Дене импульсі, импульстің сақталу заңы тақырыптарына есепрер шығару

1.

Физика пәнінің мұғалімі: Сабаева Б. Б.
Сабақ тақырыбы:
Дене импульсі, импульстің сақталу заңы
тақырыптарына есепрер шығару.

2. “Миға шабуыл” Үй тапсырмасын сұрау

1.
2.
3.
4.
Дене импульсі дегеніміз не?
Қандай жаңа ұғымдармен таныстық?
Қандай мәлімет сен үшін аса маңызды болды?
Күш импульсі дегеніміз не?

3. Сұрақ

Реактивті қозғалыс дегеніміз не? Оған
мысал келтір.

4.

Реактивті қозғалыс
импульстің сақталу заңының
қолданылуына жарқын
мысал бола алады. Дененің
бір бөлігі одан қандай да бір
жылдамдықпен бөлінген
кездегі қозғалысын осылай
деп атайды.
Реактивті қозғалыстың
қарапайым мысалы.

5.

Реактивтік қозғалыс принципі бойынша: сегізаяқ,
кальмар, теңізқұрты, медуза сияқты теңіз жәндіктері
қозғалады.

6.

Реактивті қозғалыс принципі сағатына бірнеше мыңдаған
километр жылдамдықпен қозғалатын ұшақтарды жасауға
мүмкіндік туғызды.

7.

Планетааралық
зымыран
Жердің жасанды серіктерін, планетааралық саяхат
жасайтын ғарыш зымырандарын жасауға мүмкіндік
туғызды.

8.

Ғарышқа ең алғашқы қадам жасаған белгілі ғалым К. Э.
Циолковский (1857-1935)

9.

К. Э. Циолковскийдің идеялары орыс ғалымы
С. П. Королевтің басшылығымен жүзеге асырылды.

10. Сұрақ

Тұңғыш жасанды Жер серігі қай жылы
ұшырылды?

11.

Тұңғыш жасанды Жер серігі
біздің еліміздегі “Байқоңыр”
ғарыш айлағынан 1957 ж.
ұшырылған болатын.

12.

1961 ж. адамзаттың тұңғыш ғарышкері
Ю. А. Гагарин ғарышқа қадам басты.

13.

Ғарышқа сапар шегіп, ғылыми-зерттеу
жұмыстарына қатысқан ғарышкерлердің
ішінде біздің үш қазақ ғарышкерлеріміз де
бар.

14. Сұрақ

Қазақ ғарышкерлерін ата.

15.

Тоқтар Әубәкіров
Талғат Мұсабаев

16. Сұрақ

Зымыранның негізгі бөліктерін
атап бер.

17.

Қарапайым зымыран жану
камерасы бар отын
толтырылған қабықтан
тұрады. Отынның жануы
кезінде жоғары
температураға дейін қызған
жоғары қысымдағы газ
сопло деп аталатын ерекше
пішіні бар камерадан үлкен
жылдамдықпен (4 км/с-қа
дейінгі) атқылап шығады.

18. Есте сақта

Дененің бір бөлігі одан қандай да бір
жылдамдықпен бөлініп шыққан кездегі
қозғалысы реактивті қозғалыс деп аталады.

19. Сұрақ

Қандай мақсатпен зымырандар көпсатылы
болып жасалады?

20.

Осы күнгі зымырандар
көп сатылы болып
жасалады, яғни оның
әр сатысының отын
қоры,
тотықтандырғышы
және реактивті
қозғалтқышы бар
болады.

21. Сұрақ

“Байқоңыр” ғарыш айлағы еліміздің қай
облысында орналасқан?

22. Сұрақ

Адамзаттың тұңғыш ғарышкері кім?

23.

№
1
2
3
4
5
Өлше
м
бірлігі
Форм
ула
Белгіл
енуі
Шама
лар
аты
«Формулалар кестесі»

24.

1. Кішкене зымыранның массасы 200г. Ондағы жанғыш заттың
массасы 50г. Газ зымыран споласынан 100м/с жылдамдықпен
лезде шығады деп есептеп, зымыранның қозғалыс жылдамдығын
анықтаңдар.
2. Жүйенің импульсін табыңыз. m1=m2=16кг, υ1= υ2=4м/с
3. Паром үстінде массасы 100кг автомобиль υ=100м/с
жылдамдықпен қозғалуда. Пароммен салыстырғандағы
автомобильдің импульсі қанша?

25. А деңгей 1. Массасы 1кг шарикті 10м/с жылдамдықпен соққанда алынған импульс қаншаға тең? В деңгей 1. Денеге 10с уақыт ішінде

50Н тұрақты күш әрекет етеді.
Күштің әрекетінен болған жылдамдықтың өзгерісі 5м/с.
Дененің массасын тап?
2. Бірінші дененің массасы 2кг жылдамдығы 6м/с, ал екінші
дене тыныштықта тұр. Соқтығысқаннан кейін, екі дене бірге
2м/с жылдамдықпен қозғалып кетті. Екінші дененің массасы
қаншаға тең?
С деңгей
1. Массасы 3кг денеге 5 секунд бойы 6Н күш әсер етеді.
Бастапқы дене тыныштықта болса, күш әсер еткенен кейін
оның кинетикалық энергиясы қандай болады?
2. Массасы 6 кг денеге 10 Н күш 3 секундта әсер етті. Күш
әсерінен кейінгі импульсті табыңыз. Бастапқы жылдамдығы
5 м/с

26.

М/ с
2
Н
Ж
Кгм/с
Нс
Дж
М
А
Л
С
Энергияның
өлшем бірлігі
Ы
О
Е
Ұ
Б
Күштің
өлшемі
Р
И
П
У
К
Күш
импульсінің
өлшем бірлігі
Ғ
Ө
а
С
Н
Үдеудің
өлшем бірлігі
Т
Ж
Й
А
Т
Импульстің
өлшем бірлігі

27.

Н
Импульстің
өлшем бірлігі
Кгм/с
Нс
Күш
импульсінің
өлшем бірлігі
Үдеудің
өлшем бірлігі
М/с
М
Энергияның
өлшем бірлігі
Күштің
өлшемі
Дж
2
Ұ
Р
а
Т

28.

15
кгм/с
720
Н/с
m= 6 кг 2 м / с
А
С
К
Б
Д
F= 6 H
m=400 г 40 м / с
Ж
Б
і
Ф
А
С
Қ
Д
М
Л
F=20 Н ∆t=1 мин
А
К
і
П
Ә
m=500 г 30м / с
М
И
З
К
і
Тапсырма
∆t=120 c
1200
Нс
12
м/с
16
кгм/с

29.

Тапсырма
m= 6 кг
F= 6 H
15
кгм/с
1200
Нс
і
m=400 г
40 м / с
16
кгм/с
Л
і
F=20 Н ∆t=1 мин
30м / с
12
м/с
Б
2м / с
∆t=120 c
m=500 г
720
Н/с
М

30. Тест жұмысы

31.

32.

m 2
2
1) Дене импульсі
а)
2) Толық энергия
ә)
3) Күш импульсі
б) mgh
4) Ауырлық күші әсер
еткен дене энергиясы
в)
5) Кинетикалық энергия
г)
6) Серпімділік күші әсер
еткен дене энергиясы
ғ)
m
kx
2
2
Eк Еп
F∆ t

33.

35 80Дж 10 2кДж 9 Дж
кгм/с
кгм/с
1
2
Ж
Б
Й
А
Н
С
Б
Ғ
А
Л
3
М
Н
Қ
З
С
4
Д
Р
Т
Е
О
5
Ы
К
У
Б
Ы

34.

35 80Дж 10 2кДж 9 Дж
кгм/с
кгм/с
Б
1
2
А
С
3
Т
4
5
Ы

35.

Кері байланыс
Интервью парағы
1
2
3
Бүгін мен............................. білдім
Маған ....................................қызық
болды.
Маған....................................қиын
болды.

36. Кері байланыс Интервью парағы

Үйге тапсырма
III тарауды қайталау

37. Үйге тапсырма

Импульс
Энергия
En mgh
F∆t= ∆p
p m
A ( En2 En1 )
2
m
F∆t
Ek
p1 p2 p p
'
1
'
2
2
kx2
En
2
A Ek2 Ek1
Eк Еп Ет const

38.

39.

Ауызша есеп
Массалары m бірдей екі шар модульдері тең жылдамдықпен қарама-қарсы
қозғалған. Соқтығысқаннан кейін екі шарда тоқтаған. Соқтығысу нәтижесінде екі
шардың импульстерінің қосындысы?

40.

Есеп. Бірінші дененің массасы 2 кг, жылдамдығы 6 м/с, ал екінші дене тыныштықта тұр.
Соқтығыстан кейін, екі дене бірге 2 м/с жылдамдықпен қозғалып кетті. Екінші дененің
массасы?

41.

1)
Массасы 2 кг дене түзусызықты қозғала
отырып, өзінің жылдамдығын 10 м/с-тен
15 м/с-ке дейін өзгертеді. Дененің
импульсінің өзгерісін анықтау.
2) 5 м/с жылдамдықпен қозғалатын
массасы 3 кг дененің кинетикалық
энергиясы неге тең?
3) Массасы 6 кг денеге 10 Н күш 3
секундта әсер етті. Күш әсерінен кейінгі
импульсті табыңыз. Бастапқы
жылдамдығы 5 м/с
2)

42.

Физикалық диктант
1) Дененің массасы мен қозғалыс жылдамдығының
көбейтіндісі________
2) Күш импульсі____________
3) Дененің немесе материялық нүктенің күйін
сипаттайтын шама_____________
4) Сыртқы күштердің әсері болмаған кезде ішкі
күштердің әсері болатын жүйе_________деп
аталады.
5) Дененің өзара әсерлесу энергиясы______
6) Қозғалыстағы дененің энергиясы_______________
7) Реактивті қозғалыс________________________

43.

1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
Импульс
Дене импульсінің өзгерісіне тең
Механикалық энергия
Тұйықталған
Потенциалдық
Кинетикалық
Дененің бір бөлігінің қандай да
жылдамдықпен бөлініп шыққан
кездегі қозғалысы
5 – «3»
6 – «4»
7 – «5»

44.

Сөзжұмбақты шешу
1. Импульстің . . . заңы
2. Ғарышты игеру мүмкіндігін теориялық
түрде дәлелдеген ғалым.
3. Планетааралық саяхат жасайтын ғарыш
...
4. Мұсабаевтің аты.
5. Ғарыш айлағы.
6. Циолковскийдің идеяларын жүзеге
асырған орыс ғалымы.
7. Ішкі күштер арқылы ғана әрекеттесетін
жүйе.
8. Зымыранның бір бөлігі.
қ
о
з
ғ
а
л
ы
с