5-amaliy 7 s

1. O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI TRANSPORT VAZIRLIGI TOSHKENT DAVLAT TRANSPORT UNIVERSITETI KAFEDRA: TEXNOSFERA XAVFSIZLIGI FAN:

TRANSPORTDA INSON FAOLIYATI XAVFSIZLIGI
5-amaliy mashg‘ulot
MAVZU: Transport tizimidagi jarayonlarda “Tekshiruv varaqasi” usulida
tahlil o‘tkazish

2.

“Tekshiruv varaqasi” usuli transport tizimidagi jarayonlarni tahlil
qilishda xavf-xatarlarni aniqlash va baholash uchun qo‘llaniladi. Bu
usulda, jarayonning har bir bosqichi uchun maxsus varaqalar
tayyorlanadi va har bir bosqichda yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan
xavflar ro‘yxati tuziladi. Keyin, bu xavflar baholanadi va ularni
bartaraf etish choralari belgilanadi.
Bu usulning asosiy afzalliklari quyidagilardan iborat:
Tizimli yondashuv: Har bir jarayon bosqichi alohida tahlil qilinadi.
Xavflarni aniqlash: Potensial xavflar oldindan aniqlanadi va
baholanadi.
Choralar belgilash: Xavflarni kamaytirish yoki bartaraf etish uchun
chora-tadbirlar ishlab chiqiladi.

3.

Tekshiruv varaqasi, shuningdek, hisob varag'i deb ataladi,
doktor Kaoru Isikava yaratgan sifat nazorati uchun boshqaruv
vositasidir. Bu sifat va miqdoriy ma'lumotlarni to'plash uchun
qo'llaniladigan eng keng tarqalgan vositalardan biridir. Tekshiruv
varaqasi miqdoriy ma'lumotlarni yig'ish uchun foydalanilganda,
maxsus hisob varag'i deb ataladi.
Tekshiruv varaqasida ma'lumotlar takrorlanuvchi ma'lum
qiymatlarni ifodalovchi hisob belgilari yoki cheklar ko'rinishida
to'planadi, bu foydalanuvchilarga tizim yoki jarayondagi nuqsonlar
yoki xatolarni tezda nolga tushirishga imkon beradi. Bu, shuningdek,
sifatni boshqarish uchun jarayon yoki tizimdagi nuqson namunalarini
va hatto biron bir nuqson sababini aniqlashga yordam beradi.

4.

“Tekshiruv varaqasi” usulini qanday tuzish mumkin?
“Tekshiruv varaqasi” usuli transport tizimidagi jarayonlarni tahlil qilishda keng qo‘llaniladi.
Bu usul xavf-xatarlarni aniqlash va baholash uchun ishlatiladi. Asosan, bu usul quyidagi
bosqichlarni o‘z ichiga oladi:
Jarayonni aniqlash: Tahlil qilinadigan jarayon yoki faoliyat aniqlanadi.
Tekshiruv varaqasini tayyorlash: Jarayonning har bir bosqichi uchun savollar ro‘yxati
tuziladi. Bu savollar xavf-xatarlarni aniqlashga yordam beradi.
Ma’lumotlarni yig‘ish: Jarayon davomida kuzatishlar va o‘lchovlar amalga oshiriladi.
Tahlil qilish: Yig‘ilgan ma’lumotlar asosida xavf-xatarlar baholanadi va ularning oldini
olish choralari ishlab chiqiladi.
Hisobot tayyorlash: Tahlil natijalari va tavsiyalar hisobot shaklida rasmiylashtiriladi.
Bu usul transport tizimidagi xavfsizlikni oshirish va jarayonlarni optimallashtirishda muhim
ahamiyatga ega.

5.

Yuk ko'taruvchi kranlarni tekshirish
Yuk ko'taruvchi kran (kran) - bu yuk mashinalari va boshqa transport
vositalarini yuklashga va tushirishda yordam beradigan mashina.
Arqon vintzali, ushlagich va kran vilkasi kabi turli xil uskunalar yuk
ko'tarish kranini qo'llash maydonini kengaytiradi. Yuk ko'taruvchi
kranlarning o'lchamlari ularning tashish qobiliyatiga qarab farqlanadi.
Ushbu kranlar qurilish, transport logistikasi, favqulodda vaziyatlar
xizmatlari, mahalliy boshqaruv idoralari, chiqindilarni boshqarish,
konlarni qazish va tekshirish, tuzilmalar va yirik texnikani ta'mirlash
va tozalashda keng qo'llaniladi.

6.

Yuk ko'taruvchi kranlar transport vositasini o'rnatish va tushirish uchun
transport vositasiga o'rnatilgan kranlardir. Qurilish va xizmat ko'rsatish ishlarida
yuk ko'tarish kranlari yuk ortish va tushirish uchun keng qo'llaniladi. Yuk
ko'taruvchi kranni xavfsiz ishlashi uchun bog'liq xavflarni va tegishli
boshqaruvlarni aniqlash uchun yozma ravishda xatarlarni baholash talab
qilinadi. To'g'ri operatsion tizimlar kranning xavfsiz ishlashini o'z ichiga olishi
kerak. Yuk ko'tarish kranlarida va atrofida ishlaydiganlarga tegishli ko'rsatma va
o'qitish berilishi kerak. Vintni ishlatishda operatorlar bosh kiyim, yuqori
ko'rinadigan kiyim va xavfsizlik poyabzali kabi himoya vositalaridan
foydalanishlari shart.

7.

Bundan tashqari, Yevropaning BS 7121-4 standartiga rioya qilish kerak
(Kranlardan xavfsiz foydalanish bo'yicha amaliyot kodeksi - Yuk ko'taruvchilar
standarti). Ushbu standart yuk ko'taruvchi kranlarni boshqarish, uskunalarni
tanlash, xodimlarni tanlash va o'qitish, protseduralar va choralar, sinovlar,
tekshirish, texnik xizmat ko'rsatish va tekshirishlar bo'yicha ko'rsatmalar beradi.
Ushbu standart BS 7121-2 standarti bilan birgalikda ishlatilishi kerak, bu barcha
kran turlarini sinash va tekshirish bo'yicha umumiy ko'rsatmalar beradi.
Yuk ko'tarish kranlarini muntazam ravishda tekshirish, barcha ko'tarish va
tashish uskunalari singari, xavfsizlik uchun muhimdir.
Yuk ko'taruvchi kranlarni tekshirish bo'yicha xizmatlar, shuningdek, bizning
tashkilotimiz tomonidan ko'tarish va uzatish uskunalarini davriy tekshirish
xizmatlari doirasida taqdim etiladi.

8.

Ishlab chiqarish-texnika bazasining xonalariga doir talablar
1. Ishlab chiqarish-texnika bazasi tarkibiga quyidagilar kiritilishi kerak:
ishlab chiqarish xonasi;
transport vositalari egalarini qabul qilish va ularga xizmat ko‘rsatish xonasi;
transport vositasini texnik ko‘rikdan o‘tkazish natijalarini rasmiylashtirish uchun xona;
sanitariya-gigiyena xonalari.
2. Ishlab chiqarish-texnika bazasining ishlab chiqarish xonalari quyidagilarni inobatga
olgan holda rejalashtiriladi:
transport vositasining texnik holatini baholashdan o‘tkazish dasturi;
qo‘llaniladigan o‘lchash vositalari va sinov jihozlari;
transport vositasining texnik holatini baholash va natijalarini rasmiylashtirishning
texnologik jarayoni;
yong‘in xavfsizligi va mehnatni muhofaza qilish talablari.

9.

3. Ishlab chiqarish-texnika bazasi ishlab chiqarish xonasining o‘lchamlari mazkur
Talablarga muvofiq texnik ko‘rik liniyalarining texnologik postlari soni va transport
vositalarining gabarit o‘lchamlaridan kelib chiqqan holda aniqlanadi.
4. Ishlab chiqarish-texnika bazasi ishlab chiqarish xonasining rejasi ishlab
chiqarish bino va inshootlarini texnologik loyihalashtirish qoidalari va normalari
talablariga muvofiq bo‘lishi kerak.
Ishlab chiqarish korpusi xonasining bo‘rtib chiqqan qurilish konstruksiyalarigacha
bo‘lgan balandligi yengil avtomobillar uchun — 4,0 metrdan, yuk avtomobillari va
avtobuslar uchun — 7,0 metrdan kam bo‘lmasligi kerak.
Xonalarning poli tekis, neft mahsulotlari ta’siriga chidamli bo‘lishi kerak.
5. Xonada barcha texnologik jarayonlar sanitariya-gigiyena normalariga muvofiq
holda xavfsiz va oqilona bajarilishi kerak.
6. Ishlab chiqarish xonalaridagi shovqin va vibratsiya darajasi sanitariya-gigiyena
normalarida belgilangan hamda ruxsat etilgan ko‘rsatkichlardan oshmasligi kerak.

10.

7. Xona va ish joylarining tabiiy va sun’iy yoritilishi ishlarning xavfsiz
bajarilishi, odamlar uchun xavfsiz bo‘lishi va ularning harakatlanishini
ta’minlash uchun yetarli va quyidagi talablarga muvofiq bo‘lishi kerak:
ish joylarida xonaning poli sathida — kamida 200 lk;
ishchi xonalarda (kabinetlarda) poldan 0,8 metr balandlikdagi sathda —
kamida 200 lk;
ko‘rikdan o‘tkazish xandag‘ida transport vositalarining tag qismi sathida —
kamida 150 lk;
avariya holatlarida yoritish ish yuzasini umumiy yoritish uchun belgilangan
normalarning 5 foizidan kam bo‘lmasligi, lekin kamida 2 lk bo‘lishi kerak.
8. Transport vositalarini texnik ko‘rikdan o‘tkazish uchun mo‘ljallangan
xonalardagi havo harorati o‘tkaziladigan sinov metodlariga doir normativ
hujjatlar talablariga muvofiq bo‘lishi kerak. Ishlab chiqarish-texnika bazasi
binolaridagi havo harorati yilning sovuq davrida — 15 °C dan 25 °C gacha,
issiq davrida — 22 °C dan 30 °C gacha oraliqda bo‘lishi kerak.

11.

9. Ishlab chiqarish-texnika bazasining ishlab chiqarish xonasiga
kirish joyi peshlavha bilan belgilanadi va sutkaning qorong‘i
paytida yoritiladi. Ishlab chiqarish xonasiga kirish (chiqish) yo‘li
ishlab chiqarish xonasidan boshqariladigan yorug‘lik (masalan,
svetofor) signalizatsiyasi bilan jihozlanadi.
Kirish darvozasi ustida 3.13 “Cheklangan balandlik”, 3.14
“Cheklangan kenglik” va 3.24 “Yuqori tezlik cheklangan (5 km/s)”
yo‘l belgilari joylashtiriladi.
10. Ishlab chiqarish-texnika bazasi xonasining mijozlar uchun
qulay bo‘lgan joyida quyidagi ma’lumotlar aks ettirilgan axborot
stendi yoki boshqa maxsus qurilma o‘rnatiladi:

12.

Texnik ko‘rikdan o‘tganligi to‘g‘risidagi talon
NAMUNASI

13.

Transport vositasining texnik ko‘rikdan o‘tkazilganligi
to‘g‘risidagi muhr
NAMUNASI
Muhr 50x8 mm. o‘lchamga ega bo‘lib, unga quyidagilar kiritiladi:
muhrning 12x8 mm. o‘lchamli chap tomonidagi to‘rt burchakning yuqori
qismida hududning kodi (01, 10, 20 va h.k), pastki qismida muhr raqami
kiritiladi;
muhrning 13x8 mm. o‘lchamli o‘rtadagi to‘rt burchagida “SOZ” so‘zi
yoziladi;
muhrning 25x8 mm. o‘lchamli o‘ng tomonidagi burchakda navbatdagi
texnik ko‘rik o‘tkazish sanasi ko‘rsatiladi.

14.

TOPSHIRIQ
1. Alohida transport vositasini texnik ko‘rikdan o‘tkazish
dalolatnomasi