Биологиялық мембраналар

1. Биологиялық мембраналар

БИОЛОГИЯЛЫҚ МЕМБРАНАЛАР

2.

БИОЛОГИЯЛЫҚ МЕМБРАНА — ЖАСУШАНЫҢ
ЖӘНЕ ЖАСУША ІШІНДЕГІ БӨЛШЕКТЕРДІҢ
(ЯДРО, МИТОХОНДРИИ, ХЛОРОПЛАСТАР, ПЛАСТИДТ
ЕР) БЕТІНДЕ ОРНАЛАСҚАН МОЛЕКУЛАЛЫҚ
МӨЛШЕРДЕГІ (ҚАЛЫҢДЫҒЫ 5 — 10 НМ), АҚУЫЗДЫЛИПИДТІК ҚҰРЫЛЫМДЫ ЖҰҚА ҚАБЫҚША.

3.

4.

БИОЛОГИЯЛЫҚ МЕМБРАНА — АСА КҮРДЕЛІ
ҚҰРЫЛЫМДЫ ЗАТ. ОНЫҢ ҚҰРАМЫНДА ФЕРМЕНТТІК
АҚУЫЗДАР, ЕРЕКШЕ РЕЦЕПТОРЛАР, ЭЛЕКТРОНДАРДЫ
ТАСЫМАЛДАУШЫ, ЭНЕРГИЯНЫ ӨҢДЕУШІ ҚҰРЫЛЫМДАР
СОНЫМЕН ҚАТАР ГЛИКОПРОТЕИНДЕР МЕН
ГЛИКОЛИПИДТЕР БОЛАДЫ.

5. Биологиялық мембраналар:

БИОЛОГИЯЛЫҚ МЕМБРАНАЛАР:
1.
ЖАСУШАНЫ СЫРТҚЫ ҚОРШАҒАН ОРТАДАН
ШЕКТЕЙДІ ЖӘНЕ СЫРТҚЫ ОРТАНЫҢ КЕРІ ӘСЕРІНЕН
ҚОРҒАЙДЫ
2.
ЖАСУША МЕН ОНЫ ҚОРШАҒАН ОРТАНЫҢ
АРАСЫНДАҒЫ ЗАТ АЛМАСУДЫ БАСҚАРАДЫ
3.
ЭЛЕКТРЛІК ПОТЕНЦИАЛДАРДЫҢ ПАЙДА БОЛУЫНА
ЫҚПАЛ ЕТЕДІ
4.
МИТОХОНДРИЯДАҒЫ АТФ ЭНЕРГИЯСЫН
СИНТЕЗДЕУГЕ ҚАТЫНАСАДЫ

6. Биологиялық мембрананың түрлері:

БИОЛОГИЯЛЫҚ МЕМБРАНАНЫҢ
ТҮРЛЕРІ:
ПЛАЗМОЛЕММА (ЖАСУШАНЫҢ СЫРТҚЫ
ҚАБАТЫ)
ЖАСУШАІШІЛІК МЕМБРАНАЛАР
БАЗАЛЬДЫ МЕМБРАНА

7.

ПЛАЗМАЛЫҚ МЕМБРАНА (ПЛАЗМАТИЧЕСКАЯ
МЕМБРАНА) — ЖАСУША ҚАБЫҚШАСЫ —
ПЛАЗМОЛЕММАНЫҢ НЕГІЗІН ҚҰРАЙТЫН
БИЛИПИДТІ-ПРОТЕИНДІ ҚҰРЫЛЫМ, ҚАЛЫНДЫҒЫ 610 НМ. ЕКІ ҚАБАТТЫ ЛИПИДТІ МЕМБРАНА
ҚҰРАМЫНА ФОСФОЛИПИДТЕР,
СФИНГОМИЕЛИНДЕР, ХОЛЕСТЕРИН КІРЕДІ.
ПЛАЗМАЛЫҚ МЕМБРАНАНЫ ҚҰРАУҒА БИЛИПИДТІ
ҚАБАТПЕН БАЙЛАНЫСҚАН ИНТЕГРАЛЬДЫ,
ЖАРТЫЛАЙ ИНТЕГРАЛЬДЫ ЖӘНЕ ШЕТКІ
ПРОТЕИНДЕР МОЛЕКУЛАЛАРЫ ЕНЕДІ. ПЛАЗМАЛЫҚ
МЕМБРАНАНЫ 40% ЛИПИД, 60% ПРОТЕИНДЕР
ҚҰРАЙДЫ.

8.

9.

• ЖАСУШАНЫҢ ПРОТОПЛАЗМАСЫН
ҚОРШАП ТҰРҒАН БИОЛОГИЯЛЫҚ
МЕМБРАНА ЖАСУШАЛЫҚ МЕМБРАНА ДЕП
АТАЛАДЫ.
• ЖАСУШАЛЫҚ МЕМБРАНА ҚОС ҚАБАТТЫ
АҚУЫЗДЫ-ЛИПИДТІ МОЛЕКУЛАЛАРДАН
ТҰРАДЫ.

10.

БАЗАЛЬДЫ МЕМБРАНА ГЛИКОЛИПИДТЕР МЕН
АҚУЫЗДАРДАН
ТҰРАДЫ
ЖӘНЕ
ҚАННЫҢ
ҚҰРАМЫНДАҒЫ ҚОРЕКТІК ЗАТТАРДЫҢ ҰЛПАҒА,
ЖАСУШАҒА ЕНУІН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТЕДІ.

11.

Мембрана негізінен үш маңызды
қызмет атқарады
Матрицалық
әртүрлі қызмет
атқарушы
ақуыздарды
ұстап тұрушы
және өзара
орналасуын,
қалпын
сақтайды
Барьерлік
(кедергілік)
Механикалық
Жасушалар мен
жеке бөліктерге
керексіз
бөлшектердің еніп
кетуінен қорғайды

12. Мембрананың химиялық құрамы:

МЕМБРАНАНЫҢ ХИМИЯЛЫҚ
ҚҰРАМЫ:
• ЛИПИДТЕР;
• АҚУЫЗДАР;
• КӨМІРСУЛАР;
• ГЛИКОПРОТЕИДТЕР (КӨМІРСУЛАРДЫҢ АҚУЫЗДАРМЕН БАЙЛАНЫСЫ);
• ОРГАНИКАЛЫҚ ЗАТТАР .

13.

14. Биологиялық мембрананың моделі

БИОЛОГИЯЛЫҚ МЕМБРАНАНЫҢ
МОДЕЛІ
1931 ЖЫЛЫ Н.ДЕВСОН ЖӘНЕ
Р.ДАНИЕЛЛИ
СЭНДВИЧ (БУТЕРБРОД) МОДЕЛІН
ҰСЫНДЫ.

15. Биомембраның «Бутерброд моделі» : 1 – ақуыздар (белоктар), 2- бимолекулалық фосфолипидтердің моноқабаты

БИОМЕМБРАНЫҢ «БУТЕРБРОД МОДЕЛІ» :
1 – АҚУЫЗДАР (БЕЛОКТАР),
2- БИМОЛЕКУЛАЛЫҚ ФОСФОЛИПИДТЕРДІҢ МОНОҚАБАТЫ

16.

1982 жылы ұсынылған Синджер мен
Никольсонның сұйықтық – мозаикалық
моделі
кеңірек
тараған.
Мембрананың
сұйық
мозаикалық
моделінің
негізіне
липидтік
биқабатты
мембрана
алынған.
Бұл – фосфолипидтік негіз ішінде
жартылай батып, қалқып жүрген
ақуыздары бар еріткіш тәріздес.

17. Биомембраның мозаикалық моделі : 1- ақуыздар, 2- липидтер

БИОМЕМБРАНЫҢ МОЗАИКАЛЫҚ МОДЕЛІ :
1- АҚУЫЗДАР, 2- ЛИПИДТЕР

18.

МЕМБРАНА КӨПТЕГЕН ӘРТҮРЛІ АҚУЫЗДАРДАН
ТҰРАДЫ.
БІР АҚУЫЗДАР МЕМБРАНАНЫҢ БЕТКІ ЖАҒЫНДА
ОРНАЛАССА (ПЕРИФЕРИЯЛЫҚ НЕМЕСЕ ШЕТКЕРІ),
БАСҚАЛАРЫ МЕМБРАНАНЫ ТЕСІП ӨТЕДІ
(ИНТЕГРАЛДЫҚ).

19.

20. Мембрананың қасиеттері мен параметрлері

МЕМБРАНАНЫҢ ҚАСИЕТТЕРІ
МЕН ПАРАМЕТРЛЕРІ
• МЕМБРАНА МОЛЕКУЛАЛАРЫНЫҢ
ҚОЗҒАЛҒЫШТЫҒЫ МЕН МЕМБРАНА АРҚЫЛЫ
ЖҮРЕТІН БӨЛШЕКТЕР ДИФФУЗИЯСЫ ОНЫҢ
БИЛИПИДТІ ҚАБАТЫНЫҢ СҰЙЫҚ ЗАТ ТӘРІЗДЕС
ЕКЕНДІГІН ДӘЛЕЛДЕЙДІ
• ЕКІНШІ ЖАҒЫНАН АЛҒАНДА МЕМБРАНА
РЕТТЕЛГЕН ЖҮЙЕ
ОСЫ ЕКІ ФАКТОР СҰЙЫҚ-КРИСТАЛДЫҚ КҮЙДЕ
БОЛАТЫНДЫҒЫН НАҚТЫЛАЙДЫ

21.

МЕМБРАНА ҚҰРЫЛЫМЫ ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ
МӘЛІМЕТТЕР
РЕНТГЕНҚҰРЫЛЫМДЫҚ
ЖӘНЕ
РЕНТГЕНСПЕКТРЛІК
АНАЛИЗДЕР,
ЭЛЕКТРОПАРАМАГНИТТІК ЖӘНЕ ЯДРОЛЫҚ
МАГНИТТІК РЕЗОНАНС, ЛЮМИНЕСЦЕНТТІК
АНАЛИЗ ӘДІСТЕРІМЕН АЛЫНҒАН. ОСЫ
ӘДІСТЕРДІ
ҚОЛДАНУ
НӘТИЖЕСІНДЕ
ЖАСУШАНЫҢ
БАРЛЫҚ БӨЛІКТЕРІНДЕГІ
БИОЛОГИЯЛЫҚ МЕМБРАНА ТАБИҒАТЫНЫҢ
ҰҚСАС БОЛАТЫНЫ АНЫҚТАЛДЫ.

22. НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ !