Электр өрісі. Электр өрісінің кернеулігі. Есептер шығару

1.

Электр өрісі.
Электр өрісінің
кернеулігі. Есептер
шығару

2. Оқу мақсаты:

8.4.1.6 - электр өрісі және оның күштік сипаттамасы
ұғымдарының физикалық мағынасын түсіндіру;
8.4.1.7 - электр өрісін күш сызықтары арқылы
графиктік кескіндеу;

3. Жiпке зарядталған шарды iлiп, оған электрленген шыны таяқшаны жақындатайық.

ЖIПКЕ ЗАРЯДТАЛҒАН ШАРДЫ IЛIП, ОҒАН
ЭЛЕКТРЛЕНГЕН
ШЫНЫ
ТАЯҚШАНЫ
ЖАҚЫНДАТАЙЫҚ.

4.

Электрлiк әсердiң берiлу
процесiне ауа қатыспайды.
Ондай болса, зарядталған денелердiң
өзара әсерлесуi не арқылы жүзеге
асады?

5.

Бұл сұрақтың жауабын
ағылшын ғалымдары
М.Фарадей (1791–1867) және Дж.
Максвелл (1831–1879) өз
еңбектерiнде бердi.

6.

Фарадей мен Максвеллдiң
еңбектерiне сүйенсек,
зарядталған денелердi қоршап
тұрған кеңiстiк, басқа денелердiң
айналасындағы кеңiстiктен
өзгеше.

7.

Зарядталған
айналасында
болады.
денелердiң
электр
өрiсi
Электрлiк әсерлесу осы
арқылы жүзеге асады.
өрiс

8.

Сонымен, электр өрiсi – кезкелген зарядталған денелердiң
айналасында болады және
заттардан ерекше, материяның
айрықша бiр түрi болып
табылады

9. Электр өрісінің зарядтардың маңайында пайда болуы

ЭЛЕКТР ӨРІСІНІҢ ЗАРЯДТАРДЫҢ МАҢАЙЫНДА
ПАЙДА БОЛУЫ

10.

Электр өрісін көру немесе ұстау
мүмкiн емес.
Электр өрiсiнiң бар немесе жоқ
екендiгiн, тек оның әсерi арқылы
бiлуге болады.

11. Электр өрiсiнiң негiзгi қасиеттерi қарапайым тәжiрибелер арқылы анықталады.

ЭЛЕКТР ӨРIСIНIҢ НЕГIЗГI ҚАСИЕТТЕРI
ҚАРАПАЙЫМ ТӘЖIРИБЕЛЕР АРҚЫЛЫ
АНЫҚТАЛАДЫ.
1. Зарядталған дененiң электр өрiсi, осы
өрiстегі кез-келген зарядталған денеге қандай
да бiр күшпен әсер етедi.
2. Зарядталған денеге жақын аралықта өрiс
күштiрек, ал алыста әлсiздеу. Мұны тексеру
үшiн тағы да зарядталған гильзамен жасалған
тәжiрибенi қарастырайық.

12.

Электр өрiсiнiң зарядталған
денеге (бөлшекке) әсер ету
күшiн электрлiк күш деп
атаймыз: Fэл — электр күшi.

13.

Электр өрiсiн графиктік
кескiндеу үшiн Фарадей
заманынан бастап күш
сызықтары қолданылады.

14.

Электр өрісінің күш сызықтары қалай көрсетілген?
Төмендегі суреттен нені байқап тұрсыңдар?

15.

Электр өрісінің кернеулігі –
электр өрісінің күштік
сипаттамасы болатын
векторлық шама.

16. ЭЛЕКТР ӨРІСІ КЕРНЕУЛІГІНІҢ БАҒЫТЫ

Электр өрісінің кернеулігінің
бағыты күш сызықтарының
бағытымен сәйкес келеді.

17.

18.

1) Күш сызықтары оң зарядтан
(+) басталып, теріс зарядта (-)
аяқталады немесе шексіздікке
кетеді.
2) Күш сызықтары ешқашан
қиылыспайды.

19. Электр өрісінің күш сызықтарының графиктік бейнеленуі:

ЭЛЕКТР ӨРІСІНІҢ КҮШ СЫЗЫҚТАРЫНЫҢ
ГРАФИКТІК БЕЙНЕЛЕНУІ:
1) Жеке оң зарядтың айналасында пайда
болатын өрістің күш сызықтары

20.

2) Жеке теріс зарядтың айналасында пайда
болатын өрістің күш сызықтары

21.

3) Екі
әр
аттас
зарядтардың
айналасында пайда болған өрістің
күш сызықтары

22.

4) Екі
аттас
зарядтардың
айналасында пайда болған өрістің
күш сызықтары

23. ЭЛЕКТР ӨРІСІ МЕН КЕРНЕУЛІГІН ҚОРЫТЫНДЫЛАУ

- Жоғарыда көрсетілген күш сызықтарының
бағыттарын түсіндіріңдер (ол нені көрсетеді).
- Электр өрісі кернеулігінің бағыты сәйкес келеді...
- Электр өрісі кернеулігінің анықтайтын
формуласы...
- Электр өрісі кернеулігінің Кулон заңынан
өзгешелігі қандай?

24. Электростатикалық өрістіӊ күш сызықтарыныӊ қасиеттері:

• Күш сызықтары үздіксіз.
• Күш сызықтары қиылыспайды.
• Күш сызықтары әрқашанда өткізгіш беттеріне
перпендикуляр бағытталған болады.

25.

Өріс кернеулігінің қабаттасу (суперпозиция)
принципі:
Зарядтар жүйесініӊ өрістіӊ берілген
нүктесіндегі кернеулігі, осы нүктеде әр бір
зарядтыӊ пайда еткен кернеуліктерініӊ
векторлық қосындысына теӊ.
E E1 E2 ...En

26.

1. 10см қашықтықтағы 2,7*10-6Кл нүктелік зарядтың
электр өрісінің кернеулігін анықтаңыз. Заряд суда
орналасқан.
а) 243*104Н/Кл; в) 253*105Н/Кл; с) 243*102Н/Кл.
2. Бетінің электр өрісінің кернеулігі 4*106Н/Кл болса,
радиусы 3см металл шарға қандай заряд берілген?
А) 4*10-7Кл; В) 4*10-8Кл; с) 4*107Кл.
3. Кернеулігі 130Н/Кл болатын жердің электр өрісінде
орналасқан электрондарға осы өріс қандай күшпен
әсер етеді?
А) 2,08*10-10Н;
в) 2,08*10-17Н; с) 2,08*10-7Н.

27.

4. Сутек атомдарының электрондары орбитасындағы
электр өрісі кернеулігін анықтаңыз. Орбитаның
радиусы 0,5*10-8см.
А) ~5,8*1011Н/Кл; В) ~5,8*1010Н/Кл;С) ~58*1011Н/Кл.
5. Өрістің қандай да бір нүктесінде, 2нКл зарядқа
0,4мкН күш әсер етеді. Өрістің осы нүктесіндегі
кернеулікті табыңыз.
А) 200Н/Кл;
В) 2000Н/Кл; с) 20Н/Кл.
6. Электр өрісінің кернеуліктері 2кВ/м-ге тең нүктеге
орналасқан 12нКл зарядқа қандай күш әсер етеді?
А) 2440мкН; В) 24мкН; с) 24мН.