Қазақстандағы халықтың көші-қон үрдісінің ерекшеліктері

1.

ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ХАЛЫҚТЫҢ КӨШІ-ҚОН
ҮРДІСІНІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

2.

Көші-қон – елдің әлеуметтік экономикалық дамуына,
халықтың өмір сүру сапасына әсер ететін күрделі
үрдістердің бірі. Ол бүкіл халықтың және елдің
өмірінің көптеген жақтарын қамтиды: табиғи қозғалыс
пен жастық-жыныстық құрылымға, халықтың ұлттық
және діндік құрамына, еңбек қорлары мен әлеуметтікэкономикалық дамуына әсерін тигізеді.
Осы тұрғыдан Қазақстандағы көші-қон үрдісі, оның
динамикасы, бағыттары мен көлемін танып білу
өзекті мәселе. Қоғамды дұрыс басқару және тиімді
әлеуметтік-экономикалық саясат жүргізу үшін көшіқон ағымдарының көлемі мен мигранттардың
құрамын бағдарлай білу, көші-қонды тудыратын
факторларды және көші-қонның салдарын анықтай
білу өте қажет.

3. ХАЛЫҚТЫҢ КӨШІ-ҚОНЫ

• Қазіргі
көші-қон
үрдістері
қиын
әлеуметтік
құбылыстармен қатар жүреді. Олар өндіргіш
күштердің дамуымен және орналасуымен тығыз
байланысты. Миграция салмағының көптігі еңбек
ресурстарын көп мөлшерде тиімді қолдануға
мүмкіндік береді, индустриялық орталықтарға қайта
қоныстандырумен, территориялардың игерілуімен
экономикалық дамуға жол береді. Мамандардың
айтуы
бойынша
«халықтың
көші-қонының
қарқындылығы ел экономикасының даму көрсеткіші
болып табылады».

4. ХАЛЫҚТЫҢ КӨШІ-ҚОНЫ

• Көші-қон дегеніміз (лат. migratio – қоныс аудару, көшіпқону
деген
сөзінен)
–
азаматтардың
бір
территориядан басқа бір террияторияға уақытша
немесе ұзақ мерзімге қоныс аударуы. Халықаралық
кеңістікте «миграция» терминімен аталынып келген
бұл үрдісті кейде «халықтың механикалық қозғалысы»
деп те атайды. Мұндай атау бұл үрдістің халықтың
табиғи өсімінен өзгешелігін нұсқайды.

5.

Көші-қонның
классификациясы
Бағыты
бойынша
Себептері
бойынша
Ұзақтығы
бойынша
Формасына
қарай
Ішкі
Экономикалық
Ұзақ мерзімге
Мәжбүрлі
Сыртқы
Саяси
Уақытша
Ерікті
Діни
Әскери

6. Мемлекеттік реттеу

Мемлекеттің көші-қонды реттеу саясаты
мемлекеттің белгілі бір аймақтағы мигранттар
қозғалысының ағымы мен құрамына ықпал
ете отырып, халықтың саны мен құрамын
сақтап қалуға немесе өзгертуге бағытталады.
Басты мақсаты – экономикалың және
халықтың тиімді дамуын қамтамасыз ету үшін
жергілікті тұрғындарды дұрыс орналастыру,
оның сапалық құрамын жақсарту,
аймақтардың бірдей дамуын қамту, өмір
жағдайындағы әлеуметтік-экономикалық жікті
теңестіру болып табылады.

7. Қазақстанның ауданарлық көші-қоны (1926ж деректер бойынша)

Көшіп
келушілер
Мың
адам
КСРО
Көшіп
кетушілер
%-дық
үлесі
Мың
адам
%-дық
үлесі
801,5
100
162,7
100
Ресейдің солтүстік,
батыс, орталық
аудандары
123,6
15,4
8,0
4,9
Орал
35,8
4,5
9,7
6,0
Поволжье
200,6
25,0
40,2
24,7
Украина
285,1
35,6
-
-
-
-
16,6
10,2
27,6
3,4
-
-
Кавказ
-
-
14,5
8,9
Орта Азия
-
-
26,9
16,5
Сібір
44,2
5,5
-
-
Сібір және Қиыр
Шығыс
аудандары
21,4
2,7
16,5
10,2
Басқа аудандар
63,2
7,9
-
-
Оның ішінде:
Қазақстанның
ауданарлық
көші-қоны
(1926ж деректер
бойынша)
Украина және Беларусь
Беларусь

8. Қазақстан халқының республикааралық көші-қонының сальдосы 1971-1980 жж. бойынша, мың адам

Жылдар
Миграциялық
өсім (кемуі «-»)
Оның ішінде
Одақтас республика КСРО-дан тыс,
аралық айырбас
шетелдерге
1971-1975
-39
-39
...
1976-1980
-75
-75
...
1981-1985
-64
-64
...
1986-1990
-160- тан аса
-79
81,2- ден аса
Барлығы
-338
-257
-81,2

9.

Жылдар
Қазақстан
халқының
халықаралық көшіқоны,
1991-2004 жж.,
адам
(Казахстан-1991-2004 гг.
Информ.-аналит. стат. сб.Алматы, 2005)
Барлығы
Көші-қон
сальдосы
Иммигран
Эмигранттар
ттар
1991
-57686
170789
228473
1992
-156261
161499
317760
1993
-219025
111082
330107
1994
-406679
70389
477068
1995
-238495
71137
309632
1996
-175538
53874
229412
1997
-261388
38067
299455
1998
-203039
40624
243663
1999
-128355
37102
165457
2000
123195
33621
156816
2001
-94249
49344
143593
2002
-62012
58211
120223
2003
-8306
65584
73890
2004
2789
68319
65530

10. Көші-қон сальдосы, брутто-миграция

Эмиграция
Иммиграция
Көші-қон
сальдосы
Эмиграция+
Иммиграция
1991
228473
170887
-57586
399360
1992
317760
161499
-156261
479259
1993
331007
111082
-219925
442089
1994
477068
70389
-406679
547457
1995
309632
71137
-238495
380769
1996
229412
53874
-175538
283286
1997
299455
38067
-261388
337522
1998
243663
40624
-203039
284287
1999
165457
37102
-128355
202559
2000
156816
33621
-123195
190437
2001
143593
49344
-94249
192937
2002
120150
58162
-61988
178312
2003
74370
65308
-9062
139678
2004
65785
69166
3381
134951
Барлғы
3162641
1030262
-2132379
4192903

11. Қазақстан халық миграциясының өзгеру динамикасы, 1991-2004 жж

600 000
500 000
400 000
300 000
200 000
100 000
19
91
19
92
19
93
19
94
19
95
19
96
19
97
19
98
19
99
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
0
-100 000
-200 000
-300 000
-400 000
-500 000
Иммиграция
Эмиграция
Көші-қон сальдосы

12. Көші-қондағы елдер үлесі

эмиграция
9
жақын шет ел
алыс шет ел
91
иммиграция
29,1
жақын шет ел
алыс шет ел
70,9

13. Халықтың республика ішілік көші-қоны, адам

Жылдар
Ел ішінде
Оның ішінде
облысаралық
облыстық
1991
431262
166739
224523
1992
373074
144423
228651
1993
350119
135895
314224
1995
304959
123383
181576
1996
236957
97524
139433
1997
204569
76222
128347
1998
228610
96973
131637
1994
330473
133387
197086
1999
222985
128016
131637
2000
242251
136615
105636
2001
259228
136008
123220

14. Оралмандардың елге келу динамикасы

жылдар
2000
2001
2002
2003
2004
2005
Иммиграцияның
белгіленген
квотасы
(отбасы)
500
600
2655
5000
10000
15000
Іс-жүзінде келді
отбасы
адам
5490
9105
10337
16026
18955
23174
12686
28726
34625
42327
67587
99907
Квотадан артық
келгендер
отбасы
4990
8505
7682
11026
8955
8174

15. Оралмандардың елге келу динамикасы

120000
100000
80000
60000
40000
20000
0
2002
2003
Квота
Келгендер
2004
Квотадан артық
2005

16. Көші-қонның жіктелімі

Миграция
Бағыты
бойынша
Себептері
бойынша
Ұзақтығы
бойынша
Формасына
қарай
Ішкі
Экономикалық
Ұзақ мерзімге
Мәжбүрлі
Сыртқы
Саяси
Уақытша
Ерікті
Діни
Әскери

17. Оқушы білімін тексеруге арналған жеке тапсырма. Анықтамаларды сәйкестендір:

Ішкі миграция
Сыртқы
миграция
Эммиграция
Иммиграция
Адамдардың өз елдерінен тұрақтап
тұруға шеткі елдерге кетуі
Мемлекет ішінде халықтың қоныс
аударуы
Халықтың бір жерден екінші жерге
қоныс аударуы
Екі немесе одан да көп мемлекеттің
ішінде халықтың қоныс аударуы