ORTODONCJA (2)

1. ORTODONCJA

2. Podstawowe pojęcia

• Ortodoncja - zajmuje się profilaktyką i leczeniem wrodzonych oraz nabytych wad
zgryzu oraz wad szczękowo –twarzowych u dzieci, młodzieży oraz dorosłych
• Okluzja czyli odpowiednia pozycja żuchwy w stosunku do szczęki, gdzie występuje
maksymalne stykanie się zębów górnych z dolnymi (maksymalne zaguzkowanie).
Gwarantuje prawidłowe ustawienie stawu skroniowo – żuchwowego oraz
napięcie mięśni żucia
• Zgryz – każda dynamiczna sytuacja, w której dochodzi do kontaktu zębów szczęki i
żuchwy np. w trakcie mówienia czy żucia pokarmów

3. Podstawowe pojęcia

• Eugnacja – narząd żucia pozbawiony wad, który prawidłowo spełnia zadania
czynnościowe
• Dysgnacja - wady zgryzu obejmujące wszystkie zaburzenia morfologiczne i
czynnościowe w obrębie twarzy i jamy ustnej
• Norma zgryzowa – to prawidłowe ustawienie zębów szczęki i żuchwy względem
siebie.

4. Cechy prawidłowego zgryzu – norma zgryzowa

• Linia pośrodkowa górnego i dolnego łuku pokrywa się z linią pośrodkową twarzy

5. Cechy prawidłowego zgryzu – norma zgryzowa

• Górny łuk zębowy ma kształt półelipsy a dolny paraboli
• Zęby górnego łuku pokrywają powierzchnie przedsionkowe
dolnego łuku - w zębach bocznych guzki policzkowe zębów
górnych i dolnych zachodzą na siebie

6. Cechy prawidłowego zgryzu – norma zgryzowa

• Nagryz pionowy OVERBITE - mierzy się między brzegami siecznymi siekaczy
górnych i dolnych (czyli to jak górne zęby zachodzą na dolne) wynosi 3 – 4 mm
(lub 1/3 wysokości)
• Nagryz poziomy OVERJET ustala się jako odległość
wargowej powierzchni przyśrodkowych siekaczy
dolnych do brzegów
siecznych przyśrodkowych
siekaczy górnych i wynosi
2 – 3 mm

7. Cechy prawidłowego zgryzu – norma zgryzowa

• Zachowana jest tzw. zasada triady zębowej : każdy ząb styka się z dwoma zębami
drugiego łuku (oprócz dolnych siekaczy przyśrodkowych i górnych trzecich
trzonowców, które stykają się z jednym zębem)

8. Cechy prawidłowego zgryzu – norma zgryzowa

• Obecność punktów stycznych – wyjątek stanowią trzecie trzonowce

9. Cechy prawidłowego zgryzu – norma zgryzowa

• Występuje I klasa Angle’a – zgryz neutralny, guzek policzkowy mezjalny górnego
pierwszego trzonowca rzutuje w mezjalne bruzdy dolnego pierwszego trzonowca
• Występuje I klasa kłowa – górny kieł rzutuje między dolnego kła i pierwszego
dolnego przedtrzonowca

10. Charakterystyka wad zgryzu

11. Klasyfikacja wad ortodontycznych

Wady ortodontyczne określane są za pomocą:
• Klasyfikacji wg Antoniny Orlik – Grzybowskiej
• Klasy Angle’a
• Klasy kłowej
• Klasyfikacji Bauma

12. Podział wad zgryzu wg Orlik - Grzybowskiej

Płaszczyzny według których rozpoznajemy wady zgryzu w klasyfikacji Orlik Grzybowskiej:

13. Podział wad zgryzu wg Orlik - Grzybowskiej

• Wady poprzeczne: zgryz krzyżowy, zgryz przewieszony, boczne przemieszczenie
żuchwy
• Wady przednio – tylne: wady dotylne(tyłozgryz, tyłożuchwie) i wady doprzednie
(przodozgryz, przodożuchwie)
• Wady pionowe: zgryz otwarty i zgryz głęboki
• Wady z odchyleniami w odniesieniu do trzech płaszczyzn
• Nieprawidłowości zębowe np. stłoczenia, szparowatości

14. Wady w stosunku do płaszczyzny strzałkowej

• Wady w stosunku do tej płaszczyzny to wady poprzeczne
• Płaszczyzna strzałkowa nazywana również środkową
• Wady powstają w wyniku braku symetrii oraz zwężenia
lub rozszerzenia szczęki i żuchwy – zęby dolne
obejmują górne
• W prawidłowym ustawieniu zębów trzonowych guzek
policzkowy zęba górnego zachodzi na guzek policzkowy
zęba dolnego. Czerwona linia to płaszczyzna według której
ocenia się odchylenia od normy

15. Wady w stosunku do płaszczyzny strzałkowej

• Zgryz krzyżowy – w tej wadzie zęby dolne zachodzą na górne, a nie górne na
dolne. Przyczyna może być zbyt mały łuk górny w stosunku do dolnego.
• Całkowity (jednostronny) – odwrotne zachodzenie zębów całej jednej połowy
łuku. Może być:
• prawostronny
• lewostronny
• Częściowy:
• Przedni – zęby przednie dolne zachodzą na górne
• Boczny (jednostronny lub obustronny) – zęby boczne
dolne zachodzą na górne

16.

Zgryz krzyżowy częściowy
Zgryz krzyżowy całkowity

17. Wady w stosunku do płaszczyzny strzałkowej

• Zgryz przewieszony – bardzo rzadko spotykana wada, w wyniku nadmiernego
rozszerzenia szczęki i łuku górnego lub znacznego zwężenia łuku dolnego zęby
boczne górne swoimi powierzchniami podniebiennymi stykają się z
powierzchniami policzkowymi zębów dolnych (zęby górne przewieszają się
poprzez dolny łuk )

18. Wady w stosunku do płaszczyzny strzałkowej

• Boczne przemieszczenie żuchwy – przesunięcie żuchwy od linii pośrodkowej na
prawo lub lewo
• Czynnościowe – powstaje na skutek jednostronnego żucia lub urazu,
towarzyszy mu zgryz krzyżowy po stronie przemieszczenia oraz zgryz
przewieszony po przeciwnej stronie
• Morfologiczne - wada wrodzona spowodowana nieprawidłową budową trzonu
lub gałęzi żuchwy lub zmianami morfologicznymi w obrębie stawu skroniowożuchwowego, towarzyszy mu zgryz krzyżowy po stronie przemieszczenia oraz
zgryz przewieszony po przeciwnej stronie

19. Wady w stosunku do płaszczyzny czołowej

• Wady w stosunku do tej płaszczyzny to wady przednio – tylne
• Płaszczyzna czołowa nazywana również oczodołowa Simona
• Prawidłowo zęby górne sieczne zachodzą na dolne na około 1/3 ich wysokości
• Ze względu na brak ruchomości górnego łuku i szczęki to
przesunięcia dolnego łuku do tylu lub przodu powodują
rodzaj wady
• Wyróżniamy wady:
• Dotylne: tyłozgryz i tyłożuchwie
• Doprzednie: przodozgryz i przodożuchwie

20. Wady w stosunku do płaszczyzny czołowej

• Tyłozgryz – cofnięcie dolnego łuku zębowego do tyłu, często skutkuje PROTRUZJĄ
- wychyleniem zębów górnych ku przodowi
• Całkowity – cofnięcie CAŁEGO dolnego łuku zębowego w stosunku do górnego,
diagnozowana II klasa Angle’a i II klasa kłowa
• Częściowy – cofnięcie TYLKO PRZEDNIEGO odcinka dolnego
łuku zębowego z wychyleniem wargowym (PROTRUZJĄ)
lub przechyleniem dopodniebiennym (RETRUZJĄ) siekaczy
górnych, diagnozowana I klasa Angle’a i II klasa kłowa
• Rzekomy – wysunięty górny łuk zębowy, dolny
niezmieniony np. po ssaniu palca czy smoczka,
diagnozowana II lub I klasa Angle’a i II klasa kłowa

21.

22. Wady w stosunku do płaszczyzny czołowej

• Tyłożuchwie:
• Czynnościowe – budowa żuchwy jest prawidłowa, ale jest ona cofnięta –
położenie dotylne, wyraźnie cofnięta bródka. Dodatni test czynnościowy –
można przywrócić prawidłowy zgryz i wygląd. Diagnozowana II klasa Angle’a i II
klasa kłowa
• Morfologiczne – niedorozwój żuchwy tak zwany „ptasi profil”. Ujemny test
czynnościowy – pogorszenie wyglądu i brak możliwości poprawy zgryzu.
Diagnozowana II klasa Angle’a i II klasa kłowa

23. Wady w stosunku do płaszczyzny czołowej

• Przodozgryz – odwrotne zachodzenie siekaczy – dolne na górne, wysunięcie
dolnego łuku do przodu
• Częściowy – dotyczy tylko przedniego odcinka, odcinki boczne są prawidłowe,
diagnozowana I klasa Angle’a i III klasa kłowa
• Całkowity – dotyczy całego dolnego łuku zębowego,
diagnozowana III klasa Angle’a i III klasa kłowa
• Rzekomy – wyrostek zębodoły w przednim odcinku szczęki
cofnięty ku tyłowi (wada szczęki, nie żuchwy),
diagnozowana I lub III klasa Angle’a i III klasa kłowa

24. Wady w stosunku do płaszczyzny czołowej

• Przodożuchwie:
• Czynnościowe – prawidłowa budowa żuchwy lecz jest ona wysunięta do
przodu – wysunięta warga dolna i bródka. Dodatni test czynnościowy – można
przywrócić prawidłowy zgryz i wygląd. Diagnozowana III klasa Angle’a i III klasa
kłowa
• Morfologiczne – PROGENIA – nieprawidłowa budowa żuchwy – nadmierny
wzrost ku przodowi. Ujemny test czynnościowy. Diagnozowana III klasa Angle’a
i III klasa kłowa

25. Wady w stosunku do płaszczyzny poprzecznej

• Wady w stosunku do tej płaszczyzny to wady pionowe
• Płaszczyzna poprzeczna nazywana również poziomą czy frankfurcką
• Prawidłowo zęby górne zachodzą na dolne na około 1/3 ich wysokości –
odchylenia od tej normy warunkują rodzaj wady

26. Wady w stosunku do płaszczyzny poprzecznej

• Zgryz otwarty – w zwarciu centralnym występuje szpara niedogryzowa między
łukami zębowymi
• Zgryz otwarty całkowity – pojawia się na skutek wadliwej budowy kości
(głównie żuchwy) co powoduje oddalenie od siebie łuków zębowych, szpara
między prawie całymi łukami zębowymi, kontakt jedynie
między ostatnimi trzonowcami. Można zauważyć wyraźnie
zwiększoną wysokość dolnego odcinka twarzy.
• Zgryz otwarty częściowy przedni - zęby kontaktują się tylko
w odcinkach bocznych a nie maja kontaktu w odcinku przednim
• Zgryz otwarty częściowy boczny – może być prawo lub
lewostronny, zęby kontaktują się tylko w odcinku przednim
a nie maja kontaktu w odcinkach bocznych

27.

28. Wady w stosunku do płaszczyzny poprzecznej

• Zgryz głęboki – nagryz pionowy jest pogłębiony, siekacze górne zakrywają więcej
niż połowę wysokości siekaczy dolnych – czasami zakrywają nawet całe korony
zębów dolnych
• Zgryz głęboki całkowity – zaburzona jest budowa żuchwy (kąt żuchwy prawie
prosty), można zauważyć wyraźnie zmniejszoną wysokość
dolnego odcinka twarzy. Górne siekacze pokrywają dolne
poniżej ich szyjek, natomiast dolne siekacze mogą nagryzać
podniebienie.
• Zgryz głęboki częściowy (nadzgryz) – nadmierna wysokość
wyrostka zębodołowego szczęki w odcinku przednim

29.

30. Klasyfikacja wad zgryzu według Angle’a

• Klasyfikacja wad zgryzu Angle’a oparta jest na wzajemnym stosunku pierwszych
stałych trzonowców szczęki i żuchwy.
• Normą jest, że guzek policzkowy przedni (bliższy, mezjalny) pierwszego
trzonowca górnego trafia w bruzdę policzkową przednią pierwszego trzonowca
dolnego
• Wyróżniamy 3 klasy Angle’a
• I klasa
• II klasa
• III klasa

31. Klasy Angle’a

• Klasa I – zgryz neutralny. W odcinku bocznym normalny kontakt trzonowców.
Nieprawidłowości dotyczą odcinka przedniego – nieprawidłowy kontakt zębów
przednich (nachylenia, przemieszczenia, rotacje, powiększony nagryz pionowy lub
brak kontaktu)

32. Klasy Angle’a

• Klasa II – dotylne położenie trzonowców – guzek policzkowy przedni pierwszego
górnego trzonowca wchodzi między pierwszego dolnego trzonowca a drugiego
dolnego przedtrzonowca (między dolną 6 i 5). Występuje tyłozgryz, dolny łuk
zębowy lub cała żuchwa przemieszczone są dotylnie
• W II klasie Angle’a wyróżniamy dwie podgrupy:
• Grupa I – występuje protruzja górnych siekaczy (wychylenie)
• Grupa II – występuje retuzja górnych siekaczy (przechylenie) oraz nadzgryz

33. Klasy Angle’a

• Klasa III – doprzednie położenie trzonowców – guzek policzkowy przedni
pierwszego górnego trzonowca wchodzi między pierwszy a drugi ząb trzonowy
dolny (między dolna 6 i 7). Występuje przodozgryz, dolny łuk zębowy lub cała
żuchwa są wysunięte są do przodu

34. Klasy kłowe

• Klasy kłowe są dopełnieniem klas Angle’a
• Podobnie wyróżniamy 3 klasy kłowe:
• Klasa I – kieł górny wchodzi między kła i pierwszego przedtrzonowca dolnego
(między 3 i 4)
• Klasa II – kieł górny wchodzi między siekacz boczny i kieł dolny (między 2 i 3)
• Klasa III – kieł górny wchodzi między pierwszego i drugiego przedtrzonowca
dolnego (między 4 i 5)

35. Klasyfikacja wad według Baume’a

• Klasyfikacji Angle’a nie stosuje się do zębów mlecznych ponieważ nie ma tam
zębów stałych trzonowych
• Wady zgryzu u dzieci z uzębieniem mlecznym lub mieszanym klasyfikuje się
według Baume’a:
• Klasa I – zgryz neutralny – linia prosta – guzek policzkowy przedni drugiego
trzonowca mlecznego górnego
wchodzi w bruzdę mezjalną drugiego
trzonowca dolnego

36. Klasyfikacja wad według Baume’a

• Klasa II – przodozgryz – linia łamana do przodu – guzek policzkowy przedni
drugiego mlecznego górnego trzonowca wchodzi między pierwszego i
drugiego trzonowca dolnego (między 4 i 5)
• Klasa III – tyłozgryz – linia łamana do tyłu
– guzek policzkowy przedni drugiego mlecznego
trzonowca górnego wchodzi za bruzdę policzkową
mezjalną drugiego mlecznego
trzonowca dolnego

37. Przyczyny wad zgryzu

Wady wrodzone – w okresie życia wewnątrzłonowego (6 – 12 tydzień)
• Genetyczne
• Choroby zakaźne matki – grypa, odra, różyczka i inne wirusowe
• Trucizny – nikotyna, alkohol, narkotyki, metale ciężkie
• Zaburzenia metaboliczne – anoreksja, bulimia
• Niedobory pokarmowe – witaminy, białko, minerały
• Stres
• Naświetlania
• Nieprawidłowa budowa macicy

38. Przyczyny wad zgryzu

Wady nabyte – 80%
• Czynniki wewnątrzpochodne – choroby:
• Ropne zapalenie ucha – uszkodzenie rozwoju żuchwy (mikrogenia nabyta)
• Krzywica – opóźnione wyrzynanie zębów, niedorozwój tkanek twardych, podniebienie
gotyckie, zgryz otwarty, zwężenie szczeki
• Choroby zakaźne – różyczka, błonica, krztusiec, świnka (zaburzenia gospodarki
mineralnej)
• Zaburzenia wydzielania gruczołów wewnątrzwydzielnicznych – przysadka mózgowa,
tarczyca
• Czynniki zewnątrzpochodne
• Urazy
• Próchnica
• Dysfunkcje
• Parafunkcje

39. Czynniki zewnątrzpochodne

• Urazy okołoporodowe mogą prowadzić do zwichnięcia i uszkodzeń stawów
skroniowo – żuchwowych i nerwu twarzowego oraz uszkodzeń zawiązków zębów
stałych:
• wadliwe ułożenie płodu
• uszkodzenie w czasie porodu pośladkowego, kleszczowego
• Próchnica:
• przez ból zęba występuje niechęć do żucia twardych pokarmów. Prowadzi to
słabego napięcia mięśni, nieprawidłowego rozwoju kości i stawów skorniowo –
żuchwowych
• może prowadzić do przedwczesnej utarty zębów mlecznych a co za tym idzie
przesunięcia i stłoczenia zębów stałych
• powoduje utratę zębów stałych co prowadzi do przesunięć pozostałych zębów

40. Czynniki zewnątrzpochodne

Dysfunkcje to zaburzone czynności fizjologiczne takie jak:
• Nieprawidłowe ułożenie niemowlęcia do snu:
• Ułożenie poziome powoduje cofnięcie się żuchwy i oddychanie przez usta –
tyłozgryz lub fizjologiczne tyłożuchwie
• Zbyt wysokie ułożenie na skutek intensywnej pracy mięśni żuchwy prowadzi
do przodozgryzu, przodożuchwia
• Szkodliwe przyzwyczajenia dotyczące snu mogą prowadzić do zwężenia
szczęki, zgryzów krzyżowych bocznych czy asymetrii twarzy

41. Czynniki zewnątrzpochodne

• Nieprawidłowe ułożenie niemowlęcia do karmienia:
• Karmienie sztuczne powoduje słabą pracę mięśni narządu żucia, utrwala
fizjologiczne tyłożuchwie, powoduje późniejsze leniwe żucie, ucisk butelki na
brodę prowadzi do tyłozgryzu, utrwala się oddychanie przez usta
• Karmienie naturalne wpływa na prawidłowy wzrost twarzy i narządu żucia,
likwiduje fizjologiczne tyłożuchwie do 4 miesiąca życia, wyrabia siłę mięśni do
późniejszego żucia
• Ułożenie poziome powoduje ucisk na nos, twarz
• Zaburzenia funkcji połykania – wysuwanie języka do przodu podczas połykania
prowadzi do nieprawidłowego połykania – NIEMOWLĘCY TYP POŁYKANIA – co
powoduje powstawanie zgryzu otwartego i protruzji siekaczy

42. Czynniki zewnątrzpochodne

• Zaburzenia funkcji oddychania – oddychanie przez usta, które może być
spowodowane przerostem trzeciego migdałka, chorobami jamy nosowej np.
polipami, skrzywieniem przegrody nosowej, krzywicą, zbyt wysokim układaniem
do snu prowadzi do zmniejszonego napięcia mięśnia okrężnego ust, wysuszenia
błony śluzowej jamy ustnej, przekrwienia dziąseł, gapowatego wyglądu oraz do
zwężenia górnego łuku zębowego i w konsekwencji zgryzu krzyżowego w odcinku
tylnym
• Zaburzenia funkcji żucia – do 30 miesiąca życia dziecko powinno wykształcić
umiejętność żucia twardych pokarmów. Brak fizjologicznego starcia guzków
zębowych zaburza prawidłowy rozwój szczęki i żuchwy

43. Czynniki zewnątrzpochodne

Parafunkcje to nieprawidłowe przyzwyczajenia takie jak:
• Ssanie smoczka – tyłozgryz, zgryz otwarty częściowy
• Ssanie palca, wargi górnej i dolnej, błony śluzowej policzków – powodują
nieprawidłową pracę mięśni i nieprawidłowości zębowe
• Ssanie przedmiotów np. róg poduszki, zabawki
• Pociąganie zgiętym palcem dolnych zębów
• Obgryzanie paznokci, ołówków itp.
• Podpieranie brody - tyłożuchwie
• Zgrzytanie zębami