Xatamova Dildora Shovqin-intensivligini-hisoblash

1.

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
“Energiya ta’minlash tizimlari” kafedrasi
Hayot faoliyati xavfsizligi fanidan
MUSTAQIL ISH
S hovqin intens ivligini his oblas h
Guruh - 022-21 SKIo‘
Toshkent 2024
Xatamova Dildora

2.

Reja:
Kirish.
1. Shovqin intensivligining ahamiyati.
2. Shovqin intensivligini hisoblashning usullari
3. Shovqin sifatini baholash uchun ko'rsatkichlar
4. Akustik shovqin o'lchash usullari
5. Shovqin manbalarini aniqlash va baholash
6. Shovqin intensivligini pasaytirish yo'llari
7. Xulosa va tavsiyalar
8. Foydalaniladigan adabiyotlar ro’yxati

3.

Kirish.
Shovqin insonning umumiy holatiga, tashvishlanishiga ta’sir ko‘rsatadi, ahvoli
yomonlashuvi yuzaga keladi, bu esa mehnat samaradorligini pasaytiradi, xatolar qilib,
shikastlanishga sababchi bo‘lishi mumkin. Tovush balandligi – eshitish sezgisi
o‘lchamini baholaydi. Tovush balandligi darajasi fonlarda o‘lchanadi.
S hovqin
intens ivligini
his oblas h
Shovqin intensivligini o'lchash va hisoblash, xavfsiz va sog'lom atrofmuhit yaratish uchun muhim bo'lgan jarayondir. Bu jarayonda maxsus
asbob-uskunalar, o'lchash usullari va ko'rsatkichlardan foydalaniladi.

4.

Shovqin intensivligining
ahamiyati
1
3
Xavfsizlik
2
Sog'liq
Shovqinli muhitda ishlash
Yuqori shovqin darajasi
xavfli bo'lib, eshitish
stressa, uyqu buzilishiga
qobiliyatining yo'qolishiga
va boshqa salbiy
olib kelishi mumkin.
oqibatlarga olib keladi.
Odam faoliyati
Shovqinli muhitda fikrlash, e'tibor va aloqa qilish qiyinlashadi.

5.

Shovqin intensivligini hisoblashning usullari
Eshitish orqali
Asboblar yordamida
Hisoblab chiqarish
Odamning eshitish qobiliyati asosida
Maxsus shovqin o'lchash asboblari
Shovqin manbalarini tahlil qilib,
dastlabki baholash.
yordamida miqdoriy o'lchash.
nazariy hisoblab chiqarish.

6.

S hovqin s ifatini baholas h
uchun ko'rs atkichlar
Das tlabki baholas h
Akus tik ko'rs atkichlar
Umumiy taassurot, eshitish
Tovush bosimi darajasi,
qobiliyati va subjektiv
spektr tarkibi, reverberation
baholash.
vaqti va boshqalar.
Max s us s inovlar
E x pert baholas h
Laboratoriya sharoitlarida
Mutaxassislarning to'liq
shovqinning turli
tahlili va xulosasi.
xususiyatlarini o'rganish.

7.

Akustik shovqin o'lchash
usullari
1
Shovqin bosimi o'lchash
Tovush bosimi darajasini dB birliklarda o'lchash.
2
Spektral tahlil
Shovqin spektrining tarkibini o'rganish.
3
Reverberation vaqti o'lchash
Tovushning so'nish jarayonini o'lchash.

8.

Shovqin intensivligini aniqlash
Yaqindan o'lchash
Shovqin manbasi yaqinida o'lchash.
Maydonda o'lchash
Shovqin tarqalish mintaqasida o'lchash.
Hisoblab chiqarish
Nazariy formulalar asosida hisoblash.

9.

Shovqin manbalarini aniqlash
va baholash
Manbalarni aniqlash
Shovqin kelayotgan joylarni aniqlash.
Shovqin darajasini o'lchash
Har bir manba uchun shovqin darajasini o'lchash.
Manbalarni baholash
Shovqin darajasini asosiy sabablar bo'yicha tahlil qilish.

10.

Shovqin intensivligini pasaytirish yo'llari
Izolatsiya
Shovqin kamaytirish
Texnologik yechimlar
Shovqinni manba bilan odam o'rtasida
Shovqinni yutish yoki uni boshqa
Shovqinni kamaytiruvchi uskunalar va
ushlab qolish.
tovush bilan kompensatsiya qilish.
mahsulotlardan foydalanish.

11.

S hovqin intens ivligini
bos hqaris h va kamaytiris h
Texnik chora-
Tashkiliy chora-
Individual
tadbirlar
tadbirlar
choragohlar
Shovqin manbalari
Shovqinli joylarda
Quloq qalqonlari,
va yo'llarini
ishlash vaqtini
naushniklar va
boshqarish
cheklash
boshqa SBV
Shovqinni
Xavfli joylarda
Shovqin taʼsirini
izolyatsiya qilish
ishlashni
pasaytiruvchi
va kamaytirish
boshqarish
usullar

12.

Ta’sirni baholash uchun butun chastotalar diapazoni oktava chaziqlariga
bo‘lingan, ularda yuqori chegara chastotasi fyuqori fquyi quyi chegara
chastotasidan 2 martaga ko‘p.
Oktavani xarakterlovchi chastota sifatida uning o‘rtacha geometrik
kattaligi olinadi.
45 – 90 Gs > fo‘rt = 63 Gs
90 – 180 Gs > fo‘rt = 125 Gs
5000 – 11000 Gs > fo‘rt = 8000 Gs

13.

Yuqori (baland) chastota tovushlari inson hissiyotiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
Bir necha shovqinli agregatlar mavjud binolarda shovqinning umumiy darajasi barcha agregatlar shovqinlar darajasining arifmetik
yig‘indisiga teng emas. Bir necha shovqin manbalarining shovqin yig‘indi darajasi, ulardan teng yarim bo‘lingan nuqtada qo‘yidagicha
ifodalaniladi:
L = L1 + 10 lg n; dB
L1 – shovqin manbai darajasi
n – shovqin manbalari soni.
Sanitariya me’yorlari jamoatchilik va turar-joy binolarining to‘siq moslamalaridan shovqin manbaiga qadar minimal masofa o‘rnatadilar va
ishlab chiqarish binolarida shovqinning cheklovli darajalariga yo‘l qo‘yadilar. Ochiq havo va hajmi bo‘yicha katta binolarda sfera to‘lqinining
tovush bosimi darajasining kamayishi shovqin manbaidan masofa kvadratiga teng proporsionaldir:
L2 = L1-20 lg r2; dB
L2 – shovqin manbaidan r2 masofada tovush bosimi darajasi.
r2 – shovqin manbaidan masofa.
L1 – 1m masofada shovqin masofaning tovush bosimi darajasi.

14.

Hajmi uncha katta bo‘lmagan binolarda tovush
to‘lqinlari shift, devorlar, poldan ko‘p bora aks-sado
beradi. Aks bergan tovush to‘lqinlari shovqin manbai
to‘lqinlariga qo‘shiladi, shuning uchun binolarda
tovush bosimi darajasi ochiq maydondagiga nisbatan
ko‘p bo‘ladi. Sanitariya normalari hududlar va ishlab
chiqarish korxonalari binolarida shovqinni cheklash
bo‘yicha sanitariya me’yorlari 1996 yil 30 apreldan
kuchga kiritilgan va loyixalashtirayotgan va ishga
tushirayotgan barcha ishlab chiqarish korxonalari va
tashkilotlar uchun ulardagi ish o‘rinlari, texnologik va
injener uskunalar majburiy hisoblanadi.

15.

Xulos a va tavs iyalar
Shovqin intensivligini hisoblash va boshqarish insonlarning xavfsizligi,
sog'ligi va faoliyati uchun muhimdir. Turli o'lchash usullari,
ko'rsatkichlar va texnologik yechimlar yordamida shovqinni nazorat
qilish va uni kamaytirish maqsadga muvofiqdir.

16.

Foydalaniladigan adabiyotlar ro’yxati
1.
1. Introduction to Health and Safety at Work. Phil Hughes, Ed Ferrett. The Boulevard, Langford Lane,
Kidlington, Oxford OX5 1GB, UK. ISBN: 978-0-08-097070-7.
2.
2. Fundamentals of General Ecology, Life Safety and Environment Protection. Mark D Goldfein, Alexei
V Ivanov, Nikolaj Kozhevnikov, V Kozhevnikov. NovaSciencePublishers, Inc. (April 25, 2013).
3.
4.
5.
6.
7.
3. Ҳаёт фаолияти хавфсизлиги ва экология менежменти (чизмалар, тушунчалар, фактлар ва
рақамларда): дарслик / А.Нигматов, Ш.Мухамедов, Н.Хасанова. – Т.: Наврўз. 2014. – 199 б.
4. Экология и безопасность жизнедеятельности: Учебное пособие для студентов ВУЗов / ред. Л.
А. Муравий, 2002.-447 с.
5. Ҳаёт фаолияти хавфсизлиги.: ўқув ўқув қўлланма / Х.Е. Ғойипов. – Т.: Янги аср авлоди. 2007. 262 б.
6. Ҳаёт фаолияти хавфсизлиги.: дарслик / Ғ.Ё.Ёрматов, О.Р.Йўлдашев, А.Л.Ҳамраев. – Т.:
Алоқачи, 2009. -348 б.
7. Белов С.В. Безопасность жизнедеятельности М.: Высшая школа. 2003.