Әмір Темір шапқыншылығы

1.

Қазақстан тарихы
Әмір Темір шапқыншылығы

2.

Сабақтың мазмұны:
1
3
Әмір Темір
Моғолстанға жорығы
2
4
Алтын Орда
жорықтары
Тоқтамыспен жорығы

3.

4.

Әмір Темір
(Ақсақ Темір), (Темірлан)
1336‒1405 жылдары өмір
сүрді
1370‒1405 жылдары билік
құрды.
Мәуреннахр бегі Тарағай
бектің баласы .
Түркіленген барлас
тайпасынан шыққан.
Әлемді жаулауға ұмтылған
үшінші қолбасшы.
«Әділдік және күш» деп ұран
тастаған әмірші
Алғашқыда хан тағына Шыңғыс
ұрпақтарын отырғызып, «өзін тақ
иесінің өкілімін» деп атады.
XIV ғасырда Ертістен Делиге
дейінгі, Рязань жерлерінен
Жерорта теңізіне дейінгі
көптеген елдерді қамтыған
мемлекет құрды.

5.

Алтын Ордаға қарсы
жорықтары

6.

Әмір Темірдің мақсатына табылған себеп: Ұрұс хан
жазалаған Түй–Қожаның ұлы Тоқтамыстың Темірге
қашып баруы.
Әмір Темірдің Тоқтамысты пайдаланудағы мақсаты: Ақ
Орда мен Алтын Орданы басып алу.
1375 жылдың басында Ұрыс ханнан Әмір Темірге
Тоқтамысты қайтаруды талап еткен және өз әскерінің
Түркістан жеріне таяп қалғанын ескерткен елші
келеді.Әмір Темір бұған жауап ретінде Тоқтамысты
қаруландырып аттандырады.

7.

1374-1375 жылдары Тоқтамыс Ақ Орда
билеушілерінен Сауран түбінде жеңіліске ұшырады
Ақ Орданың Әмір Темірден жеңілу себебі:1376 жылы
Ұрұс хан мен оның үлкен ұлы Тоқтақияның қаза
болуы.
Ақ Орда ханы Темір Мәлік пен Тоқтамыстың арасында
1377 жылы шайқас өткен жер: Сауран.
1379 жылы Тоқтамыс Темір-Мәлікті жеңіп біржола басып
алған қала: Сығанақ.
Әмір Темірдің көмегімен өзін Ақ Орда ханы деп
жариялаған: Тоқтамыс.
Әмір Темірдің көмегімен Тоқтамыс 1380 жылы Алтын
Орданың көптеген жерлерін- Сарайды, Қажы-Тарханды,
Қырымды, Мамай ордасын басып алды.

8.

Тоқтамыс мен Әмір
Темір арасындағы
тартыс

9.

1391 жылы 18 маусымда Әмір
Темір мен Тоқтамыс арасындағы Құндызша шайқасында
Тоқтамыс жеңіледі.
1393 жылдан бастап Тоқтамыс өзінің билігін күшейте
түседі.
1395 жылы Терек өзенінің жағасында Тоқтамыс күйрей
жеңіліп, Темір әскері Сарай-Беркені басып алады.
Тоқтамыс пен Әмір Темір арасындағы күрес Сыпыра
жыраудың жырларында көрініс тапты

10.

Моғолстанға
жорықтары

11.

1371-1372 жылдары Моғолстанға әскер аттандырады.
1372-1390 жылдары Моғолстанға он шақты рет
жорық жасаған.
1371-1377 жылдары Сайрам, Талас арқылы жорық
жасады.
1376 жылы көктемде Моғолстанның атақты
қолбасшысы Қамар ад-динді талқандау үшін қыпшақ
әмірі Сасы-Бұға басқарған 30 мыңдық әскер
аттандырады.

12.

1377 жылы Қамар ад-дин Қаратау етегінде және
Ыстықкөлге баратын жолдағы Бұғым шатқалында
жеңіледі.
1380 жылы Әмір Темірге қарсы Ақ Орда мен
Моғолстан билеушілері одақ құруға әрекет жасайды.
1390 жылдардағы жорықтан кейін Моғолстан Темірге
толық тәуелділікке түсті.
Әмір Темір жорықтарының Қазақ жеріне тигізген
әсері: Экономикасының, мәдениетінің дамуына
адам айтқысыз зардабын тигізді.

13.

1401 ж ы лы Анкара түбінде Ә мір Темір О см ан сұлтаны
Б аязидтіжеңеді.
1405 ж ы лы Ә мір Темір Қы тайға жоры ққа ш ы ғы п О ты рарда
қаза болды .С ам арқандта жерленеді.
Ә мір Темірдің бұйры ғы мен сәулет өнерінің ғажайы п туы нды сы
Қож а Ахм ет Иассауи кесенесісалы нды .
Ә мір Темір жоры қтары ны ң Қазақ жеріне эконом икасы ны ң,
м әдениетінің дам уы на зардабы н тигізді.

14.

Қожа Ахмет Йассауи кесенесін
салдыруы
• Қ.А.Йассауи ислам дінінің көрнектіөкілі,сопы лы қ бағы тты ң
негізін салуш ы ,уағы здауш ы ,
• 1397 ж ы лы Түркістанда кесененісалуға Ә мір Темір бұйры қ
берген
• 1399 ж ы лы кесенеде залды ң ортасы нда тұрған
үлкен тайқазан жасалған
• Ең негізгібөлме:Кітапхана.
• Б асты бөлм е:көрхана.Ахмет Йасауи мүрдесіқойы лған.
• Кесененің биіктігі:37,5 м .
• Үлкенді-кіш ілібөлмелер саны :35
• Деш тіқы пш ақ даласы ндағы халы қ соғы ссы з Ә мір Темір билігін
мойы ндады .

15.

Әмір Темір шапқыншылығы
«Бұл жорықтардың Қазақстан үшін, ондағы рутайпалар үшін адам айтқысыз ауыр зардаптары
болды. Біріншіден, бұл аймақтарда өмір сүріп
жатқан халықтардың шаруашылығы мүлде күйреді.
Елдер арасындағы байланыстар үзілді. Халық
қырғынға ұшырап, қолға түскендері құлдыққа
айдалып, Орта Азияның қалаларында базарларда
сатуға түсті. Қалалар қирады, өртелген күлі
ғана қалды. Шапқыншылықтың салдарынан ауа көшу,
қоныс аудару күшейді. Оның әсері бір жұрттың
халық болып қалыптасу жүйесін бұзды».

16.

Тарихшы Арабшах естелігі
«Әмір Темір Ибн Арабшахты 12 жасында Дамаскіде
тұтқынға алып, Самарқанға әкеткен. Кейін
Арабшах отанына оралып, Әмір Темір туралы кітап
жазады. Автор Әмір Темірдің құдай берген
мемлекет басшысы болғанын, абыройлы, тәкаппар,
ғылымды құрметтеген т.б. ерекше қасиеттер иесі
болғандығын айтады. Ол аңға шығу мен шахмат
ойнауды ұнатқан, тіпті бұл жағынан қабілеті
жоғары болды. Ұйымдастырушылық талантымен көзге
түсіп, жалғандыққа шыдамаған, қандай ащы болса
да шындықты мойындаған.Сәтсіздіктер кезінде
рухын жоғалтпай, жетістіктер кезінде қуанбаған.
Әмір Темір батыл да ержүрек жауынгерлерді жақсы
көрген, солардың арқасында «тау қопарған» және
кереметтей жолы болған».

17.

НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!
Сабақ аяқталды,
Келесі жүздескенше!