Çocukluk Algısı ve Çocuk Hakları

1. Çocukluk Algısı ve Çocuk Hakları

2. Çocuk tanımı

Çocuk kimdir?

3. “Çocukluk” değişen bir kavramdır...

Tarih boyunca “Çocuk” değişik şekillerde algılanmıştır.
HER DÖNEM KENDİ ÇOCUKLUK TANIMINI
YARATMIŞTIR:
Çocuk; Eski Roma’da 0-7 yaş
mal-köle
Baba istediğinde; öldürülebilir,
satılabilir, çalıştırılabilir.. Sahiplik..
Çocuklar yetişkinlerin zevkine göre kullanılacakları objelerdir…

4. Rönesans döneminde; 0- 14 yaş minyatür yetişkinler, düzeltilmesi gereken kusurlu varlıklar…

Rönesansla birlikte yetişkinlerden farklı bir grup olarak
tanımlanmıştır.
Bu dönemde çocuklarla yetişkinlerin dünyası birbirinden
ayrılmış, çocuklar yetişkin etkinliklerinden uzak tutulmuştur.

5. 19. yüzyılda çocuklar yetişkinlerden farklı bir sınıf olduğu anlayışı pekişmiştir.

Burada ekonominin tarımdan sanayiye kayması,
orta sınıfın gelişmesi,
ailenin yapısının ve rolünün değişmesi,
çocuk ölümlerinin azalması,
boş zamanların artması,
anne-baba-çocuk ilişkisinde duygusal bağın önem kazanması gibi
etkenlerin rolü olmuştur.

6. 20. yüzyılda çocuk, toplumun geleceğini belirleyen en önemli insan kaynağı

Bu yüzyılda aynı zamanda çocuk; eğitimcilerin, psikologların, hukukçuların ve bilimin konusu
olmuştur.

7. Sizce?

PEKİ YA TÜRKİYE’DE? Sizce…?
Evde? Okulda? Toplum? Medya? Devlet? Yargı?

8.

TÜRKİYE’DE ÇOCUK MİTLERİ…
«Gelecek nesil!»
«Çocuklar bizim geleceğimiz!»
«Bugünün küçüğü yarının büyüğü.»
«Şirin, temiz, masum insan yavrusu»
«Bir an önce büyümesi ve yetişkin gibi davranması beklenen insan ufağı»
«Dinlemesini bilen!- Söz büyüğün, sus küçüğün»
«Islah edilmesi gereken insan yavrusu»
«Tam ve sağlam olarak doğduğu andan
itibaren rüştünü ispat edinceye kadar ki hakiki şahıs.»

9.

Ülkemizde - çocuk
geleceğin sigortası...
Büyüyecekler, çalışacaklar,
yaşlıların yaşamına
katkıda bulunacaklar ve
onlara olan borçlarını
ödeyecekler...

10. Cenevre Çocuk Hakları Bildirgesi

I. Dünya Savaşı’nın sonuna kadar uluslararası arenada çocukların haklarına ilişkin ilk düzenleme, 1924
yılında Milletler Cemiyeti tarafından deklare edilen “Cenevre Çocuk Hakları Bildirgesi”dir. Mustafa
Kemal Atatürk tarafından 1931 yılında imzalanarak Türkiye de taraf olmuştur.
Temelde çocuğun korunması, gelişimi, eğitimi ve barış içerisinde yetiştirilmesini içeren ve 5 maddeden
oluşan Cenevre Çocuk Hakları Bildirgesi’nin maddeleri şöyledir (League of Nations, 1924):
1) Çocuk, bedenen ve ruhen gelişmeye müsait şartlar içinde barındırılmalıdır.
2) Acıkan çocuk beslenmelidir, hasta çocuk tedavi edilmelidir, fikren geri kalan çocuk eğitilmelidir,
yoldan çıkmış çocuk doğru yola getirilmelidir, terk edilmiş çocuk himaye altına alınmalı ve yardım
görmelidir.
3) Çocuk hayatını kazabilecek bir hale getirilmelidir ve her türlü istismara karşı korunmalıdır.
4) Çocuk felaket zamanında en evvel yardım görmelidir.
5) Çocuk, yeteneklerini toplumun hizmetine adayacak bir ruh ile yetiştirilmelidir.

11. Birleşmiş Milletler Çocuk haklarına dair Sözleşme’nin 1. maddesi uyarınca; (20 Kasım 1989) Daha erken yaşta reşit olma durumu

hariç, 18 yaşına kadar
her insan çocuktur
5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu’nun (03/07/2005) 1. maddesi
uyarınca;
Daha erken yaşta ergin olsa dahi 18 yaşını doldurmamış kişi

12. Türkiye, bu sözleşmeyi 14 Eylül 1990 tarihinde imzalanmış ve 27 Ocak 1995 tarihinde Resmî Gazetede yayımlanmasıyla yürürlüğe

girmiştir.
Hayatta Kalma Hakkı: Çocuğun hayatta kalması için gerekli olan beslenme, barınma, yeterli yaşam
standardı ve sağlık imkânlarından yararlanması gibi temel ihtiyaçlarını ifade etmektedir.
Gelişme Hakkı: Çocuğun potansiyelini gerçekleştirebilmesi için ihtiyaç duyduğu eğitim, dinlenme,
kültürel faaliyetler, düşünce, din ve vicdan özgürlüğü gibi ihtiyaçları ifade etmektedir.
Korunma Hakkı: Çocukların her türlü ihmal, istismar ve sömürüden korunmaları ile ihmal ve istismar
mağduru çocukların korunmasını ve rehabilitasyonunu ifade etmektedir.
Katılım Hakkı: Çocuğun hayatını etkileyen hususlarda görüşlerini ifade ederek söz sahibi olmasını ve
yaşadıkları toplumda aktif olarak rol almalarını ifade etmektedir.

13. Yaşam Boyu Gelişim

Bilişsel
Duygusal
Fiziksel
Sosyal

14. Çocuk Hakları 

Çocuk Hakları

15. Okula düzenli olarak gidebilirim Hastalandığımda doktora rahatlıkla ulaşabilirim İhtiyaçlarımı karşılamak için çalışmam

gerekmez
Birisi bana istemediğim şekilde dokunursa hayır diyebilirim
Bir sıkıntım olduğu zaman bir yetişkine rahatlıkla anlatabilirim
İstediğim zaman arkadaşlarımla oyun oynayabilirim
İstediğim bir arkadaş grubu içinde oyun oynayabilirim
Kız da olsam erkek de olsam aynı haklara erişmekte eşitliğe sahibim
Şiddetin hiçbir biçimine maruz kalmadan yaşayabilirim
Adımın soyadımın ailemim ve evimin olacağı bir ülkede yaşamaya hakkım
var

16. Okula düzenli olarak gidebilirim Hastalandığımda doktora rahatlıkla ulaşabilirim İhtiyaçlarımı karşılamak için çalışmam

2
Okula düzenli olarak gidebilirim
Hastalandığımda doktora rahatlıkla ulaşabilirim
İhtiyaçlarımı karşılamak için çalışmam gerekmez
Birisi bana istemediğim şekilde dokunursa hayır diyebilirim
Bir sıkıntım olduğu zaman bir yetişkine rahatlıkla anlatabilirim
İstediğim zaman arkadaşlarımla oyun oynayabilirim
İstediğim bir arkadaş grubu içinde oyun oynayabilirim
Kız da olsam erkek de olsam aynı haklara erişmekte eşitliğe sahibim
Şiddetin hiçbir biçimine maruz kalmadan yaşayabilirim
Adımın soyadımın ailemim ve evimin olacağı bir ülkede yaşamaya hakkım var

17. Okula düzenli olarak gidebilirim Hastalandığımda doktora rahatlıkla ulaşabilirim İhtiyaçlarımı karşılamak için çalışmam

3
Okula düzenli olarak gidebilirim
Hastalandığımda doktora rahatlıkla ulaşabilirim
İhtiyaçlarımı karşılamak için çalışmam gerekmez
Birisi bana istemediğim şekilde dokunursa hayır diyebilirim
Bir sıkıntım olduğu zaman bir yetişkine rahatlıkla anlatabilirim
İstediğim zaman arkadaşlarımla oyun oynayabilirim
İstediğim bir arkadaş grubu içinde oyun oynayabilirim
Kız da olsam erkek de olsam aynı haklara erişmekte eşitliğe sahibim
Şiddetin hiçbir biçimine maruz kalmadan yaşayabilirim
Adımın soyadımın ailemim ve evimin olacağı bir ülkede yaşamaya hakkım var

18.

4

19.

5

20.

21. Çocuğun İnsan Hakları

ÇOCUK HAKLARI İNSAN
HAKLARININ ÖNEMLİ BİR
PARÇASIDIR.
AYRI BİR SÖZLEŞMEYE
NEDEN GEREK
DUYULMUŞTUR?

22.

ÇÜNKÜ
gelişimlerinin özel bir
evresindelerdir.
görüşlerinin nadiren
dikkate alınır,
çoğunun oy hakkının
bulunmaz,
hükümetlerin insan
hakları konusundaki
tutumunu belirleyen
siyasal süreçte anlamlı
bir rol oynayamazlar
kendi haklarını korumak
için adli sistemden
yararlanma konusunda
önemli sorunlarla
karşılaşırlar,
haklarının ihlali
durumunda hukuki yola
başvuramazlar,
haklarını koruyan
örgütlere erişimlerinin
genel olarak sınırlıdır,
insan hakları ihlallerine
daha açıklardır.
Çocuklar

23. Çocuk Hakları

Çocuk hakları -18 yaşından küçük herkes için geçerli olan - başta BM Çocuk
Haklarına dair Sözleşme’de yer alan olmak üzere- haklar bütünüdür.
‘Evrenseldir’,
‘Yetişkin haklarından daha değersiz değildir’ ,
‘Hayır işi değildir’,
‘Haklar ancak hak sahiplerinin güçlendirilmesi ile tam olarak gerçekleşebilir’,
‘Haklar bölünmezdir’

24. Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına dair Sözleşme

(BM ÇHS) – Çocukların İnsan Hakları
Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına dair Sözleşme en “eksiksiz” insan hakları anlaşmasıdır;
çocukların tüm kişisel, politik, ekonomik, sosyal ve kültürel insan haklarını içermektedir.
Ayrıca uluslararası insancıl hukukla ilişkili bazı konuları da kapsamaktadır.
BM ÇHS, çocukların hak sahibi olduklarına ve bu hakların hayatlarının tüm yönlerini kapsadığına
tekrar vurgu yapmaktadır.
Sözleşme, 18 yaşın altındaki tüm insanları kapsar

25. Çocuklar İçin Daha İyi Bir Dünya Mümkün.

İnsanlığın Başarısı
BM ÇHS, tüm insan hakları sözleşmelerinin en geniş şekilde kabul edilenidir.
AMA…
Savaş, yoksulluk, emek sömürüsü, ayrımcılık, işkence, şiddet, vb…
Çocuklar İçin Daha İyi Bir Dünya Talebi, Çabası..

26. TEMEL DAYANAK

• Çocukların en iyi biçimde yaşamaları ve
TEMEL DAYANAK
kendilerini tam olarak
gerçekleştirebilmeleridir.
Çocuk hakları çocukların fiziksel, zihinsel, duygusal, sosyal ve ahlaki bakımdan
özgür, saygın, onurlu ve sağlıklı olarak gelişebilmesini amaçlar.

27. Çocuklar kendileriyle ilgili doğru kararı verebilirler

28. TEMEL FELSEFESİ…

Özgürleştirici Yaklaşım… Korumacı Yaklaşım….
BM Çocuk Hakları Sözleşmesi… Çocuk Hakları Paradigması…
Hak ve özgürlük sahibi, bağımsız bireyler..
Yetişkinlerin çocuklar üzerinde hakları değil sorumlulukları…
Devletlerin insan hakları sorumluluğu

29. BM ÇHS ‘nin 4 Temel İlke

Çocukların yaşaması ve gelişmesi (Madde 6),
Ayırım gözetilmemesi (Madde 2),
Çocukların yüksek yararının gözetilmesi
(Madde 3)
Çocukların katılımı (Madde 12)

30. Yaşam ve Gelişme İlkesi

Yaşam Hakkı
Yaşamak her çocuğun temel hakkıdır ve
herkesin ilk görevi çocukların yaşamını
korumaktır.
Her çocuk içinde bulunduğu durumun
potansiyelin geliştirilmesi, toplumun etkin
ve sorumlu bir üyesi haline gelebilmesi
için ayrılan kaynaklardan yararlanma
hakkına sahiptir.

31. Gelişme Hakkı…

Devlet ve tüm yetişkinler çocuğun gelişimi için
mümkün olan azami çabayı göstermekle yükümlüdür.
Sadece yetişkin olması için değil çocukluk döneminde
de elverişli koşulların oluşturulması anlamına gelir.
-Geleceğini ötelememek gerekir..

32. Ayrımcılığın Önlenmesi

Çocuk hakları istisnasız bir şekilde tüm çocuklar için
geçerlidir. Çocuğun fiziksel özelliklerinin, inancının, ana
dilinin, cinsiyetinin ya da başka bir özelliğinin hiçbir rolü
yoktur.
Sözleşmeye taraf olan devletler hiçbir ayrım yapmadan
bütün çocukların sözleşmede yer alan haklarını tanır ve
taahhüt ederler.
Ayrımcılığı
n
Önlenmesi
Ayrımcılığın önlenmesi bütün çocukların tüm hak ve
özgürlüklere eşit biçimde sahip olması, haklardan eşit
şekilde yararlanmaları, herhangi bir kısıtlama, ayrım ya
da dışlama yapılmaması anlamına gelmektedir

33. Türkiye’de çocuğa Yönelik ayrımcılık

Türkiye’de..
-kız çocukları
-çeşitli kültür ve etnik gruplara ait çocuklar
-engelli çocuklar
-mülteci ve sığınmacı çocuklar
-ülke içinde göçe tabi tutulan çocuklar gibi
-LGBTİ çocuklar
-roman çocuklar
çeşitli konularda ( en az 12 alanda) ayrımcılığa uğramaktadır

34. Çocuğun Yüksek Yararı İlkesi

Çocukları ilgilendiren bütün eylemlerde öncelikle çocuğun yararı gözetilmesi gerekir. Çocuğun
yüksek yararı ilkesi çocuk merkezli bir bakış açısını destekler ve çocuğun birbiriyle ilişkili hak ve
ihtiyaçlarına dikkat çeker.
Dolayısıyla çocuğa sağlanan koruma açısından kanunların, politikaların ve uygulamaların
değerlendirilmesinde çocuğun yüksek yararının göz önünde tutulması gerekir

35. Çocuğun Katılım Hakkı

Kamu yaşamında yer almak kamu yaşamının bir parçası olmak
Karar süreçlerinde ve etkinliklerde yer almak ve “etkili” olmak, karar mekanizmalarında,
uygulama ve değerlendirme süreçlerinde “etkin” müdahalelerde bulunmak
Amaç
Demokrasi kültürünün tüm toplumlarda benimsenmesini sağlamaktır.