Жер пішінінің және оның гравитациялық өрісінің дамуы

1. Жер пішінінің және оның гравитациялық өрісінің дамуы

ЖЕР ПІШІНІНІҢ ЖӘНЕ ОНЫҢ
ГРАВИТАЦИЯЛЫҚ ӨРІСІНІҢ
ДАМУЫ
НЬЮТОН, КЛЕРО, СТОКС, КРАСОВСКИЙ, МОЛОДЕНСКИЙ ЖӘНЕ БАСҚАЛАРДЫҢ
ЖҰМЫСЫНЫҢ МАҚСАТЫ

2.

• Табиғатта кездесетін барлық заттар әруақытта да өзгеріп, дамып отырады. Өзгеріссіз және
мәңгілік еш-нәрсе болмайды.
“Мәңгілік” деп, тек “материяны” ғана айта аламыз. “Материя” токтаусыз козғалыста болып,
біртүрден екінші түрге ауысып өзінің пішінін ылғи да өзгертіп отырады. Бірақ, бұл процестер
қалай болса солай ретсіз жүріп жатпайды. Материя қозғалысы, оның өзгеріп, дамуы белгілі
бір заңдылықтарға негізделген.
• Қазіргі кездегі түсінік бойынша, Жер шарының жалпы дамуы жерді құрайтын мантиялық
алғашқы заттардың біртіндеп жіктелуі-мен (дифференциация) түсіндіріледі: массасы ауыр
заттар, меншікті салмарының ауырлығына байланысты төмен шөгіп, жердін, ядро қабатын
құрайды, ал жеңіл заттар жоғары көтеріліп, мантия қабатын және жер қыртысын құрайды.

3.

Геологиялық, геофизикалық және геохимиялық зерттеулердің негізінде
жер қыртысының континенттік (материктік) жәие мұхиттық тектері
ажыратылады. Бұлардан басқа, қосымша, субмұхиттық және
субконтиненттік шекараның ауыспалы тектерін ажыратура болады.
Жер қыртысының материктік тегінің пайда болу тарихын
геосинклиналдық теория арқылы түсіндіруге болады.
Жерді құрайтын алғашқы заттардың дифференциадиясы негізінде
пайда болған жер қабығы геосинклиналдық даму процестерінің
нәтижесінде Жер қыртысының континенттік тегін қүрайды.

4. ГРАВИТАЦИЯлық өріС

ГРАВИТАЦИЯЛЫҚ ӨРІС
• Гравитациялық өрісі» түсінігі бірден физика пайда болды. Біріншіден,
өзара іс-қимыл бұл түрі әмбебап гравитациялық заң аясында
қарастырылды. Қазіргі заманғы мерзімді әлдеқайда кейінірек пайда
болды. ғасырлар бойы тұжырымдамасы бар.

5.

• Ауырлық күші Жердің массасына және тығыздығына байланысты.
Жердің тығыздығын алғаш рет И.Ньютон 1736 ж. 5-6
г/см3 шамасында деп анықтаған. Осыдан кейінгі дәлдігі жоғары
әдістер, яғни жер қыртысын құрайтын таужыныстар тығыздығына
жүргізілген нақты өлшеулер 2,40-2,90 г/см3 шамасындағы мәнді
береді. Заттың тығыздығы тереңге қарай артады. Жердің
центрінде заттың тығыздығы 12,5 г/см3-тен асуы ықтимал.
• Жер қойнауында қысым мен еркін құлау үдеуінің таралуы:

6.

• Жердің заты тереңдеген сайын өзінің үстінде жатқан таужыныстар
қатқабатының қысымына ұшырайды да осыған байланысты оның
тығыздығы артады. В.А. Магницкий бойынша 1 км терендікте
қысым 275 атм, жер қыртысы табанының маңындағы 50 км
тереңдікте - 13 мың атм (1300 МПа). Мантия мен ядроның
шекарасында (2900 км тереңдікте) қысым 1,3—1,4 млн атм
шамасына жетеді, ал Жердің центрінде - 3 млн атмосферадан
(300 ГПа) асады.

7.

• Клеро Алекси Клод И.Нютон ілімін дамыту қозғалыстарына
қатысқан.ол жердің ендік сызығының өзгеруіне байланысты
өзгеретін аурлық күш формуласын(кейіннен Клеро формуласы
деп аталған) ең алғаш ортаға қойады.ол аспан денелері
механикасының үш дене маселесін зеріттеу барысында осы
маселенің ең алғашқы болып жуық шешімін табады.

8.

• Разработал теорию использования измерений гравитационного
поля Земли для целей геодезии. Предложил метод астрономогравиметрического нивелирования, новый метод
определения фигуры Земли. Сконструировал первый в СССР
пружинный гравиметр. Молоденскому принадлежат также труды
по исследованию упругих свойств Земли и земного ядра.

9. Назарларыңызға рахмет!

НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!