Әлеуметтік шиеленіс түсінігі

1.

ӘЛЕУМЕТТІК
ШИЕЛЕНІС
ТҮСІНІГІ
АҒАБЕК АЙДАНА
АХМЕТЗАКИЕВА ЖАНСАЯ
ӘМІРӘЛІ АЙДАНА
БЕКЕН АРУЖАН
ЖАҚСЫБАЙ СЫМБАТ
ЖҮНІСБЕКОВА АРАЙ

2.

Әлеуметтік шиеленіс түсінігі

3.

Әлеуметтік шиеленіс
Шиеленістер барлық
қоғамдық ғылымдарда
қарастырылады. Бұл
құбылыстың жалпы
ғылыми
тұжырымдамалары ең
алғаш рет әлеуметтану
ғылымда қалыптасты.
Шиеленіс жекелеген
адамдардың әлеуметтік
топтардың бір-бірімен
қарым-қатыгас жасау,
өзара әрекеттесу
процесінде туындайды.
Біздің тілімізде
«шиеленіс» деп аталып
жүрген бұл құбылыс
латын тіліндегі confliktus
– қақтығыс деген ұғымды
білдіреді.

4.

«Әлеуметтік шиеленіс» деген терминді
алғаш рет ғылыми айналымға енгізген
неміс ғылыми Г.Зиммель болды. Г.Зиммель
шиеленісті қоғам өмірінің қалыпты және
маңызды формасы ретінде қарастырған.
Г.Зиммельдің бұл бағыттағы ғылыми
көзқарастарын XX ғ. 20 –жылдары Чикаго
мектебінің көрнекті өкілдері Роберт Парк,
Эрнст Бюрджесс және Альбион Смолл
қолдады. Олар «әлеуметтік өзара
ықпалдасу теориясын» негіздеді. Бұл
теория бойынша шиеленіс еркін бәсеке,
бейімделу ассимиляция, әлеуметтік өзара
ықпалдасудың түрлері ретінде
қарастырылған.
Әлеуметтану шиеленісі әлеуметтану
ғылымының құрамында өз алдына жеке
бағыт ретінде XX ғ. 50 - жылдарында
қалыптасты.

5.

Әлеуметтік шиеленістің кезеңдері

6. Әлеуметтік шиеленістің кезеңдері

Әлеуметтік
шиеленістің
сатылары 3 кезеңнен
тұрады:

7.

1-кезең
2-кезең
3-кезең
• Бұл кезеңде топтық мүдделер ғана қалыптасады, ал жеке тұлғаның
мүдделері басым болып келеді. Топтық мүдделерді жеке деңгеймен
өзара әсер етуі және өзара байланыстылығын білу анықталып жатыр.
Ақпараттық алмасу қарқынды дамып келеді, ол жасырын кезеңнің
барлық кейінгі сатыларына енеді.
• Тараптардың мүдделерін ескере отырып, біртіндеп топтардың топтасуы,
көшбасшылардың пайда болуына көшеді. Жанжалдың субъектілері, белгілі
бір әрекетке әлеуеті бар тараптар пайда болады.
• Осы фазаны дамыту барысында шоғырландыру процесі аяқталады,
қақтығыс субъектілері қалыптасады. Мұнда қақтығыс жағдайында нақты
әрекеттерге көзқарас қалыптасады. Топтық мүдделер жеке басымдылыққа
ие болады.

8.

Әлеуметтік шиеленістің жіктелуі

9. Әлеуметтік шиеленістердің жіктелуі

ӘЛЕУМЕТТІК
ШИЕЛЕНІСТЕРДІҢ ЖІКТЕЛУІ
Шығу көзі
бойынша:
Шығу тегі мен көрінісі
бойынша:
Аймақтық
Әлеуметтік
Экономикалық
Экологиялық
Ұйымішілік
Ұйымаралық
Әлеуметтікдемографиялық

10.

Қарқындылығы
бойынша:
Ұзақтығы
бойынша:
Алдын-ала жасалған
ереуілдік жағдай
Қысқа
мерзімді
Күтпеген жерден жасалған
ереуілдік жағдай
Ұзақ мерзімді

11.

Жоғарғы әлеуметтік шиеленіс
ошақтарының келесі түрлері бөлінеді:
Жұмыс күшін айтарлықтай төмендетуге
бейім кәсіпорындар ошағы;
Әлеуметтік шиеліністер
жиі болатын орта
түрлері:
Халықтың әлеуметтік осал
топтары арасында
(мүгедектер, зейнеткерлер,
оқу орнындағы студенттер;
Төтенше жағдай туындаған
уақытта үйлердің,
көшелердің, аудандардың
тұрғындары;
Жалақы уақытында төленбейтін
ұйымдар ошағы;
Криминологиялық аудандар
мен аймақтар;
Ұжымның пікірі мен мүдделеріне қайшы
келетін ұйымдар ошағы;
Экологиялық қолайсыз
аймақтар.

12.

Әлеуметтік шиеленіс индексі

13.

ӘЛЕУМЕТТІК ШИЕЛЕНІС ИНДЕКСІ
Әлеуметтік шиеленіс индексі дегеніміз не?
Қоғамдағы әртүрлі шиеленістердің қауіптілік деңгейін сипаттау үшін қолданылатын
бағалау жүйесі.
Әлеуметтік шиеленіс индексі 0 мен 100% аралығын қамтиды. Сәйкесінше келесі 3
деңгейді бөліп көрсетсек болады:
0-33% - біршама тұрақты аймақ;
34-67% - қақтығысты аймақ;
68-100% - кризисті аймақ;

14.

Қ.Р. Әлеуметтік шиеленіс индексі
2
Қызылорда
Онтүстік Қазаұстан
4
Астана
4
7
Маңғыстау
Алматы
10
Ақмола
12
Павлодар
18
Қарағанды
28
Алматы
0
58
10
20
30
40
50
60

15.

16.

Әлеуметтік шиеленістің пайда
болу формалары

17. Әлеуметтік шиеленістің пайда болу формалары.

бала туу мен өмір
сүру
ұзақтығының
төмендеуі,
өлімнің өсімі.
билікке
сенімсіздік, оған
қойылатын
талаптарды
ұсыну;
экономикалық және
саяси қызметке
(азаматтық
бағынбаушылыққа,
аштық ереуілдеріне,
өзін-өзі өлтіруге,
ереуілдерге,
митингтерге,
демонстрацияларға және
пикеттерге және
басқаларға) қатысты.
қоғамдың
криминалдануы.
психологиялық көңілкүй, алаңдаушылық,
наразылық ,депрессия,
агрессия ,ғажайыпқа
үміт, мистицизм,
дүрбелең.

18.

Әлеуметтік шиеленістің динамикасы екі жақты
сипатқа ие:
өздігінен
мақсатты
(қасақана)
Бұл жағдайда әлеуметтік шиеленіс еріксіз дамиды. Механизм
ретінде инфекция, ұсыныс, имитация сияқты психикалық
әсер ету әдістері пайда болады. Әлеуметтік шиеленістің бұл
көрінісі белгілі заңдылықтарға бағынады және сахна
сипатына ие. Уақыт өте келе, әлеуметтік шиеленіс
,наразылықтың күрт эмоционалдық формалары мен
депрессия енжарлыққа алып келеді. Депрессиялық күй
патологиялық реакцияның пайда болуына алып келеді әлеуметтік тұрақтылықтың жоғалуы.

19.

Әлеуметтік шиеленісті шешу
жолдары

20. Шиеленісті жедел түрде шешу процесі

Шиеленісті жағдайдан шығу жолын іздеу әлеуметтік
шиеленісті шешудің бірнеше әдісін пайдалануға мүмкіндік
береді.
Келісім шарт кезінде шиеленіске байланысты мәселені қозғау керек;
Екі жақ әлеуметтік және психологиялық қысымға жол бермеген жөн;
Бір-біріне деген сыйластықтарын білдіру қажет;
Келісім шарт мүшелері бір-бірінің позициясын ашып, өзара пікір
алысу керек;
Барлық келісім шарт мүшелері келісімге келетіндігін шын білдіру
керек.

21. Шиеленісті шешу әдістері

Шиеленістен қашу әдісі – бұл, мысалы, саяси сахнадан кету немесе саяси
қызметкерліктен кетуімен қорқыту; қарсыласымен кездесуден қашу т.б. Бірақ
шиеленістен қашу шиеленісті уақытша басады және оның себебі солай қалады.
Келісімге келу әдісі – күш қолданудан аулақ болуға мүмкіндік береді.
Келісімге келу үрдісінде екі жақ пікір алысады, бұл шиеленісті бәсеңдетеді,
нақты ақиқатты анықтауға көмектеседі. Келісімге келу өзара түсіністікке қол
жеткізуге және әріптестікке жол ашуға болады.
Үшінші тұлғаны қолдану әдісі – бұл татуластыру әдісі. Үшінші тұлға
ретінде ұйым немесе жеке тұлға болуы мүмкін. Бұл функцияны тек үкімет
орындағылар ғана емес, сонымен қатар ұйым мен мекеме мүшелері де бола
алады.
Алып қою әдісі - өз позициясын білдіру болып табылады. Бұл тәжірибеде кең
тарлған. Бірақ бұл жерде бір нәрсені ескерген жөн, өз позициясын ұсынған
жақ қанша күш жинағанына және жағдайды өзгертуіне байланысты
жоғалтқанын қайтарумен шектеледі.
Арбитраж әдісі – шешу жолында заңмен, сонымен қатар халықаралық құқықпен
басқарылады.

22.

Шиеленісті шешу сатысы
Бірінші саты
Дайындық, жанжалға
«диагноз» қою керек
болғанда, оның типін,
күрделілік деңгейін анықтау
керек, тереңдігі мен себебін
көрсету керек. Сонымен
бірге жанжалды басу үшін,
ресурстарды зерттеу керек,
жанжалға билік, БАҚ
сияқты сыртқы
факторлардың әсерін
бақылау қажет.
Екінші саты
Келісімдердің өзі. Ол ұзақ
болуы мүмкін. Міндеттер
келесіден тұрады:
*Келісімге қатысушылардың
қысымын жою;
*Сенім атмосферасын үнемі
қолдау;
*Басым проблемаға назар
аудару;
*Қатысушылардың әрқайсысы
өзінің пікірін айта алуы үшін
және қорытынды құжаттарды
дайындауға қатыса алуы үшін
өзінің дәлелдері мен
ұсыныстарын ынталандыру.
Үшінші саты
Делдалға қатысушының
жанжалды жағдайдан шығуын
іске асыру қажет.Ол үшін:
-қатысушылар келісіммен
қанағаттанғандарын айтып
білдіру қажет және ол туралы
бір-біріне хабарлау керек;
-жанжалды шешу үшін
болашаққа тиімді жасалынған
ережені мойындау керек;
-қабылданған келісімді іске
асыру үшін бақылаудың
әдістерін бекіту қажет.