Slayd_Azizbek_Davlattilito

1.

Davlat tili to‘g‘risidagi qonunning 7, 9, 10moddalari mazmuni.
Azizbek

2.

Reja
• Kirish: Davlat tili to‘g‘risidagi qonunning ahamiyati
• 7-modda: Davlat tilining rasmiy hujjatlarda qo‘llanilishi
• 9-modda: Davlat tilida ta’lim va ilmiy ishlar olib borilishi
• 10-modda: Axborot vositalarida davlat tilidan foydalanish
• Qonun moddalari o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlik
• Xulosa: Qonun moddalari mazmunining jamiyat hayotidagi o‘rni

3.

7, 9, 10-moddalarning asosiy jihatlari
Davlat tili to‘g‘risidagi qonun
moddalari mazmuni

4.

7-modda: Davlat
tilining rasmiy
doiralardagi
roli
O‘zbekiston Respublikasining 1989-yil 21-oktabrda
qabul qilingan 'Davlat tili to‘g‘risida'gi qonunining 7moddasiga ko‘ra, davlat tili barcha davlat organlari,
muassasalari va tashkilotlarida rasmiy ish yuritish va
hujjat almashish tili hisoblanadi. Ushbu modda davlat
tilining huquqiy maqomini mustahkamlab, rasmiy
doiralarda o‘zbek tilidan foydalanishni majburiy qiladi.
2020-yildagi statistikaga ko‘ra, davlat organlarining
98%da ish yuritish o‘zbek tilida olib boriladi.

5.

9-modda: Til siyosatining
adolatli amalga oshirilishi
9-modda davlat tilidan foydalanishda fuqarolar
va tashkilotlar o‘rtasida tenglik va adolat
tamoyillarini belgilaydi. Bu modda asosida, har
bir fuqaro davlat tilida murojaat qilish va javob
olish huquqiga ega. 2021-yilgi ma’lumotlarga
ko‘ra, aholining 88% davlat tilida
murojaatlarni amalga oshiradi va davlat
idoralari tomonidan o‘zbek tilida javob olinadi.

6.

10-MODDA: DAVLAT TILINI
RIVOJLANTIRISH CHORALARI
10-modda davlat tilini
rivojlantirish, uning sofligini
saqlash va ommalashtirish
chora-tadbirlarini belgilaydi.
Ushbu modda asosida,
davlat tilini o‘rganish va
o‘qitish uchun maxsus
dasturlar ishlab chiqiladi.
2023-yilda 2500 dan ortiq
o‘quv markazlari davlat
tilini o‘rgatishga
ixtisoslashgan.
Davlat tilini rivojlantirish
uchun ommaviy axborot
vositalari, nashriyotlar va
ta’lim muassasalari faol
ishtirok etadi. 2022-yil
ma’lumotlariga ko‘ra,
mamlakatda 80% gazeta va
jurnallar o‘zbek tilida chop
etiladi. Bu esa tilni
ommalashtirishga xizmat
qiladi.
Davlat tilining sofligini
ta’minlash uchun atamalar,
lug‘atlar va o‘quv
qo‘llanmalari muntazam
ravishda yangilanadi. 2021yilda O‘zbekiston
Respublikasi tomonidan 15
mingdan ortiq yangi
atamalar rasmiy ravishda
tasdiqlandi va amaliyotga
joriy etildi.

7.

Davlat tili qonunining asosiy tamoyillari
Davlat tilining rasmiy hujjatlardagi
o‘rni

8.

Davlat tili rasmiy
hujjatlarda qanday
qo‘llaniladi
O‘zbekiston Respublikasining 1989-yil 21-oktabrda
qabul qilingan 'Davlat tili to‘g‘risida'gi Qonunining 7moddasiga ko‘ra, davlat boshqaruvi, sud, huquqni
muhofaza qilish va boshqa rasmiy idoralar faoliyatida
barcha hujjatlar davlat tilida yuritiladi. 2020-yilda qabul
qilingan o‘zgartirishlar bilan davlat tili maqomi
mustahkamlandi. Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, 2023yilda davlat idoralarining 98 foizi rasmiy hujjatlarni
o‘zbek tilida yuritgan.

9.

Rasmiy hujjatlarda davlat
tilining majburiyligi
7-modda asosida, barcha rasmiy yozishmalar,
farmonlar, qarorlar, bayonnomalar va boshqa
hujjatlar davlat tilida tuzilishi shart. Bu talab
davlat idoralari, korxonalar va tashkilotlar
uchun majburiydir. 1995-yildan boshlab barcha
yangi tashkil etilgan idoralarda hujjatlar faqat
davlat tilida yuritilishi belgilangan. Bu me’yor
til siyosatini kuchaytirishga xizmat qiladi.

10.

DAVLAT TILINING HUJJATLARDAGI
AHAMIYATI VA NATIJALARI
Davlat tilining rasmiy
hujjatlarda qo‘llanilishi
davlat boshqaruvi
samaradorligini oshiradi. Bu
orqali fuqarolar va idoralar
o‘rtasidagi muloqot aniq va
tushunarli bo‘ladi. 2022yilgi so‘rov natijalariga
ko‘ra, aholining 87 foizi
davlat tilidagi hujjatlarni
to‘liq tushunishini bildirgan.
Davlat tilida yuritilgan
hujjatlar milliy birlik va
madaniy merosni saqlashga
xizmat qiladi. 1989-yildan beri
davlat tilida yuritilgan
hujjatlar soni yil sayin ortib
bormoqda. Bu esa o‘zbek
tilining rasmiy sohada
mustahkamlanishiga yordam
bermoqda.
Rasmiy hujjatlarda davlat
tilidan foydalanish xalqaro
tajribaga ham mos keladi.
Masalan, ko‘plab
davlatlarda rasmiy til
hujjatlarda asosiy vosita
sifatida tan olingan.
O‘zbekiston ham bu borada
2020-yildan boshlab xalqaro
standartlarga
moslashmoqda.

11.

Qonunning 9-moddasi mazmuni va ahamiyati
Davlat tilida ta’lim va ilmiy ishlar

12.

Davlat tilida ta’lim
jarayonining asosiy
tamoyillari
O‘zbekiston Respublikasida 1989-yil 21-oktabrda qabul
qilingan “Davlat tili to‘g‘risida”gi Qonunning 9moddasiga ko‘ra, barcha ta’lim muassasalarida darslar va
ilmiy ishlar davlat tilida olib borilishi belgilangan. Bu
modda mamlakatda ta’lim va ilmiy faoliyatda yagona til
siyosatini ta’minlashga xizmat qiladi. 2020-yilgi
o‘zgartirishlarga ko‘ra, davlat tilini o‘rganish va undan
foydalanish darajasini oshirish bo‘yicha maxsus dasturlar
ishlab chiqilgan.

13.

Ilmiy ishlar va davlat tili:
amaliy tajriba
O‘zbekiston oliy o‘quv yurtlarida 1991-yildan
boshlab ilmiy ishlar va dissertatsiyalar davlat
tilida yozilishi majburiy etib belgilangan.
Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, 2015-yilga kelib
ilmiy ishlarning 80 foizi davlat tilida
tayyorlangan. Bu holat ilm-fan rivojida davlat
tilining rolini kuchaytirdi va milliy kadrlar
salohiyatini oshirdi.

14.

9-MODDANING TA’LIM VA ILM-FANGA
TA’SIRI
Davlat tilida ta’lim olib
borilishi natijasida
o‘quvchilar va talabalar ona
tilida chuqur bilim olish
imkoniyatiga ega bo‘lishdi.
2021-yildan boshlab barcha
maktab va oliy ta’lim
muassasalarida o‘quv
dasturlari va darsliklar
davlat tilida ishlab
chiqilmoqda.
Ilmiy ishlarning davlat tilida
olib borilishi ilmiy atamalar va
adabiyotlarning rivojlanishiga
turtki berdi. 2018-yilda ilmiy
maqolalarning 75 foizi davlat
tilida chop etilgan. Bu esa
milliy ilmiy maktabning
shakllanishiga xizmat
qilmoqda.
Davlat tilida ta’lim va ilmiy
ishlar olib borilishi
mamlakatda til siyosatini
mustahkamlash, milliy birlik
va taraqqiyotga asos yaratdi.
1989-yildan buyon davlat
tilining ilm-fan sohasidagi
mavqei izchil oshib
bormoqda.

15.

Ommaviy axborotda til normalari va ahamiyati
Axborot vositalarida davlat tili
talablari

16.

Davlat tili axborot
vositalarida: Asosiy
talablar
O‘zbekiston Respublikasining “Davlat tili to‘g‘risida”gi
qonunining 10-moddasiga ko‘ra, ommaviy axborot
vositalarida davlat tilidan foydalanish majburiy
hisoblanadi. 1989-yildan boshlab ushbu talab kuchga
kirgan. Barcha gazeta, jurnal, televideniye, radio, internet
nashrlarida axborot tarqatishda davlat tili me’yorlariga
rioya qilinishi shart. Bu talab axborotning to‘g‘ri, aniq va
tushunarli yetkazilishini ta’minlaydi. Statistik
ma’lumotlarga ko‘ra, 2023-yilda O‘zbekistonda 1600
dan ortiq OAV faoliyat yuritgan.

17.

Ommaviy axborot
vositalarida til me’yorlari
Axborot vositalarida davlat tilidan to‘g‘ri
foydalanish, til normalariga qat’iy rioya qilish
2020-yilgi o‘zgartirishlarda yanada
kuchaytirildi. OAV xodimlari uchun maxsus til
kurslari tashkil etildi va monitoring tizimi
yo‘lga qo‘yildi. Bu orqali axborotning sifatli,
to‘g‘ri va adabiy tilda yetkazilishi nazorat
qilinmoqda. Bunday choralar milliy tilni asrash
va rivojlantirishga xizmat qiladi.

18.

DAVLAT TILI OAVDA: MUHIM JIHATLAR
VA NATIJALAR
Davlat tilida axborot berish
aholining barcha qatlamlari
uchun teng imkoniyat
yaratadi. Bu yondashuv
1989-yildan boshlab axborot
maydonida ijtimoiy
birlashuv va milliy o‘zlikni
mustahkamlashga xizmat
qilmoqda. Davlat tilida
axborot tarqatish,
fuqarolarning axborotga
bo‘lgan ishonchini oshiradi.
Axborot vositalarining davlat
tilida faoliyat yuritishi, til
madaniyati va adabiy til
rivojiga hissa qo‘shadi. 2022yilgi monitoring natijalariga
ko‘ra, OAVda til me’yorlari
buzilish holatlari 14% ga
kamaygan. Bu esa qonun
ijrosining samaradorligini
ko‘rsatadi.
Yangi texnologiyalar va
internet tarmog‘ida ham
davlat tili talablariga amal
qilinmoqda. 2021-yildan
boshlab, rasmiy veb-saytlar
va ijtimoiy tarmoqlarda
davlat tilidagi axborot hajmi
40% ga oshdi. Bu esa
axborot makonini milliy til
asosida kengaytirishga
imkon bermoqda.

19.

Moddalar mazmunining o‘zaro ta’siri va ahamiyati
Qonun moddalari o‘rtasidagi
bog‘liqlik tahlili

20.

7, 9, 10-moddalarning
asosiy mazmuni va roli
O‘zbekiston Respublikasining “Davlat tili to‘g‘risida”gi
qonunining 7, 9 va 10-moddalari davlat tilining jamiyat
hayotidagi o‘rni va huquqiy asoslarini belgilaydi. 7moddada davlat tilining rasmiy hujjatlarda qo‘llanilishi
tartibi, 9-moddada ta’lim va ilmiy muassasalarda davlat
tilining majburiyligi, 10-moddada esa davlat tili
me’yorlariga rioya qilish majburiyati ko‘rsatilgan. Ushbu
moddalar 1989-yil 21-oktabrda qabul qilingan qonunning
asosiy ustunlaridan hisoblanadi.

21.

Moddalar o‘rtasidagi o‘zaro
bog‘liqlik misollari
7, 9 va 10-moddalar bir-birini to‘ldirib, davlat
tilining mustahkamlanishiga xizmat qiladi.
Masalan, 7-modda asosida barcha rasmiy
hujjatlar davlat tilida yuritilishi talab qilinadi,
bu esa 9-moddada belgilangan ta’lim
muassasalarida davlat tilini o‘rgatish
majburiyati bilan mustahkamlanadi. 10-modda
esa ushbu jarayonlarda davlat tili me’yorlariga
qat’iy rioya etilishi zarurligini ta’kidlaydi.

22.

QONUN MODDALARI O‘ZARO
BOG‘LIQLIGINING AHAMIYATI
7, 9 va 10-moddalarning birbiri bilan uzviy bog‘liqligi
davlat tilining jamiyatda
to‘laqonli amal qilishini
ta’minlaydi. Bu moddalar
orqali til siyosatining barcha
sohalarda izchil amalga
oshirilishi kafolatlanadi.
Masalan, hujjat yuritish,
ta’lim va ilmiy faoliyatda
yagona til me’yorlari joriy
etiladi.
1989-yildan buyon ushbu
moddalar asosida davlat
tilining maqomi
mustahkamlanib, hozirgi
kunda 80% dan ortiq rasmiy
hujjatlar davlat tilida
yuritilmoqda. Ta’lim
muassasalarida esa o‘quv
dasturlarining 95% davlat
tilida olib boriladi. Bu esa
qonun moddalari o‘rtasidagi
uyg‘unlik natijasidir.
Qonun moddalari
o‘rtasidagi uzviy bog‘liqlik
natijasida, davlat tilining
ijtimoiy va huquqiy
sohalardagi ahamiyati oshdi.
2020-yilda olib borilgan
so‘rovnomalarda aholining
87% davlat tilini kundalik
ish faoliyatida faol
qo‘llashini bildirgan. Bu esa
qonun moddalari
samaradorligini ko‘rsatadi.

23.

Davlat tili qonuni amaliy ahamiyati
Qonun moddalari jamiyat hayotida

24.

7, 9, 10-moddalarning
asosiy mazmuni
O‘zbekiston Respublikasining “Davlat tili to‘g‘risida”gi
qonunining 7, 9 va 10-moddalari davlat tilining rasmiy
muomalada, hujjat yuritishda va ta’lim sohasida
qo‘llanilishini belgilaydi. 7-moddada davlat tilining
rasmiy idoralarda majburiyligi, 9-moddada hujjatlarning
davlat tilida yuritilishi, 10-moddada esa ta’lim
muassasalarida davlat tilining o‘qitilishi 1995-yildan
boshlab qat’iy tartibga solingan. Ushbu moddalarning
joriy etilishi mamlakatda til siyosatini mustahkamladi.

25.

Qonun moddalari jamiyat
taraqqiyotida
Mazkur moddalarning amalda qo‘llanilishi
natijasida rasmiy hujjatlarning 98 foizi davlat
tilida yuritilmoqda. 2020-yilgi statistikaga
ko‘ra, davlat idoralarining 95 foizida ish
yuritish to‘liq o‘zbek tilida amalga oshiriladi.
Bu esa davlat tilining jamiyat hayotidagi
mavqeini mustahkamlashga xizmat qilmoqda.

26.

QONUN MODDALARI IJTIMOIY HAYOTDA
Qonun moddalari asosida
davlat tashkilotlari va
muassasalarida til siyosati
izchil amalga oshirilmoqda.
Natijada, davlat xizmati va
hujjat almashinuvida yagona
til me’yorlari joriy qilindi.
Bu esa fuqarolarning
huquqiy tengligini
ta’minlashda muhim
ahamiyat kasb etadi.
Ta’lim sohasida davlat tilining
o‘qitilishi 1995-yildan boshlab
barcha bosqichlarda
majburiylashtirildi. 2022-yilgi
ma’lumotlarga ko‘ra, 98 foiz
maktab va oliy ta’lim
muassasalarida o‘zbek tili
asosiy o‘quv tili sifatida
qo‘llanilmoqda.
Qonun moddalari jamiyatda
til madaniyatini oshirish,
milliy o‘zlikni
mustahkamlash va davlat
boshqaruvida shaffoflikni
ta’minlashga xizmat
qilmoqda. Bu esa
O‘zbekistonning mustaqil
taraqqiyoti va xalqaro
maydondagi nufuzini
kuchaytiradi.

27.

"E'tiboringiz uchun rahmat."
Azizbek