Аспан әлемін зерттеген ұлы көшпенділер

1.

2.

Оқу мақсаты:
5.3.6.1 тақырып бойынша үйренген сөздерін қолдана отырып, мәтінде
көтерілген мәселеге өз көзқарасын білдіру
5.2.3.1 ауызша мәтіндер құрауда қазақ тіліндегі төл дыбыстардың
дыбысталуын, үндестік заңын ескеріп айту;

3.

- Суретте кім бейнеленген?
- Қазіргі заманда жұлдызшылар бар ма?
- Сен жұлдызшылардың зерттеуіне сенесің бе?
- Жұлдызшылар нені зерттеген?

4.

Өзіңді тексер!
Жаңа сөздер
Түркілер
Қызықтырған
Кең дала
Жұлдызшы
Орта ғасыр
Ежелден
Зерттеген
Құбылыс
Өмірде пайдаланған
Зират
мүсін
Орысша аудармасы
тюрки
Заинтригованный, заинтересованный
широкая степь
астроном
средний век
с давних времен
исследовали
явление
использовал в жизни
могила
скульптура

5.

Суретте бейнеленген
Әл-Хорезми мен
Настродамус туралы не білесіздер?

6.

Әл-Хорезми
Настродамус
Ортағасырлық ұлы ғалым,
Француз жұлдызшысы, дәрігер,
математик, астроном (жұлдызшы) ақын, фармацевт
тарихшы, жағрапияшы

7.

Көшпенді түркілерді әрқашан аспан әлемінің құпиясы қызықтырған.
Кең далада өмір сүрген ұлы көшпенділер аспан әлемінің құпиясын
меңгерген. Техника жоқ кезде қазақтар аспан денелерінің қозғалысын
білген. Аспан әлемін бақылайтын адамдар болған. Аспан, жұлдыз әлемін
бақылайтын адамдарды «жұлдызшы» деп атаған. Қазақ жұлдызшылары
ежелгі дәуір мен орта ғасырда аспан денелерінің қозғалысын бақылаған.
Ондай жұлдызшылар Ежелгі Мысырда (Египетте), Үндістанда, Грекияда
да болған. Олар аспан құбылыстарын зерттеген, күнтізбе есебін
жүргізген.
Ежелгі түркі жұлдызшылары «Жетіқарақшы», Үркер, Темірқазық,
Босаға, Таразы жұлдыздарын ашқан. Жұлдызшылар ауа райын көктемнің
келуін, жаздың шығуын болжаған. Бұл мәліметтер көшпенді түркілер
үшін өте маңызды болған. Көшпенділер жұлдызшылардың бақылауын
тұрмыста пайдаланған. Кейбір жұлдызшылар астрологиямен айналысқан.
Қазақтар - ұлы түркілердің ұрпағы. Қазақтар жазда жайлауға көшіп,
қыста қыстауда тұрған.
Қазақстан археологтары Орталық Қазақстандағы Жанғабыл
өзенінің маңынан ҮІІІ – Х ғасырларда өмір сүрген жұлдызшының
зиратын тапқан. Зиратта жұлдызтас, метеорит болған. Зираттың жанына
гранит мүсіні қойылған.
.

8.

№
Сұрақтар
Жауаптар
1
Аспан, жұлдыз әлемін бақылайтын
адамдарды кім деп атаған?
2
Ежелгі түркі жұлдызшылары қандай
жұлдыздарды ашқан?
3
Жұлдызшылар нелердің шығуын
болжаған?
4
Қазақстан археологтері Орталық
Қазақстандағы Жанғабыл өзенінің
маңынан кімнің зиратын тапқан?
Дискриптор:
- берілген сұрақтарды түсінеді;
-сұрақтарға жауап береді.

9.

№
Сұрақтар
Жауаптар
1
Аспан, жұлдыз әлемін бақылайтын
адамдарды кім деп атаған?
Аспан, жұлдыз әлемін бақылайтын
адамдарды «жұлдызшы» деп атаған.
2
Ежелгі түркі жұлдызшылары қандай
жұлдыздарды ашқан?
Ежелгі түркі жұлдызшылары
«Жетіқарақшы», Үркер, Темірқазық,
Босаға, Таразы жұлдыздарды ашқан.
3
Жұлдызшылар нелердің шығуын
болжаған?
Жұлдызшылар ауа райын, көктемнің
келуін, жаздың шығуын болжаған
4
Қазақстан археологтері Орталық
Қазақстандағы Жанғабыл өзенінің
маңынан кімнің зиратын тапқан?
Қазақстан археологтері Орталық
Қазақстандағы Жанғабыл өзенінің
маңынан VIII-X ғ.өмір сүрген
жұлдызшының зиратын тапқан

10.

1
Мәтін мазмұнын берілген суреттер мен
сөйлемдерді сәкестендіріп мазмұнда.
Сөйлемдер:
1. Олар аспан құбылыстарын зерттеген, күнтізбе есебін жүргізген.
2. Ежелгі түркі жұлдызшылары «Жетіқарақшы», «Үркер»,
«Темірқазық» жұлдаздарын ашқан.
3. Жұлдызшылар ауа райын, көктемнің келуін, жаздың шығуын
болжаған.
4. Көшпенділер жұлдызшылардың бақылауын тұрмыста пайдаланған.
Дискриптор:
- Сурет пен сөйлемді дұрыс қояды;
- Суреттерді сөйлеммен байланыстыра
алады.

11.

балалар
бақылайды
тарих
түркілер
жұлдызшы
құбылыс
сурет салған
шексіз
жел
қызықтырған
ежелгі дәуір
аспан денесі
тұрмыста пайдаланған
шашырап
төгілген
мүсін
оқыған
орта ғасыр
жаңбыр
жұлдызды аспан
сабақ
боран
кең дала
зерттеген
зират

12.

3-тапсырма. Қажетті сөздерді жазып, мәтінді оқы.
Көшпенді түркілерді аспан әлемінің құпиясы ..... . Ұлы
көшпенділер ...... өмір сүрген. Олар .... аспан әлемінің
құпиясын меңгерген. .... қазақтар аспан денелерінің
қозғалысын білген. Аспан әлемін бақылайтын адамдар
болған. Аспан жұлдыз әлемін бақылайтын адамдарды .... деп
атаған. Қазақ жұлдызшылары ... мен орта ғасырда аспан
денелерінің қозғалысын бақылаған.
Қажетті сөздер: ежелден, кең далада, орта ғасырда,
жұлдызшы, қызықтырған, ежелгі дәуір.
Дискриптор:
- көп нүктенің орнына қажетті сөздерді қояды.

13.

Өзіңді тексер!
Көшпенді түркілерді аспан әлемінің құпиясы қызықтырған.
Ұлы көшпенділер орта ғасырда өмір сүрген.
Олар ежелден аспан әлемінің құпиясын меңгерген.
Кең далада қазақтар аспан денелерінің қозғалысын білген.
Аспан әлемін бақылайтын адамдар болған.
Аспан жұлдыз әлемін бақылайтын адамдарды жұлдызшы
деп атаған.
Қазақ жұлдызшылары ежелгі дәуір мен орта ғасырда
аспан денелерінің қозғалысын бақылаған.

14.

4-тапсырма.
Мәтінен берілген сөздердің синонимдік қатарын тап.
БұрынанСырДүниеАқпаратБейітДискриптор:
- сөздердің синонимдік қатарын табады.

15.

Өзіңді тексер!
Бұрынан- ежелден
Сыр- құпия
Дүние- әлем
Ақпарат- мәлімет
Бейіт- зират

16.

Айтылым. Кестедегі ақпараттың мәтінге сәйкестігін тексер.
Ақпарат
Дұрыс Бұрыс
1.
Техника жоқ кезде қазақтар аспан денелерінің қозғалысын
білмеген.
2.
Жұлдызшылар ауа райын, көктемнің келуін, жаздың шығуын
болжамаған.
3.
Кейбір жұлдызшылар астрологиямен айналысқан.
4.
Қазақтар – ұлы түркілердің ұрпағы емес.
5.
Қазақтар жазда жайлауда, қыста қыстауда тұрған.
6.
Зираттың жанына гранит мүсін қойылған.
Дискриптор:
-сөйлемдерді оқиды;
-дұрыс және бұрыс жауаптарды белгілейді.

17.

Өзіңді тексер!
Ақпарат
1. Техника жоқ кезде қазақтар аспан денелерінің қозғалысын
Дескриптор:
білмеген.
оқиды;
2. -сөйлемдерді
Жұлдызшылар ауа райын,
көктемнің келуін, жаздың шығуын
болжамаған.
Дұрыс Бұрыс
+
+
-дұрыс және дұрыс емес жауаптарды
3. Кейбір жұлдызшылар астрологиямен айналысқан.
белгілейді.
4. Қазақтар – ұлы түркілердің ұрпағы емес.
5. Қазақтар жазда жайлауда, қыста қыстауда тұрған.
6.
Зираттың жанына гранит мүсін қойылған.
.
+
+
+
+