Алкилсульфонаттарды алу және технологиялық сызбанұсқасы

1. Алкилсульфонаттарды алу және технологиялық сызбанұсқасы

х.ғ.к., доцент Қайралапова Г.Ж.

2. Алкилсульфонаттар RSO2ONa N-парафиннің С11-С18 тізбегі бар алкилсульфон қышқылының натрий тұздары

2

3.

Алкилсульфонаттар
Флотореагент ретінде
Жуғыш заттар
алуда
Сульфидті емес
кендерді өндіру
Сабындар
Ұнтақты жуғыш
заттар
Сұйық сабындар
3

4. Алкилсульфонаттарды сульфохлорлау әдісі арқылы алу

Қазіргі таңда экологиялық жағдайларға байланысты
биоыдырайтын БАЗ-ды алу алға қойылған. Сол
себепті алкилбензолсульфонаттарға қарағанда
алкилсульфонаттар өндірісі кең өріс алуда.
Алкилсульфонаттарды парафиндерден алу әдісін 1933
жылы Рид пен Хорнның парафиндерді сульфохлорлау
реакциясы пайда болғаннан бастап қолға алынды.
Алкилсульфонаттар алу үшін мұнайдың 230-320° C,
250-350° C температурада алынатын парафинді
фракциялары қолданылады.
4

5. Парафиндерді сульфохлорлау механизмі

Cl2
hv
2Cl
R + HCl
RH + Cl
O
R + SO2
R
S
O
5

6.

O
R
S
+ Cl2
RSO2Cl + Cl
O
O
R
S
+ Cl
RSO2Cl
O
Алынған сульфохлорлы туындыны нейтралдаудан
кейін БАЗ алкилсульфон қышқылының натрий тұзы
түзіледі.
RSO2Cl + 2NaOH
RSO3Na + NaCl +H2O
6

7.

1 – SO2-ге арналған сыйымдылық; 2 – Cl2-ге арналған сыйымдылық; 3 –
парафинге арналған сыйымдылық; 4 – абсорбер; 5 – насос; 6 – тоңазытқыш;
7 – сыйымдылық; 8 – дегаздау бағанасы; 9 – жинағыш; 10 – кептіргіш; 11реакторлар.
1-сурет. Алкилсульфонаттарды сульфохлорлау әдісі арқылы алудың
7
технологиялық сызбанұсқасы

8. Алкандардың сульфототығуы

Алкандар УК-сәулелену негізінде оттек қатысында күкірт
ангидридімен өзара әрекеттеседі. Шикізат ретінде өте мұқият
тазартылған қаныққан көмірсутектер пайдаланылады, ал
алкансульфонқышқылдары өнім болып табылады:
RH + SO2 + 1/2O2
Сульфототығу, сондай-ақ, бос
бойынша жүреді. Инициаторлар:
RSO3H
радикалды
механизм
ультракүлгін
пероксидтер
γ-сәулелену
8

9.

Төменде келтірілген реакцияларда бос радикалдар мен
бос алкилді радикалдар түзіледі:
CH3 - (CH2) - CH2 - CH3 + O2 + hv
n
CH3 - (CH2) - CH - CH3 + HOO
n
R
R + SO2
O
R S
O
Алкилсульфонилді
радикал
9

10.

O
O
R S + O2
R
O
S
O
O
O
Алкилсульфопероксидті радикал
O
R S O O + RH
O
O
R S O OH
O
Алкилпероксосульфон қышқылы
10

11.

Соңғы реакция нәтижесінде алкилпероксисульфон
қышқылы түзіледі, ол оңай ыдырап, мақсатты өнім
алкилсульфон қышқылы мен жаңа бос радикалдар түзіледі:
O
R S O
OH
O
O
R S O + RH
O
O
R S O
O
+ OH
O
R S OH + R
O
Екіншілік
алкилсульфонаттарды
тотықтырғыштар
немесе оттек қатысында алкендер мен натрий бисульфитін
әрекеттестіру арқылы алады:
R- CH = CH2 + NaHSO3
R - CH - CH3
SO3Na
11

12.

Бұл реакцияны қолдану арқылы сульфоянтарь қышқылы
моноэфирінің тұздарын алады. Процесс екі сатымен жүреді.
Бірінші сатыда малеин ангидриді мен гидроксил тобынан
тұратын қосылыстан малеин қышқылының моноэфирін
синтездейді:
C O
O
CH
ROH +
O
CH
C
O
RO - C
CH = CH - C
O
OH
Екінші сатыда алынған малеин қышқылының
моноэфирін
күкіртті
натриймен
немесе
натрий
бисульфитімен
сульфирлеп,
нәтижесінде
сульфосксинаттың натрий тұзын алады:
O
RO - C
O
CH = CH - C
OH
O
O
RO - C
+ Na2SO3
CH2 - CH - C
SO3Na
ONa
12

13.

1, 2 – сыйымдылықтар, 3, 13 – реакторлар, 4, 12 - насостар, 5
- сепаратор, 6 - жылуалмастырғыш, 7 - араластырғыш, 5, 9,
10 - жинағыштар, 11 - тұндырғыш, 14 - тоңазытқыш.
2- cурет. Алкилсульфонаттарды сульфототықтыру
әдісімен алудың технологиялық схемасы
13

14. Қорытынды Детергенттер арасындағы ең кең таралғаны алкилсульфонаттар. Детергенттер дегеніміз синтетикалық жуғыш заттар. Олар

кір жуғыш ұнтақтардың негізі болып
табылады. Қазіргі таңда экологиялық жағдайларға байланысты
биоыдырайтын БАЗ-ды алу алға қойылған. Сол себепті
алкилбензолсульфонаттарға қарағанда
алкилсульфонаттар
өндірісі кең өріс алуда.
14