Эндокриндік жүйе ішкі секреция бездері

1.

Тексерген: Сүлейменов Т.Т
Орындаған: Алмасхан А.А

2.

3.

Эндокриндік жүйе — ағзаның
гуморальды реттелуінде маңызды рөл
атқарады. Бұл жерде гуморальды
реттелу дегеніміз — қанның
құрамындағы гормондар және минерал
дық заттардың әсерлері
арқылы организм қызметінің реттелуі.
Ол ағзаның ішкі ортасына арнаулы
биологиялық белсенді заттарды бөліп
шығарады. Ішкі секреция бездері
шығарған заттар гормон деп аталады.
Бездер бөлген гормондар қанның
ағысымен ішкі мүшелерге және
мүшелер жүйелеріне келіп, олардың
жұмысына әсер етеді.

4.

Эндокриндік жүйені 3 топқа
бөлеміз
Сыртқы
секреция
бездері
(бауыр, сілекей,
ұйқы және
ішек бездері)
Ішкі секреция
бездері
(гипофиз,
эпифиз,
қалқанша без,
қалқанша маңы
бездері, тимус,
бүйрек үсті
бездері)
Аралас
секреция
бездері
(жыныс
бездері, ұйқы
безі).

5.

Жүйке және иммундық жүйелермен қосыла отырып, сонымен
қатар жүйке жүйесімен бірігіп гормондар мыналарды
қамтамасыз етеді:
өсуді
жыныстық
жетілуін және
репродуктивті
қызметін
адамның
психикалық
мансабынның
қамтамасыз
етілуіне қатысады
Эндокриндік
жүйенің
қызметі
энергияны
сақтауды
бақылап
қамтамасыз етеді
эмоционалды
реакцияларды
ағзаның
дамуын

6.

Гормондар — ішкі секреция
безінің қанға бөліп
Гормондардың
қасиеті:
шығаратын және
дененің
түрлі әрекетін
реттейтін
Гормондар
дистантты
биологиялық
заттар. Әр
түрде
әсер етеді;
гормон белгілі
Арнайы
әсер;бір мүшеге
әсер етеді. Гормондардың
барлығы
Био-физиологиялық
бір-бірімен тығыз
белсенділік;
байланыста
жұмыс істейді.
химиялық
ӘрГормондар
түрге арнайшылық;
құрамына
қарай аминдер,
Тек
тірі жасушаларға
нәруыздар,
әсер ету. стероидтар және
май қышқылдары болып
келеді.

7.

Гормондардың топтары
Гормондар —органикалық заттар, химиялық табиғаты
жағынан әр түрлі болып келеді:
Нәруыздан
инсулин,
соматотропин,
пролактин
Аминқышқылдарды
ң туындысы
адреналин,
норадреналин,
тироксин,
трииодтиронин
Стероидтік
Жыныс бездерінің
және бүйрекүсті
безінің гормондары

8.

Ішкі секреция бездері немесе
эндокриндік мүшелер жүйесі
Эндокриндік
мүшелер
жүйесі(грек
Ішкі секреция
бездерінің
«endon»«crino» - бөлемін)
қызметінішкі,
симпатикалық
және –
бездерде
бөлінетін сұйықтықты
парасиматикалық
нерв
шығаратын өзек болмағандықтан,
талшықтарының
медиаторлары
гипофиз
сұйықтық
бірден қанға
өтеді.
зор роль атқарады,
сондықтан
Қалқанша
ішкі
бездерінің әрекеті
Ішкі секреция
секреция бездеріне
маңы безі
екі
жақты
бақыланады.
Бірақ,
жататындар: Гипофиз, қалқанша
кейбір
ішкі секреция
бездерінің
без, қалқаншамаңы
безі,
айырша
реттелуі
гипофиздің
без, эпифиз,
бүйрекүсті
безі және
қатыспауымен
жүреді. Мысалы,
т.б.
қалқанша
маңы
безі, ұйқы безі,
Ішкі секреция
қызметін
тағы басқалар.
Бұл бездердің
Ленгерганс
аралшықтары
Бүйрекүсті
қылзметі
антогонист
–
безі
атқарады. Ең алғаш аралшық
гормондардың,
метаболиттердің
клеткаларды дербес
1869 жылы
концентрациясының
өзгеруімен
Лангерганс ашқан, сондықтан
реттеледі
оның құрметіне
осы клеткалар
тобын Лангерганс аралшықтары
деп атаған.
эпифиз
Айырша без
(тимус)
Ұйқы
безі
Жыныс
бездері

9.

№
Бездің
аты
Бөлетін гормон Ерекшелігі.
Бездердің қызметі
бұзылуынан болатын
аурулар
Егер
Егер
гормондар аз гормондар
көп бөлінсе
бөлінсе
1 Гипофиз Тиреотропин
(өсу
Соматотропин
гормоны)
Пішіні үрмебұршақ Ергежейлілік акромегалия
тәрізді. Ересек
адамдарда салмағы
0,5-0,6г. Гипофиз –
безді және жүйке
ұлаларынан
тұрады.
2 Гипотала Нейрогормондар Ішкі секреция
Бездердің
мус
бездерінің
белсенділігі
қызметін реттейтін төмендейді
орталық.

10.

№
Бездің
аты
Бөлетін гормон Ерекшелігі
Бездердің қызметі
бұзылуынан болатын
аурулар
Егер
Егер
гормондар аз гормондар
көп бөлінсе
бөлінсе
3 Эпифиз мелатонин
Пішіні домалақша
без, салмағы 0,2г.
Ол ортаңғы ми мен
аралық мидың
ортасында
орналасқан.
-
-

11. Ергежейлілік

Акромегалия –
аяқ-қол
сүйектерінің
үлкен болуы
Алыптылық

12.

Эндокриндік реттеу деп
бір бездің
гормондарының екінші
бір бездердегі
гормондардың түзілуі
мен шығарылуына
тигізетін әсерін айтады.
Ішкі секреция бездерінің
функциясын реттеуде
гипофиздің алдынғы
бөлімі ерекше роль
атқарады.
Егер гипофизді
хирургиялық жолмен
алып тастаса, денедегі
көпшілік бездер
гормондар түзуін
тоқтатып, солып
қалады.
Гипоталамустың
зақымдануы да осындай
өзгерістерге әкеп соғады.
Бұдан гипофиздің
троптық функциясының
гипоталамуста түзілетін
пептидті гормондарға
тәуелді екендігін көруге
болады.
Ішкі секреция бездерінің
қызметін реттеуге
гипофизден басқа да
біраз жүйелер
жиынтығы қатысады:
гипоталамус-гипофизбүйрекүсті бездері (КТ
РФ АКТГ
глюкокортикоидтар);
гипоталамус-гипофизжыныс бездері (ГТ-РФ,
ЛГ және ФСГ);
гипоталамус-гипофизқалқанша безі (ТТ-РФ –
ТТГ — Т3 және Т4),
жүйелері.

13. Ішкі секреция бездерін зерттеу әдістері

2.
Эндокринді
бездерден
алынған
сықпаларды
4.
7.Парабиоз
Радиоактивті
әдісі
изотоптарды
екі жануардың
қолдану
тиісті
қан
тамыларын
зерттеу
1. Эктомия
немесе
экстрипация
–арқылы
алып
тастау.
және
жағынан
гормондармен
жалғастырып,
әдістері.
қан
айналасын
ортақтастыру
содан кейін
Бұлхимиялық
безді толық
немесетаза
бөлектеп
алып тастау
гормондық
препараттарды
кәдімгі
немесе
безі
біреуінің
8. Флюрестцияланатын
безін,
я бездерін
қарсы
алып
тастап
оның
ең дәл
жеке
дұрыс әдіс.
әдісі. Операцияда
белгілі
бірденелер
безді
алып
алынған
жануарларға
қызметіндегі
Кейбір
гормондардың
өзгерістерді
қай
зерттеу.
жерде көбірек
орналасқанын
тастағанда,
олардыңенгізу.
реттейтін
қызметтері
3.
Эндокринді
бездерді
трансплантациялау,
5.
анықтауға
Ішкі
секреция
мүмкіндік
бездерін
береді.
эксплантация
Бұл көбінесе
әдісі
гистохимиялық
арқылы
бұзылады.
Мысалы,
қалқансерік
бездерін
алып
алмастырып
тізу.
Жануарларда
зерттелетін
безді
зерттеу.
зерттеу
Без
әдісімен
немесе
қоса
оның
бір бөлігін
денеден
тыс қоректік
тастағанда
жүйке
етжүргізіледі.
қоздырғыштығы
жоғарылап,
алып
тастап,
пайда болған
өзгерістерді
бақылау.
ортаға
9. Клиникоанатомиялық
орналастырып
оның
әдіс.
тіршілік
Ауруханаларда
жағдайын
ішкі
зерттеу.
қатты
жиырылады.
Бұл
реакция
ағзада
Одан
кейін
алып
тастаған
безді
қанмен
Бездің
секреция
қоректік
бездері
ортада
өзгерген
гормон
адамды
жасушаның
бақылап,
саны
зерттеу.
мен Өлген
паратгормонның
жетіспеушілігімен
қандағы
қамтамасыздандыра
дененің
басқа
бөлігіне
сапасына
адамдағы,
әрбелгілі
түрлі прцестердің
біротырып
бездің
гипер
әсерін
және
зерттеу.
гипофункциялық,
кальций
деңгейінің
күрт төмендеп,
жасушаның
отырғызады.
Егер
осыдан
кейін
бұзылған
6.
патологиялық
Биологиялық
—
сұйықтардағы
анатомиялық
(қан,
және
линфа
гистологтялық,
несеп т.б)
қозғыштығына
әсер
етуінен
пайда
болады.
функциялар
қалпына
келсе,
бездің
ішкі сөлінісі
бар
гормондар
сонымен қатар
мен
олардың
денедегі
метоболиттерінің
нысаны
ұлпаларда
мөлшерін
пайда
болатын
деген
сөз. иммунобиологиялық
химиялық
өзгерістер
зерттелуде
және басқа әдістер арқылы
зерттеу.

14. Айырмашылығы

Ішкі секреция
безі
Бұл безден гормон
бөлінеді
Арнайы түтігі
болмайды, өз секретін
(сөлін) тікелей қанға,
лимфаға бөліп
отырады.
Сыртқы
секреция безі
Бұл безден фермент
бөлінеді
Арнайы түтікшесі
болады, сол түтік
арқылы өз секретін
(сөлін) мүшелерге,
мүшелер қуысына,
кілегей қабықша
бетіне бөліп отырады.

15.

Тест
1. Ішкі секреция бездерінен бөлінетін сұйықтық
А) Гипофиз
В) Гормондар
С) Эпифиз
Д) Тимус
Е) Қалқанша
2. Гипофиздің салмағы:
А) 0,2-0,3г
В)0,3-0,4г
С)0,5-0,6г
Д)0,6-0,7г
Е)0,7-0,8г

16.

3. Гормон дегеніміз –
А) химиялық заттардың катализаторы
В)ішкі секреция бездерінен бөлінетін сұйықтық
С) дененің түрлі әрекетін реттейтін химиялық зат
Д) дәрі-дәрмек
Е) барлығы жауап дұрыс
4. Гипофиздің алдыңғы бөлігінен бөлінетін гормонА) меланин
В) Акромеглия
С) өсу гомоны
Д) Вазопрессин
Е) окцитоцин

17.

5. Аралас бездерге жататындар:
А) Қалқанша без
В) Жыныс бездер
С) Гипофиз
Д) Ұйқы безі
Е) Бүйрекүсті без
6. Мида орналасқан ішкі секреция безі –
А) Айырша без
В) Ұйқы безі
С) Қалқанша без
Д) Бүйрек үсті бездері
Е) Гипофиз

18.

19.

Экомия не экстрипация
Алып тастау. Бұл безді толық немесе
бөлектеп алып тастау әдісі.
Клиникоанатомиялық әдіс.
Ауруханаларда ішкі секреция бездері
өзгерген адамды бақылап, зерттеу
Флюрестцияланатын қарсы
денелер ең дәл дұрыс әдіс.
Кейбір гормондардың қай жерде
көбірек орналасқанын анықтауға
мүмкіндік береді.
Парабиоз әдісі
Эндокринді бездерді
трансплантациялау,
алмастырып тізу.
Екі жануардың тиісті қан
тамыларын жалғастырып, қан
айналасын ортақтастыру содан кейін
біреуінің безін, я бездерін алып
тастап оның жеке қызметіндегі
өзгерістерді зерттеу
Жануарларда зерттелетін безді алып
тастап, пайда болған өзгерістерді
бақылау

20.

Гипофиз
Қалқаншамаңы безі
Бүйрекүсті
безі
Эпифиз
Айырша без
(тимус)
Ұйқы безі
Жыныс бездері