ptMbNnokssYw8ecZ7K54Zjag5AjPOkoMQoqvwZuj

1.

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
DINSHUNOSLIK
HSM
MAVZU
O‘zbekistonda faoliyat
yurituvchi diniy
tashkilotlar
SANAQULOV ABROR
NAZAROVICH
Gumanitar fanlar kafedrasi dotsenti
1

2. REJA:

1.Davvlat va din o‘rtasidagi
tartibga solishning tiplari
munosabatlarni
2.Sekulyarlashuv jarayoni. O‘zbekistonda vijdon
erkinligini ta'minlanishi
3.O‘zbekistonda davlat va diniy tashkilotlar
o‘rtasidagi munosabatlar
4. Konfessiya tushunchasining mohiyati va
O‘zbekistonda faoliyat yurituvchi diniy
konfessiyalarning tasnifi.
DINSHUNOSLIK
2

3. DAVLAT VA DIN O‘RTASIDAGI MUNOSABATLARNI TARTIBGA SOLISHNING TIPLARI

DINSHUNOSLIK
3

4. Hozirda davlat bilan din (diniy tashkilotlar) o‘rtasidagi munosabatlarni tartibga solishning turli shakllari mavjud bo‘lib,

ular bugunga kelib quyidagi uchta asosiy turkumga ajratiladi:
Davlat cherkovi modeli – identifikasion model
Separatsion, ya'ni davlat dindan ajratilganligiga
asoslangan model
Kooperatsion – neytralitet modeli
DINSHUNOSLIK
4

5. DAVLAT CHERKOVI MODELI – IDENTIFIKASION MODEL

DANIYA
ANGLIYA
GRETSIYA
SHVETSIYA
FINLYANDIYA
NORVEGIYA
DINSHUNOSLIK
5

6. SEPARATSION MODEL

AQSH
DINSHUNOSLIK
NIDERLANDIYA
FRANSIYA
6

7. KOOPERATSION – NEYTRALITET MODEL

GERMANIYA
ISPANIYA
ITALIYA
BELGIYA
LYUKSEMBURG
AVSTRIYA
DINSHUNOSLIK
7

8. O‘ZBEKISTONDA DAVLAT VA DIN MUNOSABATLARI

O‘zbekistonda tarkib topgan davlat va din o‘rtasidagi
munosabat o‘z mohiyati, mazmuni va huquqiy asoslariga
ko‘ra separatsion modelga, ya'ni davlatdan din,
maktabdan din ajratilganligi va vijdon erkinligi,
konfessional bag‘rikenglik ta'minlanganligiga asoslanadi.
O‘zbekiston Respublikasi
Konstitusiyasida davlat, din va fuqarolari
o‘rtasidagi munosabatlari qonunlar bilan
belgilab qo‘yilgan
DINSHUNOSLIK
8

9. Sekulyarizatsiya jarayoni

Sekulyarizm tushunchasi lotincha saeculom
so’zidan kelib chiqqan bo’lib, din yoki diniy
aqidalarga nisbatan mo’tadil pozitsiyada bo’lish.
Xudoga ishonch, e’tiqoddan holi
bo’lgan hayotda inson farovonligi
haqida qayg’uradigan ma’naviyatga
asoslangan doktrina
DINSHUNOSLIK
9

10. Mutaxassislar sekulyarizmni besh qismga bo’lishadi

Dinning inqirozi
Dinning davlatdan
ajratilganligi
Zamonaviy hayot tartibqoidalariga rioya qilish
Dinning davlatdan
ajratilganligi
Diniy aqidalar va diniy
institutlarning kuchsizlanishi
Dunyoning desakralizatsiyalashuvi
(muqaddaslikdan uzoqlashish)
DINSHUNOSLIK
10

11. O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI KONSTITUTSIYASI

Diniy tashkilotlar va birlashmalar davlatdan
ajratilgan hamda qonun oldida tengdirlar.
Davlat diniy birlashmalarning faoliyatiga
aralashmaydi.
Davlat qonunda belgilangan tartibda faoliyat
ko‘rsatayotgan diniy tashkilotlar
faoliyatining erkinligini kafolatlayd.
75-modda
DINSHUNOSLIK
11

12.

Bu g‘oya «Vijdon erkinligi va diniy
tashkilotlar to‘g‘risida»gi Qonunning 5moddasida ham mustahkamlangan bo‘lib,
unda ham dinning davlatdan ajratilganligi,
hech bir dinga yoki diniy e'tiqodga
boshqalariga nisbatan biron-bir imtiyoz yoki
cheklashlar belgilanishiga yo‘l qo‘yilmasligi
belgilab qo‘yilgan.
DINSHUNOSLIK
12

13. O‘zbekiston Respublikasi davlatning din va diniy tashkilotlar bilan o‘zaro munosabatda quyidagi prinsiplarga amal qilishini

e'lon qildi:
dindorlarning
diniy
tuyg‘ularini
hurmat qilish
umuminsoniy axloqiy
qadriyatlarni qaror
toptirishda turli diniy
uyushmalar bilan
muloqot qilish
DINSHUNOSLIK
diniy
e'tiqodlarni
fuqarolarning
xususiy ishi deb
tan olish
diniy qarashlarga amal
qiluvchi fuqarolarning ham,
ularga amal qilmaydigan
fuqarolarning ham huquqlarini
teng kafolatlash
dindan buzg‘unchilik
maqsadlarida
foydalanishga yo‘l
qo‘yib bo‘lmasligini
e'tirof etish
13

14. O‘ZBEKISTONDA VIJDON ERKINLIGINI TA'MINLANISHI

«Hamma uchun vijdon erkinligi
kafolatlanadi. Har bir inson xohlagan dinga
e'tiqod qilish yoki hech qaysi dinga e'tiqod
qilmaslik huquqiga ega. Diniy qarashlarni
majburan singdirishga yo‘l qo‘yilmaydi»
35-modda
DINSHUNOSLIK
14

15. Konstitutsiyamizdagi norma asosida vijdon erkinligi uch jihatni anglatadigan huquqiy kategoriya sifatida namoyon bo‘ladi:

Muayyan shaxs xudoga ishonishi, xohlagan
diniga e'tiqod qilishi mumkin
Xudoga va dinga ishonmasligi, ularga nisbatan
betaraf bo‘lishi mumkin
Dahriy, ya'ni hech bir dinga e'tiqod qilmaygina
qolmasdan, balki ularni inkor etishi mumkin
DINSHUNOSLIK
15

16. INSON HUQUQLARI UMUMJAHON DEKLARATSIYASI

«Har bir inson fikr, vijdon va din erkinligi
huquqiga ega.Bu huquq o‘z dini yoki
e'tiqodini o‘zgartirish erkinligini va ta'limotda,
toat-ibodat qilishda va diniy rasm-rusm hamda
marosimlarni ommaviy yoki xususiy tartibda
ado etish, o‘z dini yoki e'tiqodiga yakka o‘zi,
shuningdek, boshqalar bilan birga amal qilish
erkinligini o‘z ichiga oladi».
18-modda
DINSHUNOSLIK
16

17. Mazkur normaga ko‘ra vijdon erkinligi shaxsga quyidagi huquqlarni kafolatlaydi:

Shaxsning o‘z dini
yoki e'tiqodiga ega
bo‘lish
Shaxsning o‘z dini
yoki e'tiqodini
o‘zgartirish
Ta'limotda, toat-ibodat
qilishda va diniy rasmrusm hamda
marosimlarni ommaviy
yoki xususiy tartibda ado
etish
O‘z dini yoki e'tiqodiga
yakka o‘zi, shuningdek,
boshqalar bilan birga
amal qilish
DINSHUNOSLIK
17

18. VIJDON ERKINLIGI

Fuqarolik va siyosiy
huquqlar to‘g‘risidagi
Xalqaro Paktning 19moddasida ham
vijdon erkinligiga
ayni shu mazmunda
izoh berilgan.
DINSHUNOSLIK
18

19. O‘ZBEKISTONDA DAVLAT VA DINIY TASHKILOTLAR O‘RTASIDAGI MUNOSABATLAR

«O‘zbekiston Respublikasi fuqarolarining
dinga e'tiqod qilish, ibodat, rasm-rusumlar
va marosimlarni birgalikda ado etish
maqsadida tuzilgan ko‘ngilli birlashmalari
(diniy jamiyatlar, diniy o‘quv yurtlari,
masjidlar,
cherkovlar,
sinagogalar,
monastirlar
va
boshqalar)
diniy
tashkilotlar deb e'tirof etiladi».
O‘zbekiston Respublikasining «Vijdon
erkinligi va diniy tashkilotlar
to‘g‘risida»gi Qonunining 8-moddasi
DINSHUNOSLIK
19

20.

DINSHUNOSLIK
20

21.

2023 yil 1 yanvar holatiga ko’ra:
O‘zbekiston aholisi 36 million kishidan ziyodni tashkil etmoqda. 130 dan ziyod
millatga mansub mazkur aholining 94% dan ziyodi islom diniga mansub,
qolganlarini boshqa konfessiya vakillari tashkil etadi.
2146 islom, 39 ta Rus pravoslav cherkovi, 5 ta Rim-katolik cherkovi, 64 ta To‘liq
Yevangel xristianlari cherkovi, 24 ta Yevangel xristian-baptistlar cherkovi, 10 ta
Yettinchi kun xristian-adventistlar cherkovi, 4 ta Novoapostol cherkovi, 2 ta
Yevangel-lyuteranlar cherkovi, 1 ta “Golos Bojiy” xristian cherkovi,
1 ta “Iyegova guvohlari” cherkovi, 26 ta Koreys protestant cherkovlari, 2 ta Arman
apostollik cherkovi, 8 ta Yahudiy diniy jamoalari, 7 ta Bahoiy diniy jamoalari, 1 ta
Krishnani anglash jamiyati, 1 ta Budda ibodatxonasiga tegishli, shuningdek,
O‘zbekiston Bibliya jamiyati, jami 2342 ta diniy tashkilotlar emin-erkin faoliyat
ko‘rsatmoqda.

22.

«Minor» masjidi
22

23.

“Islomobod” jome masjidi (13 ming o’rinli)

24.

Toshkent shahar pravoslav cherkovi
24

25.

Toshkentdagi katolik cherkovi
25

26.

Toshkent viloyatidagi Budda ibodatxonasi
26

27.

YANGI O’ZBEKISTONDA
Har yili o‘nlab shinam masjidlar ochilib, musulmonlarga emin-erkin ibodat qilishlari
uchun keng sharoit yaratilmoqda.
Islom ta’limotini o‘rganishga keng yo‘l ochildi. O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi
markazi, O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi, Imom Buxoriy, Imom Termiziy va Imom
Moturidiy nomidagi xalqaro ilmiy-tadqiqot markazlari ochildi. O‘MI tizimida Mir Arab oliy
madrasasi, Hadis oliy maktabi, “Imom Termiziy” madrasasi, Aqida, Kalom, Hadis, Fiqh,
Tasavvuf ilmiy maktablarining, shuningdek, Qur’on va tajvidni o‘rgatish kurslarining
faoliyati yo‘lga qo‘yildi.
Haj va umra safariga boruvchilar soni yil sayin tortib bormoqda.
boruvchilar soni bo‘yicha cheklov butunlay bekor qilindi.
Umra
ziyoratiga
2021 yil 4 may kuni O‘zbekiston Respublikasi “Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar
to‘g‘risida” Qonunining yangi tahriri qabul qilinib, fuqarolarning barcha diniy huquq va
erkinliklarini ta’minlashning qonuniy asosi mustahkamlandi.

28. O’zbekiston Respublikasining «Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to‘g‘risidagi» Qonuni va «O‘zbekiston Respublikasida diniy

tashkilotlarni davlat ro‘yxatidan o‘tkazish tartibi to‘g‘risida»
Vazirlar Mahkamasi qarori asosidagi diniy tashkilot tuzishning
to‘rtta muhim sharti:
DINSHUNOSLIK
28

29. Dunyo davlatlarining vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to‘g‘risidagi qonunchiligiga ko’ra diniy tashkilot tuzish tartibi:

Davlat nomi
Talab etiladigan tashabbuskorlar
soni
Rossiya Federatsiyasi va Qozog’iston
10 nafar
Polsha va Litva
Latviya
Vengriya va O’zbekiston
Armaniston va Qirg’iziston
Chexiya
Turkmanistonda
15 nafar
25 nafar
50 nafar
200 nafar
300 nafar
500 nafar
DINSHUNOSLIK
29

30. «O‘zbekiston Respublikasida diniy tashkilotlarni davlat ro‘yxatidan o‘tkazish tartibi to‘g‘risida»gi Qaror asosida diniy

tashkilotlarni
ro‘yxatdan o‘tkazish uchun taqdim etiladigan tegishli hujjatlar:
diniy tashkilot tuzish tashabbuskorlari imzolagan va notarial tartibda tasdiqlangan ariza;
ta'sis hujjatlarining asli va ikki nusxadan iborat notarial tartibda tasdiqlangan ta'sis
yig‘ilishi bayoni va ustav (nizom)i;
pul mablag‘lapining tashkil topish manbalari – dalolatnoma-deklaratsiya;
diniy tashkilot ta'sischilari to‘g‘risidagi ma'lumotlar;
diniy tashkilotning rahbar organi a'zolari haqidagi ma'lumot;
diniy tashkilot rahbarlarining diniy ma'lumoti haqidagi hujjat nusxalari;
Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Din ishlari bo‘yicha qo‘mitaning roziligi;
diniy tashkilotning yuridik va pochta manzili to‘g‘risida mahalliy hokimiyati
organlarining kafolat xati kabi hujjatlar tayyorlanishi lozim
DINSHUNOSLIK
30

31. USTAVDA KO’RSATILGAN TASHKILOT FAOLIYATINING ASOSIY TURLARI:

ibodat va boshqa
diniy marosimlarni
tegishli bino va
boshqa joylarda
o‘tkazish
noshirlik faoliyati bilan
shug‘ullanish, jumladan,
diniy adabiyot va
buyumlarni, audio va
video yozuvlarni ishlab
chiqarish, olish,
tarqatish, eksport va
import qilish
DINSHUNOSLIK
ota-ona qaramog‘idan
mahrum bo‘lgan bolalar
tarbiyalanadigan,
qariyalar va nogironlar
uylarida xayriya
faoliyatlarini amalga
oshirish
ziyoratlarni tashkil
qilish, diniy arboblarni
qabul qilish
diniy ta'lim va
tarbiya;
ustav maqsadlariga mos
keladigan va xizmat
qiladigan tadbirkorlik
faoliyati bilan
shug‘ullanish.
31

32.

«Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to‘g‘risdagi» Qonunga ko‘ra
ro‘yxatdan o‘tgan va tegishli konfessiyaga qarashli diniy tashkilotlarning
faoliyatini muvofiqlashtirish va yo‘naltirib borish uchun ularning
O‘zbekiston bo‘yicha yagona markaziy boshqaruv organlari tuzilishi
mumkin.
• Markaziy boshqaruv organi Respublikaning kamida sakkizta hududiy
tuzilmasida (viloyat, Toshkent shahri, Qoraqalpog‘iston Respublikasi)
faoliyat ko‘rsatayotgan, tegishli konfessiyalarning diniy tashkilotlari
vakillari ta'sis yig‘ilishi tomonidan tuziladi
Markaziy boshqaruv organining asosiy vazifasi o‘z konfessiyasiga
tegishli bir nechta diniy tashkilotlarning faoliyatini, dinga e'tiqod qilish,
ibodat qilish, rasm-rusumlar va marosimlarni birgalikda ado etish, diniy
ta'lim berish, dinni targ‘ib etish borasidagi maqsad va vazifalarini, harakat
dasturlarini muvofiqlashtirish va yo‘naltirib borishdan iborat
DINSHUNOSLIK
32

33.

Respublikamizda davlat organlari bilan diniy
tashkilotlarning o‘zaro munosabatlarini muvofiqlashtirish
hamda vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to‘g‘risidagi
qonun hujjatlari ijrosini nazorat qilish vazifasi Vazirlar
Mahkamasi huzuridagi Din ishlari bo‘yicha qo‘mita
zimmasiga yuklangan.
DINSHUNOSLIK
33

34.

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT!
Sanaqulov Abror Nazarovich
Gumanitar fanlar kafedrasi dotsenti
34