Диалог сөзге оқыту

1. Диалог сөзге оқыту  

Диалог сөзге оқыту

2.

Зерттеу жұмысының өзектілігі
Қазақ тіл мен ағылшын тіл білімі ғылымында жалпы ауызекі сөйлеу тілі және
оның диалогтегі көрінісі, олардың тілдік сипаттары мен түрлері бірқатар
зерттеулердің нысаны болғанмен, ауызекі диалог пен көркем диалог, олардың
стильдік ерекшеліктері осы күнге дейін бір концепция тұрғысынан арнайы
зерттелген емес.
Зерттеу нысаны
Бастауыш сынып оқушылары, сөйлеу тілі (ше тілі: ағылшын)
Зерттеу пәні
Шетел тілін оқыту әдістемесі
Зерттеу жұмысының мақсаты
Әрқашанда дұрыс, нақты, айқын, түсінікті сөйлеу маңыздылығын, ойды нақты жеткізе білу
және сөйлеу объектісіне деген қатынасыңды бейнелі және эмоциялық бояумен білдіруді үйрету
жолдары. Оқушының
сөйлеу шеберлігін дамытып, дұрыс сөйлеуге кажетті машықтарды
үйренуге, сөйлеу мәдениетін жетілдіру мүмкіндік қарастыру.

3.

Зерттеу жұмысының міндеттері
- Диалогті оқытудың теориялық негіздері
- Диалогтің табиғаты және тіл біліміндегі зерттелуі
- Диалог құрылымындағы тілдесімдік көрсеткіштері
- Ауызекі сөйлеу диалогі және оның лексикалық, синтаксистік,
- стилистикалық ерекшеліктері
- Ауызекі сөйлеу диалогінің лексикалық ерекшеліктері
Зерттеу жұмысының болжамы
Егер сөйлеу тілін үйретудің тиімді метологиясын (жолдарын)
анықтайтын болсақ, онда бала оқытуда, шет тілін меңгертуде
нәтижелі жұмыс атқара аламыз.
Зерттеу әдістері
Жинақтау әдісі, синтездеу әдісі, эвристикалық әдіс.
Курстық жұмыстың құрылымы мен мазмұны
Курстық жұмыс кіріспеден, 2 бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланған
әдебиет тізімінен тұрады.

4.

І. Диалогті оқытудың теориялық негіздері
1.1. Диалог туралы түсінік және тіл біліміндегі зерттелуі
Диалог сөзі гректің "діа1оgos" сөзінен пайда болған. Оның мағынасы –
жалпы сөйлесу, екі я одан да көп адамдардың өзара әңгімелесу ұғымын
білдіреді. Тіл білімінде ол екі не одан көп адамдардың кезектесіп сөйлесу
формасын білдіретін термин ретінде қолданылады яғни, диалог – екі
немесе бірнеше қатысушылардың бірігіп, бір тақырып төңірегінде пікірлесуі.

5.

Г.О.Винокур сөйлеу жағдаятын референтті жағдай, ал
оның қалыптасуына ықпал ететін факторлардың
жиынтығын коммуникативті жағдай деп екіге бөледі
Диалог репликаларына коммуникативті –
прагматикалық және құрылымдық – семантикалық
аспектілерде анализ жасау негізінде Д.Әбдікәрімова
ауызекі сөйлеу тіліндегі репликаның типологиясын
жасаған.
А.Сухих сөйлеуде өзара қарым-қатынасқа негіз
болатын, шағылысты қалыптастыратын – ортақ
тақырып деп есептейді
Диалогте сөздердің орынсыздығы, сөздердің сөйлеу
жағдаятына сәйкессіз қолданылуы да бар. Оны
жазушылар кейіпкер образын ашуда, шығарманың
әсерлілігін арттыруда қолданады. Н.Уәлиев оны
стильдік контраст деп атайды.

6.

Диалогтың түрлері
Сұрақжауап алу
диалогі
Мақсатты
диалог
Хабарлау
диалогі
Егес
диалогі
Әңгімелесу
диалогі
Қоштау
диалогі

7.

1.Сұрақ-жауап алу диалогі. Тілдің қатысымдық, хабарлауқызметі түрліше жағдайда іске асады.
Қатысымның қызметтік мақсаты бастапқы сөйлеуші екінші әңгімелесушіге сұрақ қояды да, одан
жауап күтеді. Бірінші, сөйлеушінің сөзі сұраулы сөйлем болуы семантикалық- құрылымдық моделі
ретінде барлық диалогке тән. Бұл диалогке қатысушылардың біреуі актив, екіншісі пассив қызмет
атқарады. Мысалы:
– Would you like a drink, sir?
– Yes, a Diet Coke, please
– Ice and limon?
– Just limon
– Here you are
– Thank you
2. Хабарлау диалогі. Бұл диалог қатысымдық-хабарлау қызметін атқарады.
Диалогті ашушы, өз алдына хабарлаушы адамдары болады. Айтушының
қатысымдық мақсаты – нақты бір хабарды жеткізу. Бұл мақсат өзіндік бейнесінде бір
нәрсені сұрай сөйлеуінде, жауап қайтаруында білінеді. Екінші қатысушы диалогте
актив қызмет атқарады.
-What`s happened
-Jake died
-When?
-Yesterday

8.

3.Әңгімелесу диалогі.Әңгімелесу диалогінің хабарлаушылық бағыты жоғары тұрады, нәтижесінде
қатысушылардың пікірлесуі күшейеді, тұлғалық жағы ашылады. Әңгіме бір немесе бірнеше затқа
байланысты айтылуы мүмкін. Әңгімелесу диалогінде құрылымы бір-бірін жалғастырушы сөйлем
бірлігі, қайталай сөйлеу болады. Бірден жауаптың сапасы әңгімелесуде көрінеді, диалогтің құрылуы
(сәлемдесу, құттықтау, сұраулы сөйлемдер), олардың мақсаты әңгімелеушінің пікірлесуге ниеті бар
ма екенін анықтауды көздейді. Мысалы:
•-How do you feel when you fly?
•I love it. I really love flying. I like going to different places, it doesn`t matter how long it takes. I just love
flying.
•What do you least like about flying?
•The meals on the plane, that`s what I don`t like about flying.
4. Қоштау диалогі. Модальдік диалогтің бұлтүрінеәңгімесушілердің пікірлерінің
сәйкес келуі,тән екі қатынасушы жақ таактив болады, бірдей дәрежеде пікірлерін
айтуға тырысады. Қоштаудиалогінің ішкі сөздік нәтижесі болмайды, негізгі
құрылымы лексика-синтаксистік паралельдік арқылы диалог бірлігін құрайды.
Сөйлеудің дамуы жауаптың бірін-бірі қолдауымен, алынған хабардың мазмұнына
сәйкес, екі қатысушының ойлары бірдей, бір уақытта айтады, толықтырады,
нақтылайды.Сөйлеушілер қоршаған адамдарды, оқиғаны бірдей бағалауы
мүмкін,бірдей сезімде болады.

9.

1.2. Диалог құрылымындағы тілдесімдік
көрсеткіштер
Сөйлеу мәнеріне байланысты сөйлеу жағдаятының үш
түрлі қызметін анықтауға болады:
Сөйлеу мәнерін қалыптастырушы
факт
Сөйлеу түрін, стилін анықтаушы
фактор.
Сөйлесім мазмұнын толықтырушы
компонент.

10.

ІІ ТАРАУ АУЫЗЕКІ СӨЙЛЕУ ДИАЛОГІ ЖӘНЕ
ОНЫҢ ЛЕКСИКАЛЫҚ, СИНТАКСИСТІК,
СТИЛИСТИКАЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
2.1 Ауызекі сөйлеу диалогінің лексикалық
ерекшеліктері

11.

Ауызекі сөйлеудің тілдік ерекшеліктеріне Д.Розенталь
мыналарды жатқызады :
лексикалық емес сөздерді қолдану:
интонация, екпін, сөйлеу
жылдамдылығы, ритм;
күнделікті тұрмыста
фразеологизмдердің, эмоционалдыэкспрессивті лексиканың кең
көлемде қолданылуы
синтаксистің өзіндік ерекшелігі:
эллиптикалық және толымсыз
сөйлемдердің әр түрлігі (өтініш
сөздер, қайталама сөздер т.б.)

12.

2.2. Тәжірибе жұмысының қорытындысы
Шетел тілінде сөйлеуге, қарым-қатынас тіліне үйретуде оқушыларды әсіресе өз
бетімен жұмыс істеуге, өзі ізденіп білім алуға дағдыландыруы керек. Бұл қазіргі
уақыт талабы. Сонымен оқушының шаршауын сейілтіп, қызығуын арттыратын
сабақ арасындағы диалог түрлері үлкен роль атқарады. Ойындар сабақтың
тиімділігін, сапасын арттырумен бірге оқушының оқу белсенділігін, шығармашылық
ойлау қабілетін дамытады. Сондай-ақ диалог оқушының сөйлеу қабілеті әрекетін
тездетеді, танымын күшейтеді. Осы тұрғыдан ойын оқушының жас ерекшелігімен
мүмкіншілігіне сай және тәрбиелік, дамытушылық мәні зор болуы тиіс.
Сабақтарда диалог арқылы оқытып, оқушылардың сөйлеу, жауап қайтару,
интерпритация жасауға ықпал ететін әдіс-тәсілдердің жиынтығы