Жай механизмдер

1. Жай механизмдер

Көлбеу жазықтық
Рычаг
Шығыр
Сына
Блок
Дөңгелек және
ось

2. Көлбеу жазықтық

3. Көлбеу жазықтық

Египеттіктер көлбеу жазықтықты саз балшықтан жасап, үлкен
пирамидалардың төбесіне шығу үшін және басқа да мақсаттарда
пайдаланған.

4. Көлбеу жазықтықтар

• Көлбеу жазықтық – бір
жақ шеті жоғарырақ
орналасқан жазық бет.
• Көлбеу жазықтықтар
қозғалып келе жатқан
денелердің жұмысын
жеңілдетеді.

5. Work input and output

• Work input (кірістегі жұмыс) –механизм арқылы
жасалатын жұмыстың мөлшері.
Input force x input distance
• Work output (шығыстағы жұмыс)- механизм
арқылы жасалған жұмыстың нәтижесі
Output force x output distance
Wout = Win
Dout
Fout x Dout = Fin x Din
3m
10N x 3m = 2N x 15m
10 N
Din 15 m
Fin

6. Механиканың алтын ережесі

• Күштен қанша
есе ұтсақ,
арақашықтықт
ан сонша есе
ұтыламыз.

7. Шығыр

Шығырдың күштен ұтуы шығыр
дөңгелегінің оның айналымына бөліндісі
бойынша анықталады.

8. Сына

• Екі көлбеу жазықтықтан
біріккен жай механизм.
• Сыналар заттарды бөлу
үшін қолданылады.

9. Сына – Жай механизм

• Сынаның күштен ұтуы S көлбеу ұзындығының T
қалыңдыққа қатынасы бойынша анықталады.
S
T
• Мысалы, сына көлбеуінің ұзындығы 10дм, ал оның
қалыңдығы 4дм. Сына күштен қанша есе ұтады?

10. Тіреу нүктесі (айналу осі) EF (effort) әсер етуші күш пен RF (load) жүктеме арасындағы нүкте. Әсер етуші күш жүктемеге

Бірінші ретті рычаг
Тіреу нүктесі (айналу осі) EF (effort) әсер етуші күш пен RF (load)
жүктеме арасындағы нүкте.
Әсер етуші күш жүктемеге қарағанда тіреу нүктесінен алысырақ
орналасады.
EF тің мәнін арттырып, оның бағытын өзгертуге болады.

11. Бірінші ретті рычаг

Мысалдары

12. RF (load) жүктеме тіреу нүктесі мен EF (Effort) әсер етуші күш арасында орналасатын рычагтың түрі. Әсер етуші күш жүктемеден

Екінші ретті рычаг
RF (load) жүктеме тіреу нүктесі мен EF (Effort) әсер
етуші күш арасында орналасатын рычагтың түрі.
Әсер етуші күш жүктемеден алысырақ орналасады.
EF артқанмен оның бағыты өзгермеуі керек.

13. Екінші ретті рычаг

• Мысалдары

14. Күшті арттырмайды. EF әсер етуші күші тіреу нүктесі мен RF (load) жүктеме арасында орналасады. Жүктеме әсер етуші күштен

Үшінші ретті рычаг
Күшті арттырмайды.
EF әсер етуші күші тіреу нүктесі мен RF (load) жүктеме
арасында орналасады.
Жүктеме әсер етуші күштен алысырақ орналасады.

15. Үшінші ретті рычаг

Мысалдары

16. Блоктар

• Блоктар дөңгелекке
оралған жіптен
тұрады.
• Блоктар жұмыс
жасауы үшін оған
арқан, шынжыр және
бау оралуы мүмкін.

17. Блоктың түрлері

Жылжымайтын
блок
Жылжымалы
блок
Күштің бағытын өзгертеді,
алайда күштен ұтыс
бермейді.
Жылжымалы
блоктың ұтысы
блоктағы арқанның
санымен
анықталады.

18. Комбинацияланған блок

• Күштен екі есе ұтыс
береді.
• Арақашықтықтан
ұтылады.

19. Дөңгелек және ось

• Оське үлкен
дөңгелек берік
бекітілген.

20. Дөңгелек және ось

Мысалы

21. Топпен жұмыс (постер жасау)

Төмендегі сұрақтар бойынша:
- Жай механизмдердің тұрмыс пен техника
үшін маңызы қандай?
- Жай механзимдердің қай түрін қолдану
тиімді, әрі жеңіл?
- Жай механизмдер болмаған жағдайда не
болар еді?

22. Бағалау критерийлері

• Креативтілік;
• Дизайн;
• Тақырыптың ашылуы;
• Қорғау кезіндегі сөйлеу сауаттылығы