Gʻarb falsafasi

1.

Gʻarb falsafasi
Gʻarb falsafasi
Adhamova Dilnozaxon
Adhamova Dilnozaxon
Turobova Husnidaxon

2.

Reja:
1. Gʻarb falsafasining tarixi
Gʻarb falsafasi
2. Yunon falsafasi
Adhamova Dilnozaxon
3. Suqrot, Platon va Aristotel

3.

1. Gʻarb falsafasining tarixi
Gʻarb falsafasining tarixi miloddan avvalgi 6asrda qadimgi Yunonistonda boshlangan.
Falsafa soʻzi yunoncha "φιλοσοφία"
(philosophia) soʻzidan olingan boʻlib, "donolikni
sevish" degan ma’noni anglatadi. Birinchi asosiy
faylasuflar miletlik Fales, Anaksimandr, va
Anaksimen boʻlgan. Keyinchalik Sokrat, Platon
t.me/slaydai_bot
va Aristotel kabi
buyuk mutafakkirlar paydo
boʻldi. 12–13-asrlarda Oʻrta asr Yevropasida
sholastik falsafa rivojlanib, Tomas Akvinskiy bu
sohada mashhur boʻldi. 17-asrda Rene Dekart
yangi davr falsafasiga asos soldi. 18-asr
ma'rifatparvarlik davri boʻlib, bu davrda Jon
Lokk, Devid Yum va Immanuil Kant kabi
faylasuflar faoliyat koʻrsatishdi.
...

4.

Yunon falsafasi miloddan avvalgi 6-asrda Gretsiyada
paydo bo'lgan. Antik davrning mashhur faylasuflari
qatoriga Sokrat, Aflotun va Arastu kiradi. Sokrat axloqiy
falsafaga asoslangan bo'lib, bilim va ezgulik haqida fikr
yuritgan. Aflotun o'z akademiyasini ochib, idealizm
nazariyasini rivojlantirgan. Uning "Davlat" asari siyosiy va
t.me/slaydai_bot
axloqiy masalalarni ko'taradi. Arastu esa metafizika,
mantiq, biologiya va boshqa sohalarda tadqiqotlar olib
borgan bo'lib, lytsiy maktabiga asos solgan. Yunon
falsafasi butun Yevropa madaniyati va ilm-fani rivojiga
katta ta'sir ko'rsatgan.
...

5.

Suqrot, Platon va Aristotel yunon falsafasining asosiy
vakillaridir. Suqrot (469–399 miloddan avvalgi) Axloqiy
falsafa asoschisi bo'lib, muloqot va dialektika usuli bilan
tanilgan. Uning shogirdi Platon (427–347 miloddan
avvalgi) "Idealizm" asoschisi sifatida mashhur bo'lib,
"Davlat" asari va "Akademiya"ni tashkil etgan. Aristotel
t.me/slaydai_bot
(384–322 miloddan avvalgi) Platonning shogirdi bo'lib,
tajriba va mantiqni rivojlantirdi. U "Metafizika", "Nikomax
axloqi" kabi asarlari bilan tanilgan. Shu uchlikning
izlanishlari zamonaviy falsafa, mantiq va ilmiy usul
tafakkuriga katta ta'sir ko'rsatdi.
...

6.

4. Oʻrta asr Gʻarb falsafasi
Oʻrta asr Gʻarb falsafasi taxminan 5-asrdan 15asrgacha davom etgan va xristianlik taʼsiri
ostida rivojlangan. Ushbu davrda Avgustin,
Anselm, Foma Akvinskiy kabi muhim faylasuflar
faoliyat koʻrsatgan. Foma Akvinskiy oʻzining
"Summa Theologiae" asari bilan tanilgan. Oʻrta
asr falsafasida xususan skolastika usulida diniy
t.me/slaydai_bot
masalalarni ratsional
tahlil qilish ustuvor
boʻlgan. Ushbu davrda Aristotel falsafasi qayta
kashf qilingan va uni xristian falsafasiga
integratsiya qilish harakatlari boʻlgan. Yunon
falsafasi, xususan Platon va Aristotelning ishlari,
arab tarjimonlari orqali Yevropaga kirib kelib,
intellektual rivojlanishga katta turtki bergan.
...

7.

Renessans davri falsafasi, 14-asrning oxiri va 17-asrning
boshlarida Yevropada yuz bergan madaniy va ilmiy
uyg'onish davri falsafasidir. Bu davrda insoniyat, tabiat va
ilmiy metodlarga qiziqish oshdi. Renessans falsafasi
insonning markaziy rolini ta'kidladi va antik falsafaga
murojaat qildi. Ko‘zga ko‘ringan faylasuflar orasida
t.me/slaydai_bot
Erasmo Rotterdamskiy va Nikola Makiavelli bo‘lib, ular
inson axloqi va siyosatini yangicha yoritdi. Falsafa ilm-fan
bilan birlashib, astronomiya, fizika va boshqa tabiiy
fanlarda inqilobga olib keldi, bu esa Kopernik, Galileo va
Keyplerni o‘z ichiga oladi. Renessans falsafasi
keyinchalik ma'rifatparvarlik va zamonaviy ilm-fanga yo‘l
ochdi.
...

8.

Ma'rifatparvarlik davri falsafasi 18-asrda Yevropada
rivojlangan davr bo'lib, inson aqli, bilim va ma'rifat orqali
ijtimoiy va madaniy taraqqiyotga erishishni ta'kidlaydi. Bu
davrda falsafiy fikrlar, ilm-fan va texnologiya yutuqlari
jamiyatni o'zgartirishda asosiy vosita sifatida ko'rildi. Shu
davrning mashhur faylasuflari orasida Jon Lokk, Volter,
t.me/slaydai_bot
Deni Didro va Jan-Jak Russo kabilar bor. Ular inson
huquqlari, tenglik, erkinlik kabi tushunchalarni
rivojlantirdi. Ma'rifatparvarlik davri yangi falsafiy oqimlar
va bilimlar yordamida jamiyatni adolatli va rivojlangan
holatga keltirish maqsadini qo'ydi, natijada ilmiy
taraqqiyot va ijtimoiy islohotlarga katta turtki berdi.
...

9.

7. Nemis idealizmi
Nemis idealizmi XVIII asrning oxiri va XIX
asrning boshlari Germaniyada paydo bo'lgan
falsafiy oqimdir. Bu davrda Iogann Gotlib Fihte,
Fridrix Vilgelm Yozef Shelling va Georg Vilgelm
Fridrix Hegel kabi faylasuflar asosiy rol
o'ynagan. Nemis idealizmi aslida Immanuel
Kantning transsendental idealizmi ta'sirida
rivojlangan vat.me/slaydai_bot
sub'ektiv tajriba, ong va ruhiy
fenomenga e'tibor beruvchi oqimdir. Nemis
idealizmi maktabi inson ongining
ma'rifatparvarlik g'oyalariga ta'sirini chuqur
o'rganib, erkinlik, axloqiylik va san'at kabi
mavzularni qamrab oladi. Bu harakat 1781
yildan 1831 yilgacha bo'lgan davrni qamrab
oladi. Nemis idealizmi keyinchalik ko'plab g'arb
falsafiy maktablariga mustahkam ta'sir
ko'rsatgan.
...

10.

Empirisizm va ratsionalizm gʻoyaviy qarama-qarshilik
sifatida falsafada muhim oʻrin tutadi. Empirisizm bilimning
tajribaga asoslanishini taʼkidlaydi. Empirik falsafachilar,
masalan, Jon Lokk va Devid Yum, sezgi va tajriba orqali
bilim olishni ilgari surishadi. Ratsionalizm esa aql va
mantiqning bilim manbai ekanligini taʼkidlaydi.
t.me/slaydai_bot
Ratsionalizm tarafdorlari, xususan, Rene Dekart va
Barux Spinoza, aqliy fikrlash orqali haqiqiy bilimga yetish
mumkinligini qayd etadi. Ushbu ikki yondashuv falsafada
bilimning asoslari va usullari haqida keng muhokama va
bahs yuritishga sabab boʻlgan, ular orasidagi farqliliklar
zamonaviy falsafiy diskurslarga ham taʼsir koʻrsatgan.
...

11.

12.

Gʻarb E'tiboringiz
falsafasi
uchun raxmat!
Adhamova Dilnozaxon