Дәлелді медицина тұрғысынан медициналық басылымдарды сыни бағалау

1.

2. тақырыбы: дәлелді медицина тұрғысынан медициналық басылымдарды сыни бағалау

С.Ж.АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ
ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА
УНИВЕРСИТЕТІ
КАЗАХСКИЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ
МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ ИМЕНИ
С.Д.АСФЕНДИЯРОВА
ТАҚЫРЫБЫ: ДӘЛЕЛДІ МЕДИЦИНА
ТҰРҒЫСЫНАН МЕДИЦИНАЛЫҚ
БАСЫЛЫМДАРДЫ СЫНИ БАҒАЛАУ
Орындаған: Дауренбекова.А.Ш
Курс: 3
Факультет: Жалпы медицина
Топ:
Қабылдаған: Жумагазиева О.

3.

Жоспар:
I Кіріспе
- Далелді медицина дегеніміз не?
II Негізгі бөлім:
- Дәлелді медицинаның қағидалары
- Дәлелді медицинаның алғы шарттары
- Дәлелді медицинаның қолданудағы медицина саласындағы
жетістіктері
- Дәлелді медицинаның қағидаларын меңгерген жалпы
практикалық дәрігердің дағдылары
-ДӘЛЕЛДІ МЕДИЦИНАДА КЛИНИКАЛЫҚ ЗЕРТТЕУЛЕР
ЖІКТЕЛҮІ
III Қорытынды
IV Пайдаланылған әдебиеттер

4.

Дәлелді медицина – бұл науқасты
емдеу үшін жақсы клиникалық зерттеулерді дәл және
шын жүректен қолдану.Ғылыми ақпараттарды
жинаудың:
- жаңа технологиясы
- критикалық талдауы
- интерпретациясы
ДМ алғашқы рет 1990жылы канадылық Мак- мастер
университетінің ғалымдарының бір тобы клиникалық
тәжірбиесі бар ғылыми мәліметтерді және
пациенттердің жеке қалауын жеке медицина бөліміне
топтастыруды ұсынды.

5.

Денсаулық сақтау
жүйесіне жұмсалатын
қаржының тапшылығы
Іс- әрекеттің
20% ғана
дәлелденген
Ғылыми мәліметтер
көлемнің көбеюі
ДМ қағидалары
ДМ қағидалары
Көмек шарасының
қажетсіздігі
дәлелденседе,жылдар
бойы қолдануда
Тиімді шаралар міндетті
түрде іске аспауда

6.

Дәлелді медицинаның кезеңдері:
Зерттеуге қажетті мәселені құру,оның атауын анықтау
Мақсаттың сұрақтарына жауап іздеу
Деректі жауаптардың қаншалықты шындыққы жанасатынын
дәлелдеу керек
Алынған мәліметтерге баға беру
Клиникалық тәжірбиеге енгізу

7.

Дәлелді медицинаның қолданудағы медицина саласындағы
жетістіктері:
•ДМ әртүрлі қолайсыз жағдай әсерінен әртүрлі дерттердің даму қаупі мен
ақырын анықтауға көмектеседі
•Күнделікті тәжірбиеде делелді негізі бар шараларды кеңінен қолдануға
көмектеседі
•Ең тиімді іс-әрекеттерді қолдануға бағыттап дәрігердің меншікті
тәжірбиесін өзгеруіне көмектеседі
•Дәрігер көрсететін көмектің сапасы жоғарлауының негізін құрайды
•Дәрігердің өмір бойы, үздіксіз мамандығы бойынша оқып тұру қажеттілігн
дамытады, кәсіпшілігін арттырады.
•Шығымның тиімділігін жоғарлатады
•Клиникалық сынақтардың толық, дұрыс жүргізілгенің анықтау мен ондағы
мәліметтерді қатаң бағалауға үйретеді

8.

Дәлелді медицинаның дәрігермен байланысты мүмкіншіліктерін анықтайтын негізгі
бағыттыры
ДМ негізгі
бағыттары
Білімдік
бағыты
Құқық бағыты
Мед-қ көмек пен
дәрігердің кәсіптік
міндеті(тәртібі,этика
сы)
Экономикалық
бағыт
(бюджет,сақтандыру
қоры,жекеменшік
ақшалар)

9. Дәлелді медицинаны жалпы практикалық маңызы:

ДӘЛЕЛДІ МЕДИЦИНАНЫ ЖАЛПЫ ПРАКТИКАЛЫҚ МАҢЫЗЫ:
Қазақстан азаматтарының денсаулығын нығайту және елдің
әлеуметтік-демографиялық дамуын қамтамасыз ету үшін денсаулық
сақтаудың бәсекеге қабілетті жүйесін қалыптастыру мақсатында
дәлелді медицинаның атқаратын қызметі;
Әлеуметтік бағдарланған медициналық-санитариялық алғашқы
көмекті басымдықты дамыту;
Кадрлардың бәсекеге қабілеттілігін қалыптастыру мақсатында
медициналық және фармацевтикалық білімді жетілдіру;
Инновациялық технологияларды әзірлеуге және енгізуге
бағдарланған медицина ғылымын дамыту.
Бірыңғай ұлттық денсаулық сақтау жүйесін одан әрі дамыту және
жетілдіру арқылы медициналық көмектің қолжетімділігін және
сапасын, азаматтардың ынтымақтастық жауапкершілігін арттыру;

10.

Қазіргі таңда медицина ғылымында дәлелді медицина көптеген
мәселелердің шешілуіне жол тауып отыр.Соған байланысты
дәрігерлер дәлелді медицинаның болашағы зор екенін айтуда.
Көптеген мәліметтер осы сала арқылы үлкен жетістіктерге жетуде. Дм
қағидаларын денсаулық сақтау жүйесіне енгізудің негізгі мақсаты:
медициналық көмек сапасы қатерлігін төмендету,тиімділігін жоғарлату,
құнын пайдалы ету және басқада маңызды қырларын бірыңғайлау.
Түптеп келгенде, Қазақстан Республикасының 2005-2010 жж.
«Денсаулық сақтау жүйесінің дамуы мен қайта өңделуі» туралы
Мемлекеттік бағдарламада «халықаралық стандарттарға,жаңа
технологияларға,қазіргі уақыт талабына сай емдеу тәсілдері мен
медициналық қызмет түрлеріне жүйелі көшудің маңыздылығы
көрсетілген, медициналық шараларды дәлелді медицина
қағидаларына негізделген диагностикалық пен емдеу хаттамаларын
енгізу арқылы бір тұтас ету жоспарланған».

11.

Дәрігерлер дәлелді медицинаны
қолдап, солардың жасаған мәліметтері
бойынша көптеген жұмыс жасауда.
Соған байланысты Қазақстан
Республикасының денсаулық сақтау
саласын дамытудың 2011 – 2015
жылдарға арналған «Салауатты
Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы
атты жоба қабылданды. Ол жобада
денсаулық сақтауды тұрақты дамыту
бағдарламасын тиімді іске асыруды
қамтамасыз ету үшін дамуды
стратегиялық жоспарлау және басқару,
тиімді және дұрыс қаржыландыру,
сапалы нормативтік база, алдыңғы
қатарлы ғылыми-әдістемелік және
қазіргі заманғы институционалдық даму
базалары сияқты компоненттерді
қарастырған.
Іске асу мерзімі:
2011 – 2015 жылдар
бірінші кезең: 2011 – 2012 жылдар
екінші кезең: 2013 – 2015 жылдар

12.

ДӘЛЕЛДІК ДӘРЕЖЕСІНЕ БАЙЛАНЫСТЫ
ЗЕРТТЕУЛЕР ҚАЛАЙ БӨЛІНЕДІ?
Дәлелділіктің иерархиясы:
•жүйелі шолу және мета-анализ;
•РКЗ белгілі нақты нәтижелерімен - сенімді
интервал клиникалық маңызды әсер(эффект)
шегінен шықпайды;
•РКЗ нәтижесі нақты емес - сенімді интервал
клиникалық маңызды әсер шегінен шығады;
•когорттық зерттеу;
•жағдайды - бақылау;
•көлденең зерттеу;
•бірнеше жағдайды сипаттау;
•бір жағдайды сипаттау.

13.

Жағдай бақылау – анализдік(сараптау) ретроспективті зерттеулерге
жатады. Популяциядан зерттелетін ауруы бар және ауруы жоқ кісілер
іріктеліп алынады.Зерттеуге 2 топ алынады:
тәжірибе тобы зерттелетін ауруы бар;
бақылау немесе салыстыру тобы зерттелетін ауруы жоқ.
Зерттеуге қатысатындарды архив материалдарынан алады немесе
сұрастыру арқылы іріктейді, сосын болжанған фактордың әсерін, аурудың
себебін ретроспективті зерттейді. Бұл зерттеу аурудың этиологиясы туралы
гипотезаны тексеруге көмектеседі.
алғашында аурудың жағдайын анықтайды (зерттеліп жатқан ауру
анықталған науқастарды таңдау);
қауіп факторы жайында мүмкін болатын ретроспективті гипотеза
анықталады;
аталған ауруы жоқ, бірақ басқа белгілері бойынша ұқсас келетін
бақылаудағы науқастар тобын анықтап алады;
осы топтарда қауіптілік факторының бар немесе жоқтығын анықтайды;
зерттеу кезінде барлық қорытынды белгілі;
сирек жағдайларды зерттеуге,сонымен қатар зерттеу кезінде тез
қорытынды алуға қолайлы;
этиология жайындағы сұраққа жауап ретінде жақсы.

14.

Когорттық зерттеу – анализдік(сараптау) проспективті
зерттеулерге жатады. Себептің және қауіп факторының
аурудың болжамымен байланысын зерттейді. Қауіп факторы аурудың пайда болуына әсер ететін факторлар. Мысалы: АГ
ауруының қауіп факторлары-гиподинамия,
гиперхолестеринемия, тұқымқуалаушылық, шылым шегу және
т.б.
2 топ алынады:
қауіп факторы әсер еткен топ;
қауіп факторы әсер етпеген топ.
Осы 2 топ ұзақ уақыт бойы зерттеледі және алынған
мәліметтер салыстырылады(зерттелетін нәтиже бойынша).

15.

Рандомизирленген зерттеулер «ашық» және «жасырын» болып бөлінеді.
«Ашық» рандомизирленген зерттеулерде рандомизация жасалғаннан кейін
пациент пен дәрігер қандай емдеу әдісі қолданылатынын біледі. «Біржақты
жасырын»рандомизирленген зерттеулерде науқас қолданылатын ем түрін
білмейді, бұл жөнінде пациент зерттеуге келісімін бергенде айтылады.
«Екіжақты жасырын» зерттеуде пациент те, дәрігер де қандай емдеу әдісі
қолданылатынын білмейді. «Үшжақты жасырын» зерттеуде пациент те, дәрігер
де, зерттеудің нәтижесіне статистикалық өңдеу жасайтын зерттеуші де қандай
емдеу әдісі қолданылатынын білмейді. Қазіргі кезде «Алтын стандарт» - деп
«екі және үшжақты жасырын»зерттеулерді айтады.Сол сияқты зерттеулер бір
орталықта немесе бірнеше орталықта жүргізілуі мүмкін. Бірнеше орталықта
жүргізілетін зерттеулер үшін аз уақыттың ішінде пациенттерді көп іріктеп алуға
болады.
Рандомизирленген бақылаулы зерттеулердің артықшылықтары мен
кемшіліктері:
рандомизирлеу – науқастарды сынақ және бақылау тобына кездейсоқ
бөлуді қамтамасыз ететін процедура;
рандомизирлеутоптар арасында айырмашылықтың болмауын қамтамасыз
етеді.

16.

Артықшылықтары:
зерттеудің нәтижесі зерттеушілердің пікіріне тәуелді емес, жүйелі қатенің әсері
айтарлықтай емес, топтар арасында айырмашылық болмайды;
зерттеудің ең сенімді, нақты әдісі;
барлық белгілі және белгісіз факторларға бақылау жасайды;
мета-анализ жүргізу мүмкіндігі жоғары.
Кемшіліктері:
бағасы қымбат тұрады;
жүргізу әдістемесі қиын;
этикалық проблемалар болуы мүмкін.
Бақылау түрлері:
плацебо-сынау;
емсіз нәтижені сынау;
әртүрлі препараттарды қатар сынау;
әртүрлі дозадағы бір препаратты сынау.
Рандомизирленбеген зерттеулер:
науқастың анамнездік мәліметтерін зерттейді;
топтарды дәрігер құрады;
субъективтілік,
топтар толық құрылмаған;
топтар арасындағы салыстыру нақты емес;
шешімді дәрігер қабылдайды.

17.

Мета-анализ -бірнеше клиникалық сынаманың біріктірілген қорытындыларының
сандық анализі;
жеке сынамалардың статистикалық анализі.
бірінші мета – анализ- ХХ ғасырдың басы, KarlPearson, ішек қызбасының алдын
алудың нәтижелілігін зерттеген.
Мета-анализ бірнеше зерттеулердің нәтижесін жалпылау және зерттеу
нәтижелерінің дәлелділігін жоғарылату үшін қолданылады.
Мета-анализбұл бір медициналық әрекетті бірнеше клиникалық зерттеулерден
өткізіп, оның қорытындыларын біріктіріп, сандық талдау жүргізу.Талдаудың бұл түрі
іріктеу көлемінің ұлғаюына байланысты әр жекеленген зерттеулерге қарағанда,
статистикалық мүмкіндігі зор, сол сияқтыемдеу, алдын-алу және диагностикалық
шаралардың пайдалыларын таңдауда маңызды.
Мета-анализдің 3 негізгі кезеңі бар:
таңдалған тақырып бойынша ең сенімді мақалаларды жинау;
мақалалардың бұрын бекітілген критерийлерге сәйкестігін бағалау:зерттеу әдісі,
мәліметтерді жинау әдісі, пациенттердің саны бойынша;
көптеген зерттеулердің сандық нәтижесін біріктіру арқылы, жекелеген
зерттеулерге қарағанда, статистикалық маңызызор, бір үлкен зерттеу құрастырылады.
Мета-анализдің қорытындысы кесте(график) түрінде беріледі. Біздің кафедрада
екіншілікті зерттеу түрлерін өткенде мета анализдер берілген бірнеше мақалалар
талданады(нормограмма түсіндірілгеннен кейін.Сондықтан мақала ағылшын тілінде
болса да, зерттеудің нәтижесі кесте(график) түрінде берілгендіктен, студенттерге
түсінікті.

18. Пайдалынған әдебиеттер:

ПАЙДАЛЫНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:
www.google.ru
www.yandex.ru
Дәлелді медицинаның негіздері Астана
2012
«Егемен Қазақстан» газеті. Алматы.2010