Мета-анализдер және жүйелік шолулар

1.

Мета-анализдер және
жүйелік шолулар
Денсаулық сақтау саласының
саясаты және оны басқару
кафедрасы

2.

Жүйелік шолу
Зерттеу объектісі бірқатар
зерттеулердің нәтижелері болып
келетін ғылыми жұмыс
Шолуда бұл зерттеулердің
нәтижелері, жүйелік қателердің
пайда болу мүмкіндігін азайтатын
жолдарды қолдана отырып
талданады

3.

Жүйелік қате (ығысу, bias)
Нәтижелердің
нағыз
мәндерден жүйелік
ығысуы
Жүйелік қателер көбінесе
клиникалық зерттеулерде
кездеседі
(дәрігерлердің белгілі бір дәрідәрмектерге сенімі, эмоциялар,
пациенттердің индивидуальді
ерекшеліктері)

4.

Кездейсоқ қате
Популяциядағы нағыз мәнінен
іріктеудегі бақылау нәтижесінің
ығысуы
Аурушаңдық осы ауруға шалдыққан
барлық науқастарда емес, тек
іріктеп алынған науқастар тобында
зерттеледі. Статистика,
мәліметтерді өңдеудің ыңғайлы
әдісін таңдау жолымен, кездейсоқ
қатенің болуын азайтады

5.

Жүйелік шолулар
Берілген тақырыптағы түрлі
зерттеулердің нәтижелерін
жалпылытады және дәрігерді
қызықтырытын мәселемен тез
және толығырық
таныстыратындықтан ғылыми
жұмыстардың ең “оқылатын”
нұсқасы болып табылады

6.

Сапалы жүйелік шолу
Бұл зерттеулердің нәтижелері
қарастырылған, бірақ
статитикалық жалпыланбаған
шолу

7.

Сапалы жүйелік шолуларда
болатын кемшіліктер
Жиі клиникалық сұрақтардың кең
спектірін қарастырады
Тек ғылыми әдістерді
қолданбайды
Көбінесе оң нәтижелерді
таңдаумен байланысты қателер
Көбінесе авторлардың субъективті
көзқарастарын көрсетеді

8.

Meта-анализ (meta-analysis)
Жалғыз әсердің бірнеше
клиникалық тәжірибелердің
қосарланған нәтижелердің сандық
анализі

9.

Мета-анализ
Суммалық статистикалық
көрсеткіштерді алу мақсатымен
жүргізілетін сандық жүйелік әдеби
шолу немесе біріншілік
мәліметтердің сандық синтезі
Chalmers I.,Altman D.G. Systematic rewies
London: BMJ Publishing group; 1995;1

10.

Мета-анализ іріктеу көлемінің
ұлғаюы барысында, бөлек
тәжірибелермен салыстырғанда,
үлкен статистикалық қуатпен
қамтамассыз етеді
Зерттеу нәтижелерінің дейектілігін
жоғарылату үшін және көптеген
зерттеулердің жалпыланған
нәтижелерін ұсыну үшін
қолданвлады

11.

Мета-анализдер не үшін керек?
Қазіргі кезде жыл сайын,
конференциялардың
материалдарын санамағанда, 2
млн. артық медициналық
статьялар басылып шығарылады
Бұндай жағдайларда тек ғылыми
әдістер мен статистикалық өңдеу
қолданылған мәліметтер синтезі
қажет

12.

Мета-анализдер
Дәйектердің шыңы және нағыз
ғылыми зерттеу болып табылады
15.03.05 Pubmed-те 18345 метаанализ болған
Салыстыру үшін сол кезде РБС
229223 болды

13.

Мета-анализдер мен сапалы жүйелік
шолулардың нәтижелерінің
сәйкессіздігіне мысалдар
С витаминін қолдану
нәтижесінде
тұмаумен науқастанудың
азаюы
Poling L/How to live longer and feel better
New-York: Freeman; 1986
Kleijnen L., Knipshild P.
Pharm Wekbl (Sei) 1992, 14:316-320

14.

Мета-анализдер мен сапалы жүйелік
шолулардың нәтижелерінің сәйкессіздігіне
мысалдар
Лидокаиннің ОИМ емдеуіндегі
эффективтілігі мета-анализ барысынды
дәлелденбеген
Antman EM et al. Jama
Ишемиялық инсульт кезінде гепаринді
қолдануға көрсетулер толқиды.метаанализ гепаринотерапияның
эффективтілігін толық дәлелдеген жоқ
Sandercock PAG et al.L
Neurol Neuroserg Psych
1993;56:17-25

15.

Мета-анализді қолдану салалары
Түрлі әдістердің эффективтілігінің
бағасын қоса, дәрігерге
максимальді объективті мәлімет
ұсынылады
Зерттеу гипотизасын, жоспарланған
клиникалық зрттеудің көлемін
түсіндірүге, сонымен қатар
зерттелетін дәрі-дәрмектің маңызды
кері әсерлерін анықтауға
көмектеседі

16.

Мета-анализді қолдану салалары
Денсаулық сақтау саласын
ұйымдастырушыларға
нұсқауларды және заң актілерін
құрастыруғы көмектеседі
(науқастарды жүргізу бойынша
үнемі жаңартылып отыратын ААС
нұсқаулары)

17.

Мета-анализ өткізудің алгоритімі
Мета-анализ өткізудің қажеттілігін және
мақсатын анықтау
Мәліметтерді статистикалық таңдау
және өңдеу әдістерін, және
басылымдардың, шынайы зерттеулерді
қосу критерийлерінің сапасын анықтау
Критерийлерге сай келетін, тақырып
бойынша барлық зерттеулерді табу
Таңдалған басылымдарды бағалау

18.

Мета-анализ өткізудің алгоритімі
жалғасы
Мета-анализ тақырыбы бойынша
максималды толық мәліметтер базасын
құрастыру
Мәліметтерді өңдеу үшін жалпылау
Статистикалық әдістер көмегімен соңғы
нәтижеге әсер ететін факторларды
ескерту, сезімталдық анализін өткізу
Мәліметтер базасындағы барлық
сәйкессіздіктер мен мүмкін болатын
шектеулерді сипаттау

19.

Мета-анализ өткізудің алгоритімі.
Алдағы ғылыми зерттеулерді және
дәрігерлік тәжірибені жалғастыру
үшін нұсқаулар даярлау
Реферат дайындау

20.

Мета-анализ мақсатын құрастыру
Мақсаты клиникалық сұрақ
түрінде нақты құрастырылуы
керек
Дұрыс құрастырылған мақсаттың
мәліметтерді қосу критерийлері
мен зерттеулерді таңдау
стратегиясын құруда мәні зор

21.

Мета-анализ мақсатын құрастыру
Әсері ұқсас бірнеше дәрідәрмектердің қосарланған
эффектісін немесе белгілі бір
емдеу әдісінің салыстырмалы
эффективтілігін анықтау жиі метаанализдің мақсаты болып келеді

22.

Мета-анализ тақырыбы бойынша
ақпарат іздеудің негізгі сатылары
1.Электрондық мәліметтер базасын қарау
(Medline және басқа)
2.Қызықтыратын басылымдарға
көрсетулері бар статьялар мен
кітаптардағы библиографиялық
сілтемелерін қарау
3. Бағаланатын дәрі-дәрмектерді
шығаратын фармфирмалармен қарымқатынас
4. Осы саладағы басқа мамандармен
қарым-қатынас

23.

Мета-анализге қосылатын
зерттеулерді таңдау
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Науқастарды қосу және
шығарудық нақты критерийлері
Зерттеу өткізудің орны
Зерттеудің ұзақтығы
Науқастардың негізгі
сипаттамалары
Аурудың диагностикалық
критерийлері
Дәрі-дәрмекті қолдану кестесі

24.

Мета-анализге қосылатын
зерттеулерді таңдау
7. Қосымша ем және қосарланған
аурулардың болуы
8. Протоколдан ауытқу (егер ондай болса)
9. Зерттелген клиникалық айығулар және
оларды бағалаудың критерийлері
10. Науқасты бақылау ұзақтығы
11.Зерттеуде клиникалық айығулардың
және науқастардың абсолютті санының
болуы

25.

Клиникалық зерттеудің сапасын
бағалау
1.
2.
3.
4.
Зерттеуге бағалау жүргізген кезде
құрамында келесілері бар жұмыстарға
көңіл бөлу керек:
Науқастарды қосу және щығару
критерийлері
Науқастардың сипаты
(прогностические факторы)
Зерттеу протоколын жүргізу
мәліметтері (мысалы зерттеудің
толықтығы туралы)
Зерттеуді сипаттау және осы
интервенцияға соқыр баға беру

26.

Өңдеуге жататын зерттеулердің
сәйкестігі
Мета-анализге жататын
зерттеулер біртекті болу керек
Емдеу тәсілі және
қарастырылытын айығулары әр
түрлі зерттеулерді алуға болмайды

27.

Өңдеуге жататын зерттеулердің
сәйкестігі
Барлық зерттеулерде нәтижеге
әсер ететін факторлар туралы
мәлімет болу керек
(прогностические факторы)
Әдетте мета-анализге тек РБС
мәліметтері қосылады

28.

Зерттеулерден керекті мәлімет
таңдау
Зерттеулерден керекті мәлімет
таңдау кезде жүйелі қателерді
болдырмау үшін:
1.Таңдауды 2 автор жүргізу керек
2. Әр түрлі зерттеу нәтижелерін
саластыру, сәйкессіздіктер кезінде
ортақ шешім қабылданады
3.Таңдаудың унифицирленген және
стандартталған формасын құру

29.

Мәліметтерді статистикалық өңдеу
Мета-анализде түрлі
статистикалық әдістер мен
программаларды қолдануға
болады (мысалы EpiInfo)

30.

Сезімталдық анализі
Мета-анализдің қоратындысын
қауіпсіздік деңгейін тексеру үшін
өткізіледі
1.Методологиялық деңгейі төмен
зерттеулерді қосу және шығару
2. Әр зерттеуден таңдап алынған
мәліметтердің параметірлерінің
өзгеруі№ мысалы бақылауды әр түрлі
уақытта өткізу
3. мета-анализге ірі зерттеулерді қоспау.
Егер нәтиже өзгеріп жатса, онда метаанализдің қорытындысы түсіндірілген
деп саналады

31.

Мета-анализге қойылатын талаптар
Халықаралық топ РБС үшін
CONSORT талаптарына сай метаанализ үшін QUORUM тұрақты
талаптарын бекітті

32.

Көңіл бөлгендеріңізге рахмет!