Falsafiy taraqqiyot bosqichlari. Sharq falsafasi

1.

Falsafa fani.
FALSAFIY TARAQQIYOT BOSQICHLARI.
SHARQ FALSAFASI.
REJA:
1. QADIMGI HINDISTON FALSAFASI QADIMGI FALSAFIY MAKTABLAR.
2. ARAB – MUSULMON SIVILIZATSIYA VA ISLOM MADANIYATI FALSAFASI.
3. XITOY FALSAFIY MAKTABLARI. KONFUTSIYCHILIK.

2.

Qadimgi Hindiston Falsafasi. Qadimgi Sharqiy falsafiy maktablari.
Qadimgi Hindiston va Sharq falsafasi juda boy va murakkab sohalar bo’lib, ular
o’zining ma’naviy, axloqiy, va ontologik tushunchalari bilan ajralib turadi.
Qadimgi Sharq, asosan, Mesopotamiya, Misr, Xitoy va Fors kabi madaniyatlarni
o’z ichiga oladi. Ularning falsafiy g’oyalari ko’pincha din, axloq, va tabiat bilan
bog’liq bo’lib, o’zlarining axloqiy va diniy tizimlariga katta ta’sir ko’rsatgan.
Qadimgi Hindistondagi falsafiy taʼlimotlar.
1.
Vedalardan kelib chiqqan va unga suyanuvchi .
2.
Vedalarni tan olmaydigan, ularni rad etuvchi maktablar.

3.

4.

Vedalarni tan oluvchi maktablar.
1.
VAYSHESHIKA.
2.
VEDANTA.
3.
MIMANSA.
4.
SANKXYAN.
5.
NYAYA.
Vedalarni tan olmaydigan maktablar.
1.
JAYNIZM.
2.
BUDDIZM.
3.
CHORVAKA.

5.

Arab – musulmon sivilizatsiyasi va islom madaniyati falsafasi.
1. Arab Musulmon Sivilizatsiyasi.
Arab musulmon sivilizatsiyasi VII asrdan boshlab Islomning paydo bo’lishi
va tez tarqalishi natijasida shakllandi. Arablar eng katta muvaffaqiyatga
erishgan davr, Xalifaliklar (Umaviy, Abbosiy) davrida ilm, madaniyat va
ilm-fan rivojlandi.
2. Islom Madaniyati Falsafasi
Islom madaniyati falsafasi Qur’on va Hadislarga asoslanadi. Bu falsafada
asosiy g’oyalar quyidagilar:
Tavhid (Birlik): Islomda Xudo (Alloh)ning yagona va betakrorligi haqidagi
tushuncha markaziy o’rin tutadi. Allohning barcha xususiyatlari
mukammaldir va insonlar faqat Allohning buyruqlariga itoat qilishi kerak.
Aql va Vahiy: Islomda aql va vahiyning uyg’unligi ko’rsatiladi. Inson aqli
orqali haqiqati anglashga, Qur’on va Hadis orqali esa hayot yo’lini
bilishga intilishi kerak.

6.

7.

Xitoy falsafiy maktablari. Konfutsiychilik.
Qadimgi Xitoy Falsafiy Maktablari Xitoy tarixining ajralmas qismi
bo’lib, ular ko’plab ijtimoiy, siyosiy va axloqiy masalalarni hal qilishga
qaratilgan turli yondoshuvlarni taklif qilgan.
Konfutsiychilik . Xitoy falsafasining eng mashhur va ta’sirchan
maktabidir, Konfutsiy (Kong Fuzi) tomonidan asoslangan.
Daoizm — Xitoy falsafasining yana bir asosiy maktabi, Laozi
tomonidan shakllantirilgan. Daoizm, asosan, tabiiy qonunlarga va
insonning ularga bo’lgan moslashuviga asoslanadi.
Motszi — Motszi tomonidan asoslangan maktab bo’lib, u ijtimoiy
adolat, tenglik va ahloqiy yaxshilikni targ’ib qiladi. Moizmning ba’zi
jihatlari konfutsiychilikka qarshi chiqadi.

8.

9.

Xulosa
Qadimgi Xitoy falsafasining turli maktablari insoniyat va tabiat,
siyosat, axloq va jamiyatdagi tartib haqida chuqur mulohazalar olib
borishgan. Konfutsiychilik axloqiy qadriyatlar, ijtimoiy tartib va o’zaro
hurmatni ilgari surgan bo’lsa, Daoizm insonning tabiiy holatda
yashashini ta’kidlagan, Legalizm esa qat’iy qonunlar asosida
jamiyatni boshqarishni maqsad qilgan. Moizm kabi maktablar esa
har bir insonning vazifasini va tabiat bilan uyg’unligini tushunishga
qaratilgan.

10.

EʼTIBORINGIZ UCHUN TASHAKKUR.
Muxtorova Gulrux BT 10 24 guruh talabasi.