Гормондық заттардың жіктелуі. Гормондармен емдеудің принциптері. Гипо-, гипертиреозда қолданылатын препараттар

1. С.Ж.Асфендияров атындағы ҚазҰМУ Фармакология модулі Дәріс тақырыбы: «Гормондық заттардың жіктелуі. Гормондармен емдеудің принциптері. Ги

С.Ж.Асфендияров атындағы ҚазҰМУ
Фармакология модулі
Дәріс тақырыбы:
«Гормондық заттардың жіктелуі.
Гормондармен емдеудің принциптері.
Гипо-, гипертиреозда қолданылатын
препараттар»
(3 курс жалпы медицина факультеті)
Дайындаған: м.ғ.к.Айтжанова Г.Б.
2013 ж

2.

Эндокринді (нейроэндокринді) жүйе барлық мүшелер мен жүйелердің
қызметін реттейтін, ағзаның сыртқы және
ішкі орта факторларына бейімделуін
қамтамасыз ететін, ағзаға әсері
биологиялық белсенді заттар – гормондар
арқылы жүзеге асатын күрделі құрылым

3.

Гормондар
– эндокринді бездермен (кейбір арнайы
тіндермен) өндірілетін, ағза
қызметтерін гуморалды реттеуге
қатынасатын биологиялық белсенді
заттар

4.

Гормондық препараттар
– әсер етуші заты (негізі) гормон
немесе гормонтектес биологиялық
белсенділік тән синтетикалық
қосылыстар болып келетін дәрілік
заттар

5. Гормондық емнің түрлері

1. Ынталандырғыш ем
2. Тежегіш ем
3. Орын басушы ем
4. Патогенетикалық ем

6. Гормондық емнің түрлері

Ынталандырғыш гормондық ем –
қандай да бір эндокринді бездің
қызметі төмендегенде қолданылатын
шара
Мысалы, бүйрек үсті безі жеткіліксіздігінде
гипофиздің алдынғы бөлігінің гормоны - АКТГ
препараттарын тағайындау

7. Гормондық емнің түрлері

Орынбасушы ем –
ішкі секреция бездерінің қызметі
жеткіліксіздігінде (гипофункциясы)
жүргізіледі
Мысалы, қант диабетінде инсулин препаратын
тағайындау

8. Гормондық емнің түрлері

Тежегіш гормондық ем –
қандай да бір эндокринді бездің
гиперфункциясында қолданылатын
шара
Мысалы, қалқанша бездің гиперфункциясында
антитиреоидты препарат – мерказолилді тағайындау

9. Гормондық емнің түрлері

Патогенетикалық ем –
аурудың патогенезіне (дамуына)
байланысты жүргізілетін ем
Мысалы , глюкокортикостероидтарды
гломерулонефритте иммунодепрессант
ретінде тағайындау

10.

Гормондық препараттардың химиялық
құрылымы бойынша жіктелуі
Белокты және пептидті
құрылысты
гипоталамус,
гипофиз,
қалқанша маңы безі,
ұйқы безі,
гормондарының
препараттары,
Кальцитонин
Амин қышқылдарының
туындылары
қалқанша безінің,
эпифиз безінің
гормондық
препараттары

11.

Гормондық препараттардың химиялық
құрылымы бойынша жіктелуі
Стероидты құрылысты
бүйрекүсті безі және
жыныс бездерінің
гормондық препараттары

12.

Қалқанша безі қызметіне әсер ететін
заттар

13.

Қалқанша безімен өндірілетін
гормондар:
• құрамында йоды бар тиреоидты
гормондар: трийодтиронин, тироксин
• кальций - фосфор алмасуына
қатынасатын гормон - кальцитонин

14. Тиреоидты гормондардың функциясы

• Ағзаның қалыпты өсуіне, дамуына ықпал
етеді
-зат алмасу үрдісін ынталандырады
-глюкозаның сіңірілуін, оның жұмсалуын
күшейтеді, энергетикалық үрдісті, тіндердің
дамуын жақсартады
• Жүйке жүйесінің функционалды
белсенділігін жоғарылатады
• Тыныс алу орталығын ынталандырады

15. Тиреоидты гормондардың функциясы

• Сурфактант синтезін күшейтеді
• Жүрекке оң инотропты, хронотропты әсер
көрсетеді (жүректегі бетаадренорецепторлардың санын арттырады)
• Эритропоэтиннің түзілуін жоғарылатады

16.

Қалқанша безі қызметі бұзылыстарында
қолданылатын заттар 2 топқа бөлінеді
Гипотиреозда
қолданылатын заттар
Гипертиреозда
қолданылатын заттар

17. Гипотиреоздың көріністері

• Қалқанша
безінің
гипофункциясында
балалардың өсуі, жетілуі, ақыл-ой өрісінің
дамуы баяулайды - кретинизм дамиды
• Ересектерде – дене температурасының
төмендеуімен,
шырышты
қабықтың,
терінің ісінуімен, семірумен, есте сақтаудың
төмендеуімен көрінеді – микседема дамиды

18. Гипотиреозда қолданылатын препараттар

Қалқанша безі гормондарының
препараттары:
Левотироксин,
Трийодтиронин гидрохлориді,
Тиреотом,
Тиреокомб

19. Левотироксин

Әсер механизмі
• Левотироксин жасуша ішінде
трийодтиронинге айналады (дәрі алды дәрі)
• Орын басушы ем
• ФК ерекшелігі: жартылай шығарылу
уақыты ұзақ (7 күн), тәулігіне 1рет
тағайындайды

20. Левотироксин

• зат алмасу үрдісін ынталандырады:
ағзаның өсуін, дамуын жақсартады
• жүрек қан–тамыр жүйесі қызметін
жақсартады – оң инотропты әсер,
тахикардия
• ОЖЖ жүйесінің қызметін ынталандырады
– есте сақтау, зейін қою жақсарады
• гиполипидемиялық әсер (холестериннің
катаболизмін күшейтеді)

21. Левотироксин

Қолданылуы
микседема
кретинизм
гипотиреоз көрінісімен жүретін семіздік
аутоиммунды тиреоидит
зобтың рецидивінің профилактикасы

22.

Левотироксин
Жанама әсерлері
тахикардия,
аритмия,
кеуде тұсында ауыру
сезімі, тремор
терлегіштік,
бастың ауыруы
мазасыздық,
ұйқысыздық

23. Трийодтиронин

• зат
алмасу
үрдістеріне
әсері
левотироксинге қарағанда 3-5 есе белсенді
• әсері тез басталады, себебі белоктармен
байланысу деңгейі төмен және жасушаларға
жылдам өтеді
• орынбасушы ем ретінде тиімді емес, себебі
жартылай шығарылу уақыты қысқа
• жүрек
ауруы
бар
науқастарға
тағайындамайды, себебі кардиотоникалық
әсері белсенді

24. Трийодтиронин

Қолданылуы:
• Микседемалық криз
• ТТГ босап шығуын қысқа уақытқа тежеу
үшін
• Жанама әсерлері левотироксинге ұқсас

25. Гипотиреозда қолданылатын кешенді препараттар

Тиреокомб
• құрамы 3 препараттан тұрады:
трийодтиронин, тироксин, калий
йодиді
Тиреотом
• құрамы 2 препараттан тұрады:
трийодтиронин және тироксин

26.

• Қалқанша безінің қызметі жоғарылағанда
(немесе тіндердің қалқанша безі
гормондарына сезімталдығы
жоғарылағанда) гипертиреоз
(тиреотоксикоз) дамиды.
• Гипертиреозды фармакологиялық
коррекциялау үшін «антитиреоидты»
препараттар қолданылады

27. Антитиреоидты заттардың жіктелуі

Антитиреоидты заттардың жіктелуі
1. Қалқанша безінде тиреоидты гормондардың
синтезін тежейтін препараттар
Мерказолил
2. Қалқанша безімен йодтың ұсталуын бұзатын
препараттар
Калий перхлораты
3. Қалқанша безі фолликуласы қызметін бұзатын
препараттар
Радиоактивті йод
4.Тиреотропты гормонның синтезін тежейтін заттар
Йод

28.

Мерказолил
•Әсер механизмі: пероксидазаны тежейді,
нәтижесінде
тиреоидты
гормондардың
ізашарлары (моно, дийодтирозиннің) синтезін
төмендетеді
• қалқанша безінен йодидтердің
шығарылуын жылдамдатады
•Фарм.әсері: негізгі
алмасуды
симпатикалық жүйенің тежелуі
төмендетеді,

29.

Мерказолил
Қолданылуы
•Диффузды уытты зоб
(жеңіл, орташа және ауыр түрі)
•Тиреотоксикалық криз
•Тиреотоксикоз бойынша операция жасау
алдында
•Жанама әсері: лоқсу, құсу, лейкопения,
агранулоцитоз, бауыр қызметінің бұзылуы,
зобогенді әсер, миалгия, артралгия,
аллергиялық реакциялар

30. Калий перхлораты

• Қалқанша безімен йодидтің ұсталуын, оның
тасымалдануын бұзады
• Диффузды уытты зоб (Базедов ауруы)
• Жанама әсерлері: апластикалық анемия,
тромбоцитопения, агранулоцитоз, бауыр
қызметінің бұзылыстары

31. Йодидтер

• Кері байланыс механизмі бойынша
тиретропты гормонның түзілуін
тежейді
• Қалқанша безінің көлемін және
гиперпластикаға ұшыраған бездің
механикалық әсерлерге сезімталдығын
төмендетеді

32. Радиоактивті йод (йод 131)

• Ағзаға түскен радиоактивті йод ыдырап,
нәтижесінде ксенон, гамма сәулелер және
бета бөлшектер түзіледі
• Бета бөлшектер препараттың
фармакологиялық әсерін қамтамасыз етеді,
ол қалқанша безі фолликуласына еніп,
қызметін тежейді
• Әсері баяу дамиды, жартылай шығарылу
уақыты 8 күн

33. Радиоактивті йод (йод 131)

• Қолданылуы: диффузды токсикалық зоб,
қалқанша безінің қатерлі ісігі
• Жанама әсерлері: қан жүйесінің
бұзылыстары, гепатотоксикалық,
канцерогенді әсер

34. Кальцитонин

• Қалқанша безінің арнайы жасушаларымен
өндірілетін гипокальциемиялық гормон
• Химиялық құрылымы бойынша - пептидті
• Препараттары: Кальцитрин, Миакальцик,
Сибакальцин
• Әсер механизмі: сүйек тіндерінің
резорбциясын тежеу, кальций және фосфор
иондарын сүйек тіндеріне жинау

35. Кальцитонин

Фарм.әсері:
• Кальций және фосфор алмасуына қатынасу
(остеопорозға қарсы)
• Ауыру сезімін басу
• Ұйқы безінің, асқазан сөлінің секрециясын
тежеу
Қолданылады:
• Остеопороздар (климакстық, стероидтық,
паратиреоидтық), сүйектің сынықтары,
травмалық, сәулелік остеомиелит, сүйектің
ісіктері, Педжет ауруы

36. Кальцитонин

• Жанама әсерлері: диспепсиялық
бұзылыстар, бастың ауыруы, АҚ
жоғарылауы, аллергиялық реакциялар

37.

Қолданылған әдебиеттер
1. Фармакология (Харкевич Д.А.) оқулығының мемлекеттік
тілдегі аудармасы. Алматы, 2004. – 607 б.
2. Харкевич Д.А. Фармакология: Учебник. – 10-е изд.,
перераб., доп. и испр. –М.: ГЭОТАР-Медиа, 2008 - 750 б.
3. Харкевич Д.А. Фармакология: Учебник. – 8-е изд.,
перераб., доп. и испр. –М.: ГЭОТАР-Медиа, 2005 – 724 б.
4. Аляутдин Р.Н. Фармакология. Учебник. Москва. изд. Дом
«ГЭОТАР-МЕД». 2004.-591 б.
5. Маркова И.В., Неженцев М.В. Фармакология. СПетербург. 2001. – С 201-206, 300 б.