Жаралық (газды гангрена, сіреспе) және қан инфекцияларының қоздырғыштары (риккетсиоз, боррелиоз)

1.

№7 тақырып – Жаралық (газды гангрена,
сіреспе) және қан инфекцияларының
қоздырғыштары (риккетсиоз, боррелиоз)
Лектор: профессор М.М Уразалина атындағы
микробиология кафедрасының
оқытушысы, PhD, Кайрханова Ы.О.

2.

Дәріс жоспары:
1. Клостридиялардың, риккетсиялардың, боррелиялардың
морфологиялық, дақылдық және биохимиялық қасиеттері
туралы айтып береді
2. Клостридиялардың, риккетсиялардың, боррелиялардың
патогенділік және токсигенділік факторлары туралы
айтып береді
3. Клостридиялардың, риккетсиялардың, боррелиялардың
резистенттілігі туралы айтып береді
4. Газды гангрена, сіреспе, риккетсиоздар және
боррелиоздар кезіндегі зақымдану патогенезін түсіндіреді
5. Газды гангрена, сіреспе, риккетсиоздар және
боррелиоздар кезіндегі иммунитет туралы айтып береді
6. Газды гангрена, сіреспе, риккетсиоздар және
боррелиоздардың зертханалық диагностиканы туралы
айтып береді

3.

Clostridium тұқымдасының
бактериялары
Клостридиялар анаэробтар болып табылады,
грам (+) таяқша, спора түзеді, веретенобразную
пішінді, полиморфты.
- C.perfringens-тен басқасы қозғалмалы
- перитрихтар
-15-20 талшығы бар.
- C.perfringens капсула түзеді.
- Экзотоксиндер өндіреді.
- Клостридиялар әртүрлі бихимиялық белсенділікке
ие. Көпшілігі адам үшін патогенді болып табылады.

4.

Туыстасы: Bacillaceae
Тұқымдасы: Clostridium
Түрі: C. Perfringens ГАЗДЫ ГАНГРЕНА
C. novyi
C. septicum
C. histolyticum
C. botulinum
БОТУЛИЗМ
C. tetani
СІРЕСПЕ

5.

Клостридияларың экологиясы
Клостридиялар – топырақтың және
адам мен жануарлардың ішегінің (мұнда олар
топырақпен ластанған тағаммен түседі)
тұрақты
мекендеушілер.
Кейбір
клостридиялар үшін топырақ табиғи мекен ету
ортасы болып табылады, мұнда олар көбеюі
мүмкін.

6.

Clostridium perfringens
Ірі грамоң таяқша.
Жарақат бөліндісінен алынған жағынды.
Ірі спорасы бар таяқша.
Ересек дақылдан жасалған жағынды
Медициналық микробиология. / редакция Покровский В.И. Медицина. 2008.

7.

Анаэробты газды инфекцияның
қоздырғышы
Грам оң таяқша,
қозғалмайды
(басқа
клостридияларда
талшық бар),
Спорасы сопақша,
Терминальді
орналасқан.
https://www.google.kz/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fru.wikipedia.org%2Fwiki%2FClostridium_perfringens&psig=AOvVaw3Fsd1TK6xtZXedp3_d_LV&ust=1586881477430000&source=images&cd=vfe&ved=0CAIQjRxqFwoTCLDvr7no5egCFQAAAAAdAAAAABAg

8.

Clostridium perfringens дақылдыбиохимиялық қасиеті
1. 3-8 сағаттан кейін көп мөлшердегі газ түзіп өседі
2. Агарда 4 түрлі колония түзеді:
S-майда, R-бұдыр
M-шырышты, D-карликовые
3. Агар қатарында - “жасымық”, “аэроплан”
4. Желатинді, етті, сүтте протеолиз.

9.

Клостридиялардың патогенділік
факторары
1. Агрессия ферменттері (гиалуронидаза және т.б.) тіндерді бұзады
2. Экзотоксиндер: бірнеше компоненттердің
жиынтығы
(6 кем емес)
гемотоксикалық, нейротоксикалық,
гистотоксикалық, лейкотоксикалық
және өлім

10.

Анаэробты газды гангренаның патогенезі
Жұқтыру жолы
Орналасуы
және көбеюі:
ісіктің түзілуі
спораның жарақат бетіне
немесе жара түбіне түсууі
жарақат маңындағы жұмсақ тіндер
бұлшықеттік
дәнекер тінінің некрозы
жалпы интоксикация
(клостридиялардың токсиндерінен
және тіннің ыдырау өнімдерінен)

11.

https://cf2.ppt-online.org/files2/slide/b/BTiDhGoRztr5uKOjCWaUP4nmdYleFIESZ2MxANsvL/slide-4.jpg

12.

Анаэробты жарақат
инфекциясының диагностикасы
1. Бактериоскопия - зақымдалған тіндерден жағынды
2. Бактериологиялық әдіс: арнайы қорек орталарында
дақылдандырады (Вильсон-Блер, Цейсслердің қанды
агары).
Қасиеттердің
жиынтығы
бойынша
идентификациялайды.
3. Биологиялық әдіс: токсиндерді анықтау үшін зерттеу
материалымен,
сорпалы
дақылдың
фильтратымен,
науқастың қанымен ақ тышқандарды зақымдайды. Ақ
тышқандарда
немесе
жасуша
дақылдарында
антитоксикалық сарысумен бейтараптау реакциясы арқылы
токсинді идентификациялайды.

13.

Сіреспе- жаралық инфекция.
- зақымдау жолы:
спораның
жарақатқа түсуі.
- (споралар
топырақта,
топырақпен
ластанған заттарда
да болуы мүмкін)

14.

Түзу таяқша,
2,4 5.0
мкм.
Штаммдарының
көпшілігі
перитрихтер.
Спорасы
дөңгелек,
терминальді
орналасқан
“барабан
таяқшасына” ұқсас
Грам оң.

15.

Сіреспенің эпидемиологиясы және патогенезі
Инфекция көзі: спорамен ластанған опырақ
Зақымдау жолы: спораның жарақат бетіне түсуі,
микрожарақат арқылы, ластанған құралдар, ластанған таңу
материалдары.
Локализация: жарақат маңындағы тіндер
Көбеюі
т о к с и н д е р д і ң жинақтауы
Нейронды жолдар арқылы токсиндердің таралуы,
қозғалтқыш орталаықтарда жинақталуы

16.

Сіреспе
Инкубациялық кезең - шамамен 6-14 күн.
Аурудың
басталуы:
шайнау
және
желке
бұлшықеттерінің спазмы. Ары қарай кеуде және
аяқ – қол бұлшықеттерінің спазмы туындайды.
Аздаған тітіркендіргіштің өзі көлденең салалы
бұлшықеттегі тетаникалық ұстаманы шақырады.
Бұл кезде науқас иілген күйде болады, желке және
өкшесіне (немесе жамбасқа) сүйенеді. Науқас есін
біледі.
Өлім жүрек немесе қабырға аралық бұлшықеттер
және диафрагманың салдануынан болады.

17.

Сіреспе
Шайнау және мимикалық
бұлшықеттерінің спазмымен
шақырылаған сіреспеге тән күлкі

18.

Сіреспе
Сіреспенің басты көрінісі —
бұлшықеттердің ауырсынып
жиырылуымен жүретін
(тетанус) ұстама синдромы
және бұлшықеттердің ұзақ
тартылуы. Опистотонус —
тетаникалық спазм, бұл
кезде омыртқа және аяқ –
қолдар иілген, науқас
арқасымен жатады және
желкесі мен өкшесіне
сүйенеді

19.

Сіреспе профилактикасы
Анатоксин – сіреспе таяқшасының
экзотоксинінен дайындалған вакцина
АКДС вакцинасының құрамында
токсинге қарсы иммунитет түзеді

20.

Қайталама сүзектер
Қайталама эпидемиялық сүзек - жедел
инфекциялық ауру.
Қоздырғыш: Borrelia recurrentis
Қайталама кенелік сүзек - (эндемиялық
қайталама сүзек, қайталама кенелік спирохетоз)
- Borrelia (В. duttоni, В. persica, В. sogdiana,
В.uzbekistanica және т.б) тұқымдасына жататын
спирохеталардың әртүрлі түрлерімен
шақырылатын жедел инфекцияық аурулар
тобы.

21.

Жасуша 3-8 иірімнен
тұрады, иірімдер біркелкі
емес, спирохеталардың
ұштары үшкірленген.
Боррелиялар қозғалғыш,
осьтік жіпшесі 7-30
фибрилладан тұрады.
Спора және капсула жоқ.
Романовский – Гимза
бойынша боррелиялар көккүлгін түске боялады.

22.

Боррелиялар
Боррелияның фотосы
электронды
сканирленген
микроскоп көмегімен
жасалған.
Шатасып байланған
боррелияларды және
қан жасушаларын
көруге болады.

23.

Боррелиялардың қасиеті
Боррелияларды құрамында қан, сарысу
немесе жануар тіндері бар қорек орталарында,
оптимальді температура 20-37С градус болатын,
микроаэрофильді
жағдайда
дақылдандыруға
болады. Тауық эмбрионында жақсы көбейеді.
Антигенді құрылымы біркелкі емес, ауру
уақытында ол адам организмінде өзгеруі мүмкін
деген мәлімет бар.

24. Эпидемиялық қайталама сүзектің эпидемиологиясы және патогенезі

Инфекция көзі: ауру адам
Тасымалдаушы: киім биті, кейде бас биті
Жұқтыру жолы: жәндікті өлтіргеннен кейінгі оның
жұқтыру
гемофилін
боррелиялар қанға түседі
мононуклеарлы фагоциттерде көбейеді
токсиндер жинақталады
қанға
клиникасы
боррелиялардың көп мөлшері өледі
ремиссия: жаңа антигендік варианттардың селекциясы
рецидив (аурудың қайталануы)

25.

- Инфекция көзі: кеміргіштер, жыртқыштар, кенелер
(трансвариальді
берілу
кезінде
кенелер
тасымалдаушылар)
- Зақымдалу жолы: трансмиссивті – кененің шағуы
- Тасымалдаушы: Alectorobius тұқымдасының кенелері
- Қоздырғыш: Borrelia persica, Borrelia latyschewii
(Орта Азия және Қазақстанда анықталған)
- Клиникасы – эндемиялық қайталама сүзек
эпидемиялық сүзек тәрізді жүреді. Кенелік сүзек
кезінде кененің шаққан орнында қызғылт дақ пайда
болады, ол геморрагиялық қоршалған түйінге
айналады.

26.

Қайталама сүзекті диагностикалаудың
микроскопиялық әдісі
Қан
тамшысындағы
боррелиялар (сурет).
Өлшемі үлкен,
қоздырғыштың біркелкі
емес иірімдері көрінеді.

27. Риккетсиоздар -

Риккетсиоздар бұл трансмиссивті инфекциялар тобы.
Клиникалық
көрінісінің
ауырлығына
байланысты
оларды
аса
қауіпті
инфекцияларға жатқызуға болады.
Топтың атауы – Скалист тауының дақ
лихорадкасының қоздырғышын алғаш ашқан
зерттеуші Х.Т.Риккетса (Ricketts) құрметіне
атаған (1909 ж.).

28.

РИККЕТСИЯЛАРДЫҢ ЖҮЙЕЛЕНУІ
ЖӘНЕ НОМЕНКЛАТУРАСЫ
Тізбек: Rickettsiales
Туыс: Rickettsiaceae
Тұқымдас: Rickettsia
Түр: Rickettsia prowazekii - эпидемиялық бөртпе сүзек
Rickettsia typhi - эндемиялық бөртпе сүзек
Rickettsia sibirica - кенелік бөртпе сүзек (риккетсиоз)
Туыс: Coxiella
Түрі: Coxiella burnetii - Ку – лихорадка

29.

Риккетсиялар
Rickettsia тұқымдасы, полиморфты,
жиі кокк немесе таяқша пішінді,
қозғамайтын міндетті жасуша
ішілік паразиттер. Грам теріс.
Оптимальді жағдайда риккетсия
жасушалары қысқа таяқшалар
формасында болады. Өсу жағдайы
өзгергенде олар жеңіл дұрыс емес
немесе жіп тәрізді формаға
ауысады. Жасуша қабықшасының
бетінде капсула тәрізді
шырыштыжабынды және
микрокапсула орналасады.

30.

Риккетсиялардың өмірлік стадиясы
Жасуша ішілік стадия
таяқша тәрізді форма,
бинарлы бөліну
арқылы белсенді
көбейеді,
Грам теріс,
қозғалмайды
Тыныштық стадиясы
жасушадан тыс, кокк
тәрізді форма, тығыз
қабықшасы бар,
жасушадан тыс
көбеймейді

31.

1. Риккетсиялардың жасуша ішілік таяқша тәрізді
формасы. Здродовский бойынша бояу: риккетсиялар
қызыл түсті, ядро және цитоплазма – көгілдір.
2. Электронды микроскопия
Медициналық микробиология. / Покровского В.И. ред Медицина. 2008.

32.

Эпидемиялық бөртпе сүзек
Инфекция көзі –
науқас адам
Тасымалдаушы –
киім биті
Зақымдалу жолы –
трансмиссивті (тістеген
орынды қасығанда биттің
нәжісінің жағылуы)
Медициналық микробиология. / Покровского В.И. ред Медицина. 2008.

33.

Бит – адам паразиті
1. Киім биті –
эпидемиялық қайталама
және эпидемиялық
бөртпе сүзек
қоздырғышын
тасымалдаушы.
2. Шап биті
(тасымалдаушы ретінде
белгісіз)

34.

Инфекция көзі: науқас адам
Зақымдалу жолы: трансмиссивті:
зақымдалған биттің нәжісін сүрту
Риккетсиялар қантамырына түседі
Тамырлар эндотелиінде көбейеді:
тері
бөртпе
бас миы
тромб түзілу

35.

Бөртпе сүзек – клиникалық картинасы
Перифериялық қан айналымның
бұзылуы (әсіресе мидың,
бүйрекүсті безінің, жүрек, тері).
Интоксикация.
Лихорадка, сандырақтау,
менингоэнцефалит, психоз,
бөртпе.
Қолда, кеудеде ашық қызыл
бөртпе. Науқас есін
жоғалтады.

36.

Бөртпе сүзектің профилактикасы
• Биттерді жою
• Е Провачек риккетсиясының әлсіреген
штамынан тірі бөртпе сүзектік вакцинасы.
• Е және АГ риккетсиясының штамынан тірі
комбинирленген вакцинасы
• Риккетсияның жасуша қабырғасының АГ
химиялық бөртпе сүзектік вакцина.

37.

ЭНДЕМИЯЛЫҚ БӨРТПЕ СҮЗЕК
Қоздырғыш: Rickettsia typhi
Инфекция көзі: егеуқұйрықтар, үй
тышқандары
Зақымдалу жолы: трансмиссивті
Тасымалдаушы: егеуқұйрықтар биті
Патогенез және клиникасы –
эпидемиялық сүзекке ұқсас

38.

ЭНДЕМИЯЛЫҚ БӨРТПЕ СҮЗЕК
Инфекция көзі –
кеміргіштер
Тасымладаушы–
Егеуқұйрық бүргесі
Адамның зақымдалу
жолы –
трансмиссивті

39.

Эндемиялық бөртпе сүзектің
эпидемиологиясы
Адам инфицирленген кеміргіштерден қодырғыштарды
әртүрлі жолдармен жұқтыруы мүмкін:
- теріні қасу кезінде контактілі жолмен инфицирленген
бүргелердің нәжісі арқылы;
- көздің шырышты қабығына паразиттердің нәжісі
түскен кезде;
- бүргелердің кепкен нәжісі аэрогенді жолмен тыныс
жолдарына түскен кезде;
- тағам өнімдері инфицирленген кеміргіштердің зәрімен
ластанған кезде алиментарлы жолмен;
- кеміргіштерде паразитті өмір сүретін гамаз кенелері
шаққан кезде трансмиссивті берілуі де мүмкін. Ауру адамнан
адамға берілмейді.

40. Р и к к е т с и о з д а р

Бөртпе сүзек топтары:
- Эпидемиялық бөртпе сүзек;
- Бриль ауруы;
- Эндемиялық сүзек;
- Канадалық рикетсиоз
Кенелік дақты лихорадка тобы
Цуцугамуши тобы
Пневмореккетсиоздар тобы
(Ку лихорадка)

41.

Риккетсиоздардың эпидемиологиясы
Риккетсиоздардың
табиғи
ошағы
кенелерден және жануарлардан (оның ішінде үй
жануарларынан)
құрылады.
Ошақтың
құрылуына кенелердің 40 түрі қатысады
(трансовариальді берілу).
Кенелер жануарларды шағу арқылы
зақымдайды
және
нәжісі
арқылы
риккетсияларды бөледі. Зақымдалған жануарлар
риккетсияларды ұрықмаңы сұйықтығы, сүт,
мұрын шырышы, зәр және нәжісі арқылы
бөледі.

42.

Иксод кенелері Эндемиялық
бөртпе сүзектің,
әртүрлі
риккетсиоздардың
және
боррелиоздардың
қоздырғыштары риккетсияларды
тасымалдаушы.

43.

Q -ЛИХОРАДКА
Q – query – сұрақ, белгісіз.
Қоздырғыш: Coxiella burnetti
Адамның зақымдалуы аэрогенді,
алиментарлы, су арқылы, кенелердің шағуы
арқылы жүреді.
Инкубациялық кезең 10 – 26 күн.
Лихорадка 8-10 күн.
Пневмония көріністерімен және бөртпесіз
ЖРА.
Иммунитет күшті, ұзақ.

44.

Q –ЛИХОРАДКАНЫҢ ПАТОГЕНЕЗІ
Қоздырғыш тері, шырышты қабат арқылы енеді
қан
токсин
өкпе
токсинемия
бүйрек
жүрек – қантамыр жүйесі
Тамырлар эндотелиі, жасуша стромасын зақымдайды.
Әртүрлі ағзалардың зақымдалу симптомдары.

45.

Риккетсиоздар диагностикасы
Зерттеу материалы: қан, зәр, ЖМС,
қақырық, емшек сүті
Әдістер:
1. Қоздырғышты бөліп алу – теңіз
шошқаларына жұқтыру
2. Серологиялық – ТГАР, КБР, АР
қосарланған сарысумен.
3. Аллергиялық –риккетсиялармен тері
сынамасы.

46.

Абайлаңыз: кене!!!
Инфекцияның
эндемиялық
ошақтарында
өндірістік және тұрғын үйлер салу кезінде, газ және
мұнай құбырларын төсеу, темір жол салу кезінде
тиісті орман және орманды дала учаскелері
бұталардан, құлаған ағаштардан, шөптерден
тазартылады, нәтижесінде кенелер өмір сүру
жағдайларынан айрылады.
Табиғатта эндемиялық жерлерде жұмыс
істейтіндердің барлығы арнайы қорғаныс киімін
киіп, қолғап пен етік киіп, Павловскийдің қорғаныс
торын қолданып, жеңдерін өріммен байлап,
күнделікті тексеріп, денеге жабысып тұрған
кенелерді алып тастауы керек.

47.

Введите текст
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА
РАХМЕТ!