Тайпиндердің Аспан мемлекетті

1.

Тайпиндердің
Аспан мемлекетті

2.

Тайпин көтерілісі – Цин
әулетіне қарсы бағытталған
Хун Сю-цюан мен Ян СюЦиннің басшылығымен
болған Қытайдағы ірі шаруа
соғысы.

3.

XVIII ғасырдың соңынан бастап капиталистік державалар
базарларды және шикізат көздерін алу мақсатында Қытайға
шабуылдай бастады.
1839 ж. бастап ағылшындар Қытайға қарсы,“апиын соғысына“
бастау болған әскери кимылдарға көшті. Феодалдық әскерлер
Англияның жоғарғы дәрежелі қаруланған құрлық әскерлеріне
және флотына қарсы тұра алмады, ал циндік билік елдің
қорғанысын ұйымдастыруда толық қабілетсіз екендігін
көрсетті.

4.

1842 ж. тамызда Накинде Қытай тарихында бірінші
тең емес шартқа қол қойылды. Бұл шарт сауда үшін
Гуанчжоудан басқа тағыда төрт қытайлық порттарды
ашты. Англияға Сянган (Гонконг) аралы өтті. Цин
үкіметі сондай-ақ ағылшындарға үлкен контрибуция
төлеуге, шетелдіктермен сауда қатынастарын
жүргізетін қытайлық сауда корпорацияларын жоюға
және Англия үшін тиімді жаңа кедендік тариф құруға
міндетті болды.

5.

Апиын соғысының маңызда салдары елде революциялық
жағдайдың пайда болуына әкелді, оның дамуы Цин
империясындағы шаруалар көтерілісіне әкелді. Оны "Байманди
хуэй" аталатын антиманьчжурлық құпия қоғамының басшылары
басқарды. Қоғамның басшысы жіне оның идеологы ауылдық
мұғалім Хун Сю-цюань болды. Қоғам теңдікті және бауырластықты
уағыздады, оны құру үшін кейбір христиан идеялары
пайдаланылды. Хун Сю-цюань күрестің түпкі мақсаты "Тайпин
тяньгоны" құрудан көрді, сондықтанда оның артынан ерушілер
тайпиндер деп атала бастады.

6.

7.

Тайпин қозғалысы
Хун Сю-цюань көтеріліс
басшысы, ауылдық
мұғалім. Жалпы ортақ
теңдіктің идеалын және
конфуциандықтың
әлеуметтік қамтамасыз
етуін, христиандық
моральдың принциптерін
уағыздады.

8.

Тайпин мемлекетінің княздері
Солтүстік князі
Вэй Чанхуэй'
韋昌輝
Батыс князі
Сяо Чаогуй
萧朝贵
Аспан князі
Хун Сюцюань
洪秀全
Оңтүстік князі
Фэн Юньшань
冯云山
Көмекші – князь
Ши Дакай
石达开
Шығыс князі
Ян Сюцин
杨秀清

9.

10.

Көтеріліс сәтті дамыды. 1851 жылы бүлікшілер Юнанның аудандық
орталығын иеленіп және сол жерде өздерінің мемлекеттігінің негізін
қалады. "Тайпин тяньго" жарияланды, қозғалыс басшысы Хун Сюцюань аспан патшасы (тянь ван) лауазымына ие болды, патшалар
(вандар) деп қозғалыстың басқа бес басшыларыда атала бастады.
Осылайша басқада шаруалар қозғалысы сияқты қытай шаруалары
"әділетті" монархия құруда әрі қарай бармады

11.

Тайпиндер әскери істерге үлкен назар
аударды және жақын арада қатаң
тәртіптермен ерекшеленетін, күшті әскер
құрды. 1823 жылы наурызда тайпин
әскері Мин әулеті кезіндегі Қытай
астанасы, "аспан мемлекетінің"
астанасы болып жарияланған Нанкинді
алды. Көп ұзамай осы оқиғадан соң
мағынасы өзінің ресми атауының
шеңберінен шығатын "Аспан әулетінің
жер жүйесіә атты құжат жарияланды, ісжүзінде ол антифеодалдық шаруалар
революциясның бағдарламасы еді. Бұл
құжатта ...
Ежелгі Нанкин
Современный Нанкин

12.

Бағдарлама:
теңдік;
бауырластық;
Жемқорлыққа қарсы күрес;
«Тайпин тянъго» құрылуы
Салыстырмалы түрде жерді
бөлу
Шаруаларды помещиктерге
жалға алу ақысынан босату
Әйел тең құқықтары;
Еңбекке жарамсыздарды
әлеуметтік қамтамасыздандыру.

13.

Халықаралық жағдай
1850-1860 жалдардағы халықаралық жағдай Тайпин Тяньго
үшін тиімді болып қала берді. Өзінің сыртқы саясатында
тайпиндер батыс державаларымен тең және өзара тиімді
сауда қатынастарын ұстанды, Тайпиндер территориясында
тек апиын сатуға тиым салынды. Алғашында батыс
державалар тайпиндер мен цин үкіметінің арысындағы
күресті өздерінің мақсаттарында пайдалануға тырысты.
Англия, Франция және АҚШ күту позициясын ұстанды,
және өздерінің 1853-1854 жылдары Нанкинде болып
қайтқан өкілдері арқылы нейтралитет екен жариялады. Бұл
кезеңде олар маньчжурлардың жеңілісіне сенімді болды,
және батыс буржуазиясы осыған және Қытай саясатының
изоляциясының толықтай құлдырауына және рынктардың
ашылуына үміттерін жалғады.

14.

Маньчжур режимінің анық әлсізденуі кезіндегі
тайпиндердің жеңісіне бәс тігуі өз кезегінде
державаларды Цин әулетіне кезекті соққы беруді
тездуге оятты. "Arrow" қайығының оқиғасын
пайдаланған Ұлыбританиямен кейін Франция қытайға
соғыс жариялайды. Маньчжур үкіметінің күші 18561860 жылдары 2-ші апиын соғысына қатысумен
алаңдатылады.

15.

1856 жылға қарай тайпиндер қозғалысы
маньчжур әулетін тайдырып және елдің
барлық аймағында жеңіске жете алмады.
Бірақ үкіметте тайпин мемлекетін
күйрету жағдайында емес еді. Тайпин
көтерілісінің басылып тасталуы
тайпиндердің өздерінің ішкі процесіне
әсерін тигізді. Олардың басшылары
сәнді сарайларға қоныстанып өздеріне
гарем иеленді. Мұндай азғырушылыққа
Хун Сю-цюаньда қарсы тұра алмады.
Тайпиннің жоғарғы жағында даужанжалдар басталды, нәтижесінде
біріккен іскери басқару іс жүзінде өмір
сүруін тоқтатты.

16.

1863
ж.
ортасында
бүлікшілер
ертеректе олармен жаулап алынған
Янцзы өзеннің солт. жағасындағы
аймақтан, Чжэцзян аймағының көп
бөлігін және оңтүстік Цзянсудағы
маңызды
позицияларынан
айырылады.
Олардың
астанасы
Нанкин
жаулармен
тығыз
бұғатталады,
тайпиндердің оны
ашудағы барлық әрекеттері сәтсіз
аяқталады. Қатал соғыста тайпиндер
барлық
дерлік
өздерінің
тірек
пунктерін жоғалтады, ал олардың
негізгі
әскери
күштері
цин
әскерлерінен жеңіліс тапқан болатын.
1864 жылы шілдеде Нанкинді жаулап
алумен қатар тайпин мемлекетіде
өмір сүруін тоқтатты. Қозғалыс көсемі
және оның негізін салушы Хун Сюцюань өзіне қол жұмсайды.

17.

Тайпин билігі Қытай аумағында 1864 жылға
дейін өмір сүрді. Оның құруының негізгі
себептері басшылардың стртегиялық
қателіктерімен және олардың арасындағы
бөліністі санамағанда, батыс держаларының
интервенциясы және тайпин қозғалысының
ішкі қайшылықтары болды. Тайпин әскері
бұрынғы әскери қабілеттерін ал тайпиндер
халықтығ кең қолдауын жоғалтты. Олар
интервенттер қолдаған маньчжур әулетінің
және қытай помещиктерінің біріккен
әскерінін соққысына төтеп бере алмады.
Дегенмен Тайпин көтерілісі үлкен таризи
маңызға ие болды.

18.

Бірақ тек соғыс ғана адам өлімінің
жалғаз себебі болған жоқ. Басты
себептері шексіз соғыстардан
әлсіреген мемлекет еңсере алмаған
аштық, күйретулер мен табиғи
апаттар болды. 1332 жылғы су
тасқыны 1887 жылы қайталанды.
Хуанхэ өзенінің үстінен көтерілген
Дамбы шыдай алмай барлық Ұлы
қытай жазығын шайып кетті. 11
қала және 300 ауыл су астында
қалды. Әр түрлі мәліметтерде су
тасқыны 900 мыңнан 6 млн-ға
дейінгі адам өмірін алып кетті.

19.

Ал он миллионнан астам шаруа
қожалықтарының егіндері жиналып
алынбады, оларға жеуге ештеңе болмады,
босқындар топ болып қалаларға қашты.
Індеттер басталды. Саяи-демографиялық апат
жүріп жатты. Осы қорқынышты оқиғалардың
нәтижесінде 118 млн адам қаза тапты.