Саха народнай суруйааччыта Василий Семенович Яковлев-Далан

1. Саха народнай суруйааччыта Василий Семенович Яковлев -Далан

М. К. Аммосов аатынан Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай
университет
ФТИ ЭС-16
Васильева Мария

2. Василий Семенович Яковлев -Далан

ВАСИЛИЙ СЕМЕНОВИЧ
ЯКОВЛЕВ -ДАЛАН
•Саха народнай
суруйааччыта;
•Саха Республикатын
П.А.Ойуунускай аатынан
Государственнай
бириэмийэтин лауреата;
•Педагогическай наука
кандидата;
•«До5ордоьуу» орден
кавалера;
•Саха Республикатын
Духовноьын академиятын
академига.

3. В.С.Яковлев терде

В.С.ЯКОВЛЕВ ТЕРДЕ
1928с муус устар 1 кунугэр
Боотурускай улууьун (билигин
Чурапчы) Кытаанах нэьилиэгэр
тереебутэ.
Ийэлээх (1905с) а5ата (1900с)
эмиэ
Боотурускай
улууьугар
тереебут – уескээбит дьон.
Далан
терде
ууьа
Эллэй
Боотуртан са5аламмыт эбит.
Ийэтинэн
Амма
Бушковтарыттан
теруттээ5э
биллэр.
Бииргэ тереебут 14 о5оттон 4
эрэ о5о тыыннаах ордубута.
Ийэтэ Варвара Ивановна, а5ата
Семен Иннокентьевич уонна бииргэ
тереебуттэрэ

4. Уерэххэ талаьыы

УЕРЭХХЭ ТАЛАЬЫЫ
Дьокуускайдаа5ы
педагогическай институт
историческай факультетын 4
курсун студена. Кулун тутар,
1951с.
1936с
Кытаанах
оскуолатыгар
1
кылааска
уерэнэ киирбитэ;
Оскуола5а 7 биэрэстэлээх
сиртэн сылдьара;
1948с
Чурапчы
педагогическай
училищетын
бутэрбитэ;
1948с
Дьокуускайдаа5ы
пединститут
историческай
факультетыгар
уерэнэ
киирбитэ;
Студенныыр
сылларыгар
Г.П.Башарин
салайар
куруьуогар дьарыктаммыта.

5. В.С.Яковлев оло5ор репрессия ыар тыына

В.С.ЯКОВЛЕВ ОЛО5ОР
РЕПРЕССИЯ ЫАР ТЫЫНА
Дьокуускайдаа5ы педагогическай
институт история5а куруьуогун
истээччилэрэ. Ыам ыйын 30 кунэ, 1951 с.
«Башарин дьыалата» диэн
ааттаах
саха
норуотун
омугумсуйууга
буруйдуур
улахан алдьатыылаах дьыала5а
балыйыллан, 1952 сыллаахха
муус
устар
10
кунугэр
институт 4 курсугар уерэнэ
сылдьан
хаайыллыбыта.
Кинини кытта бииргэ уерэнэр
до5оро
Миша
Иванов
(Багдарыын
Сулбэ),
эдэр
суруйааччы Афанасий Федоров
бааллара. Далан бу кэминээ5и
оло5ун «Дьыл5ам миэнэ» диэн
эссе-романыгар суруйбута.

6. Далан таптала

ДАЛАН ТАПТАЛА
Василий Семенович со5отох таптала, кэргэнэ, о5олорун ийэтэ Яна
Викторовна Алехина. Яна Викторовна омугунан нуучча, Иркутскайга
тереебут. Ол эрэн Чурапчыга улааппыт, уерэммит, олорбут. Идэтинэн
математика учуутала. Кинилэр Чурапчытаа5ы педучилище5а уерэнэр
сылларыттан до5ордоспуттар эрээри, кыыс дьоно «хаайыылаах» киьиэхэ
кэргэн биэрбэтэхтэр. Онон 1962с биирдэ холбоспуттар уонна 1968с
сокуонунан саахсаламмыттар.

7. Дьиэ кэргэнэ

ДЬИЭ КЭРГЭНЭ
О5олоро, сиэннэрэ эьэлэрин
кытта, 1994с
Уола Семен кэргэнэ
Натальялыын
Кыыьа Ольга дьиэ кэргэнинээн.
Австралия, 1995с

8. Далан улэ уеьугэр

ДАЛАН УЛЭ УЕЬУГЭР
1954с - Учууталлар билиилэрин урдэтэр
республиканскай институкка инструктор;
1964-1955сс- Усуйаана улууьугар история
учуутала;
1955-1961сс- Нам улууьугар Хама5атта
оскуолатыгар директор, Хатырыкка история
учуутала, завуч;
1962с - 1976сс - Чурапчы оскуолатыгар
история учуутала, завуч, директор;
1976с – ССРС Академиятын Сибиирдээ5и
отделенитетын Саха сиринээ5и филиалыгар
аспирантура сэбиэдиссэйэ;
1977с - Республикатаа5ы архив улэьитэ;
1977-1992сс
–
«Чолбон»
сурунаал
редакциятыгар проза отделын сэбиэдиссэйэ;
1992-1996сс - «Чолбон» сурунаал кылаабынай
редактора.

9. Суруйааччылардыын

СУРУЙААЧЧЫЛАРДЫЫН
С.П.Данилов, Амма Аччыгыйа,
М.А.Черосов, Далан. 1977с
Хацастан уца: Сэмэн Тумат, Т.Л.Тарасов,
Тумарча уонна С.С.Сивцев. 1994с
Литературнай критик Е.П.ШестаковЭрчимэнниин, Суорун Омолооннуун
Черкеехтее5у музейга, 1983 с.
Далан Иркутскай суруйааччыларыныын
А.С.Гурулевтыын уонна
В.Г. Распутинныынн

10. Далан - талааннаах суруйааччы

ДАЛАН - ТАЛААННААХ
СУРУЙААЧЧЫ
Айар улэнэн 50 сааьыттан
«Мин тыа сирин суруйааччытабын. Билбит
кербут, олорон кэлбит, орооспут олохпун
суруйабын…»
Далан
дьарыктанар. Проза5а улэлээбитэ.
1 айымньыта – «Дьикти саас» сэьэн.
(1978с)
1 романа – «Тулаайах о5о» (Глухой
Вилюй», 1983с)
Далан «Тыгын Дархан» романынан
1993с Ойуунускай аатынан
государственнай бириэмийэни ылбыта.
СР Президенэ М.Е.Николаев Далацца СР П.А.Ойуунускай
аатынан Государственнай бириэмийэтин туттарар. Сэтинньи 10
кунэ 1993с

11. Далан айар улэтэ

ДАЛАН АЙАР УЛЭТЭ
«Тулаайах о5о»
(1983с)
Норуот урукку оло5о,
кини историята
Айар улэтин
сурун темата
«Кэриэн
ымыйа» (1988с)
«Тыгын Дархан»
(1993с)
«Дьыл5ам
миэнэ» (1994с)
«Дьикти саас»
(1978с)
Билицци кэм
«Аар тай5ам
суугуна»
(1980с)
«Кынаттаах
ыралар» (1990с)
«До5оруом,
дабай куех
сыырдаргын»

12.

Далан айымньыларын нууччалыы
тылбаастаабыт Аита Шапошникова

13. Далан аатын уйэтитии

ДАЛАН ААТЫН УЙЭТИТИИ
«Мин норуотум туьа диэн
олорбутум… Дьоллоох буолуц,
бар дьонум!»
Далан
Олорбут дьиэтигэр мемориальнай дуоска
сэтинньи 27 кунугэр 1997с туруоруллубута
В.С.Яковлевка аналлаах мэцэ таас
ейдебунньук
Чурапчы улууьун кытаанах орто
оскуолатыгар В.С.Яковлев-Далан аата
ицэриллибитэ, 1997с.