алдын ала іс материалдарын бағалау, сот алқабының
отырысы секілді рәсімдерді қамтиды.
Судья дауды балама жолмен шешуге жібермес бұрын
арнайы қалыптасқан процедуралар бар. АҚШкөбінесе коммерциялық делдалдық дамыған.

12.

балама процедураларды танымал және кеңінен
қолданылатын құқықтық қақтығыстарды шешу
әдістері ретінде:
- балама шешімге жіберілген жабық істердің
санаттарын анықтау;
- АДҚ-ның шешімі мен шешілуіне жатпайтын
істер санаттарының тізімін құру;
- баламалы рәсім тұжырымдамасын анықтау;
- дауларды шешудің баламалы принципі ретінде
кепілдік келісімін беру;
- тиісті рәсімдерде қабылданған шешімдердің
орындалуын қамтамасыз ету;
- баламалы шешім қабылдау барысында қол
жеткізілген келісімді мойындау, ол екі жақтың да
өзара келісімі болған кезде міндетті болып
табылады

13. Қорытынды

Ресей және басқа да ТМД елдерінде
сыртқы саудада дауларды шешу
баламалы жолдармен мамандар даярлау
үлкен проблема бар.
тек Ұлыбритания, АҚШ, Германия,
Италия, Франция елдерінде дауларды
баламалыәдістермен шешуде
тәжірбиелері бар