Oliy ta’lim o‘quv-tarbiya jarayonini kreativ yondashuv asosida boshqarish texnologiyalari

1.

O‘zbekiston Respublikasi
Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi
Buxoro davlat universiteti
pedagogika va psixologiya mutaxassisligi magistranti
Djurayeva Lolaning
Magistrlik dissertatsiyasining
taqdimoti
“OLIY TA’LIM O‘QUV-TARBIYA JARAYONINI KREATIV
YONDASHUV ASOSIDA BOSHQARISH TEXNOLOGIYALARI “
Ilmiy rahbar:
p.f.d., prof. Sh.Sh.Olimov

2.

Magistrlik dissertatsiyasi mavzusining asoslanishi va uning
dolzarbligi
O‘zbekiston
Respublikasi
Prezidentining
2022 yil 28
yanvar “2022 –
2026 yillarga
mo‘ljallangan
Yangi
O‘zbekistonning
Taraqqiyot
strategiyasi
to‘g‘risida”gi PF60-sonli
Farmoni
O‘zbekiston
Respublikasi oliy ta’lim
tizimini 2030 yilgacha
rivojlantirish
Konsepsiyasi
O‘zbekiston
Respublikasi
Prezidentining 2020
yil Oliy Majlisga
Murojaatnomasi
2

3.

Tadqiqot ob’ekti:
Tadqiqot predmeti:
Tadqiqotning
maqsadi:
Tadqiqot
natijalarining
nazariy va amaliy
ahamiyati.
oliy ta’lim o‘quv-tarbiya jarayonini
kreativ yondashuv asosida
boshqarish jarayoni
oliy ta’lim o‘quv-tarbiya
jarayonini kreativ yondashuv
asosida boshqarishning pedagogik
shart-sharoitlari
oliy ta’lim o‘quv-tarbiya jarayonini
kreativ yondashuv asosida boshqarish
texnologiyalarini rivojlantirishdan
iborat
Tadqiqot natijalarining amaliy ahamiyati oliy ta’lim
o‘quv-tarbiya jarayonini kreativ yondashuv asosida
boshqarishga doir ishlab chiqilgan modelidan oliy
ta’lim o‘quv-tarbiya jarayonini tashkil qilishda
foydalanish mumkinligi bilan belgilanadi.

4.

Tadqiqot vazifalari:
oliy ta’lim o‘quvtarbiya jarayonini
kreativ yondashuv
asosida
boshqarishning
mavjud holatini
aniqlash;
oliy ta’lim o‘quv-tarbiya
jarayonini kreativ yondashuv
asosida boshqarish
texnologiyasining didaktik
shart-sharoitlari va mazmuni,
tamoyillari va usullarini
ishlab chiqish;
oliy ta’lim o‘quv-tarbiya
jarayonini kreativ
yondashuv asosida
boshqarish
texnologiyasining
samaradorligini baholash;
oliy ta’lim o‘quv-tarbiya jarayonini kreativ
yondashuv asosida boshqarish texnologiyasini
takomillashtirish bo‘yicha ilmiy-metodik
tavsiyalar ishlab chiqish.
4

5.

-oliy ta’lim o‘quv-tarbiya jarayonini kreativ yondashuv asosida boshqarish
mavjud ilmiy-pedagogik adabiyotlar tahlili asosida yaxlit tizimda o‘rganilgan
hamda pedagogik muammo ekanligi asoslangan;
-oliy ta’lim o‘quv-tarbiya jarayonini kreativ yondashuv asosida
boshqarishning mavjud holati aniqlangan;
-oliy ta’lim o‘quv-tarbiya jarayonini kreativ yondashuv asosida boshqarish
texnologiyasining didaktik shart-sharoitlari va mazmuni, tamoyillari va
usullarini ishlab chiqilgan;
-oliy ta’lim o‘quv-tarbiya jarayonini kreativ yondashuv asosida boshqarish
texnologiyasining samaradorligi yuqori ekanligi belgilangan;
-oliy ta’lim o‘quv-tarbiya jarayonini kreativ yondashuv asosida boshqarish
texnologiyasini takomillashtirish bo‘yicha ilmiy-metodik tavsiyalar ishlab
chiqish.

6.

Tadqiqotda qo‘llanilgan metodikaning tavsifi
1
2
3
qiyosiy
tahlil
pedagogik
tajribani
o‘rganish
va
umumlash
tirish
pedagogik
kuzatuv
4
suhbat

7.

Tadqiqotda qo‘llanilgan metodikaning tavsifi
5
Intervyu
6
7
Test
Pedagogik
eksperi
ment
8
Matematikstatistik
tahlil
etish

8.

Tadqiqotning asosiy masalalari va farazlari
oliy ta’lim o‘quvtarbiya jarayonini
kreativ yondashuv
asosida boshqarish
muammosi ilmiydidaktik jihatdan
tahlil etilib, uning
funksiyalari
aniqlansa
tadqiqot
muammosi bilan
bog‘liq kreativ
yondashuv
mazmuni va uni
tatbiq etish
texnologiyasi
belgilansa;
oliy ta’lim o‘quvtarbiya jarayonini
kreativ yondashuv
asosida boshqarish
texnologiyasining
didaktik shartsharoitlari va
mazmuni, tamoyillari
va usullari tadbiq
etilsa;
oliy ta’lim o‘quv-tarbiya
jarayonini kreativ yondashuv
asosida boshqarish
texnologiyasini
takomillashtirishga doir ilmiy
– uslubiy tavsiyalar ishlab
chiqilib, ularga asoslansa

9.

“Magistrlik dissertatsiya matni
kirish, uchta bob, xulosa,
adabiyotlar ro‘yxati va
ilovalardan iborat bo‘lib, jami 91
sahifani tashkil etadi.
9

10.

Kreativlik (lot., ing. “create ” – yaratish,
“creative ” yaratuvchi, ijodkor) –
individning yangi g‘oyalarni ishlab
chiqarishga tayyorlikni tavsiflovchi hamda
mustaqil omil sifatida iqtidorlilikning
tarkibiga kiruvchi ijodiy qobiliyati
ma’nosini ifodalaydi.

11.

X.F.Rashidov,
Sh.E.Qurbonov,
N.A.Muslimov,
B.S.Nuridinov,
N.Azizxodjaeva,
U.Begimqulov,
R.Djo‘raev, F.Zakirova,
D.Sayfurov,
A.Musurmanova,
N.Muslimov, Q.Olimov,
M.Urazova,
Z.K.Ismailova,
Sh.Sharipov,
S.Ashurova,
G.Yeldasheva,
M.Mirsolieva
T.Bazarov,
A.Derkach,
I.Zimnyaya,
E.Zeer,
N.Kuzmina,
Ye.Kudryavseva,
A.Markova,
V.Slastenin
G.Kalkova,
N.Ilina,
G.Jirkova,
Ye.Yejak
R.Boyatzis,
D.Bartram,
A.Maslow,
J.Rawen,
W.Hutmacher
11

12.

“There is no doubt that creativity is the most important human resource of all. Without creativity,
there would be no progress, and we would be forever repeating the same patterns.”
—Edward de Bono
“Hech qanday shubha yo'qki, ijodkorlik eng
muhim insoniy resursdir. Ijodkorliksiz hech
qanday taraqqiyot bo'lmaydi va biz bir xil
ishlarni abadiy takrorlayveramiz."
- Edvard de Bono

13.

II bob.“Flipped classroom “-“Teskari
o’girilgan sinf” texnologiyasi
1993 yilda Alison King "From Sage on the
Stage to Guide on the Side" (“Sahnadagi
donishmanddan chekkadagi
yo’lboshchigacha”)
Sams Aaron o’zining "The Flipped Class:
Shedding Light on the Confusion, Critique,
and Hype"nomli kitobiga shunday deydi:”
Ehtimol, “Flipped classroom ” teskari
o’girilgan sinfning eng taniqli ishtirokchisi
Salmon Xon bo'lishi mumkin.
Aksariyat adabiyotlarda va elektron
manbalarda Flipped Classroom
texnologiyasi 2008 yilda kimyo fani
o'qituvchilari Jonathan Bergman va Aaron
Sams tomonidan ixtiro qilingan va ta’lim
sohasida ommalashtirilgan deb ma’lumot
beriladi.

14.

“SCAMPER “metodi
• SCAMPER ingliz tilidan
olingan bo‘lib, « tez
yugurish yoki «yugurib
o‘tish» degan ma’noni
bildiradi. Aslida bu usul
muammoning yechimiga
savollar yordamida
“yugurib o‘tish» ni talab
qiladi. Ushbu kreativ usul
Robert Eberl tomonidan
1997 yil ta’limga kiritilgan.

15.

PORTFOLIO
• “Portfolio”-“Talaba
papkasi” texnologiyasi.
Talaba papkasi qator
hujjatlar majmuasi
boʻlib, oʻquvchining
dars va undan keyin
bajaradigan mustaqil
ishlar yigʻindisidan
iborat.

16.

KWHL kreativ ta’lim usuli
• Nimalarni bilaman
• Nimani bilishni
xohlayman
• Qanday qilib bilib
olaman
• Nimalarni bilib oldim

17.

III bob .Talabalarda kreativlik qobiliyatlarining rivojlanganlik
darajasi (miqdor ko‘rsatkichlarida) samaradorligi
2-rasm. Таjriba yakunida
1-rasm. Tajriba boshida
20
19
19
18
18
16
16
14
14
12
12
10
10
9
8
8
8
6
6
4
4
4
4
2
2
0
Yuqori
O'rta
Tajriba
Nazorat
Past
19
20
15
9
8
9
4
0
Yuqori
O'rta
Tajriba
Nazorat
Past

18.

UMUMIY XULOSA VA TAVSIYALAR
Olib borilgan ilmiy-pedagogik tadqiqot natijalarining tahlili va yakunlariga
asoslangan holda quyidagi xulosalarga keldik:
1.
Oliy ta’lim o‘quv-tarbiya jarayonini kreativ yondashuv asosida
boshqarish bo‘lajak kadrlar kasbiy mahoratlarini har tomonlama
rivojlantirishda alohida ahamiyat kasb etadi. Talabalarda kreativlikni
rivojlantirishga yo‘naltirilgan ta’lim va tarbiya jarayoni o‘zining muayyan
mazmuni, vositalari, pedagogik shart- sharoitlari, xususiyatlari va usullariga
ega.
2.
Oliy ta’lim o‘quv-tarbiya jarayonini kreativ yondashuv asosida
boshqarish omillari: kreativ fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantirish, kreativ faollikni
shakllantirish, o‘quv jarayonini izlanuvchilik hamda muammoli tadqiqotchilik
yo‘nalishlarini kuchaytirish; talabalarning muammolarni ijodiy yechish va
yaratuvchilik faoliyatlarini rivojlantirish vaziyatlarini tashkil etish; talabalarning
kasbiy ko‘nikma va mahoratlarini rivojlantirish jarayonini interfaol metodlar va
texnologiyalar ustida ishlash asosida rivojlantirishga yo‘naltirish talab etiladi
3.
Oliy ta’lim tizimida talabalarning kreativ qiziqishlari va ehtiyojlarini
qondirishga xizmat qiladigan ilg’or qarashlar, innovatsion yondashuvlar
hamda ilg‘or pedagogik tajribalarga tayangan holda o’quv-tarbiya jarayonini
zamonaviy pedagogic texnologiyalar va interaktiv metodlar asosida tashkil
etish kreativlikni rivojlantirishga nisbatan mazmunli-faoliyatli yondashuvni
shakllantirishga asos bo’ladi.
4.
Оliy ta’lim о‘quv-tarbiya jarayоnini kreativ yоndashuv asоsida
bоshqarishda
zamоnaviy axbоrоt-kоmunikatsiya texnоlоgiyalari keng
fоydalanish maqsadga muvоfiq.
Tavsiyalar
1.
Оliy tа’lim tizimidа о’quv-tаrbiyа
jаrаyоnini kreаtiv yоndаshuv аsоsidа bоshqаrish
hаmdа tаlаbаlаr kreаtivlik qоbiliyаtlаrini
rivоjlаntirishning reprоduktiv, ijоdiy-izlаnish vа
nоvаtоrlik bоsqichlаri sаmаrаdоrligini
tа’minlаshgа xizmаt qiluvchi ijоdiy
yо‘nаltirilgаn tа’lim dаsturlаrini ishlаb chiqish
vа tаlаbаlаrning kreаtiv kо‘nikmа vа mаlkаlаrini
rivоjlаnishining о‘zgаrishini bаhоlаb bоrish
lоzim.
2.Оliy tа’lim tizimidа о’quv-tаrbiyа jаrаyоnini
kreаtiv yоndаshuv аsоsidа bоshqаrish hаmdа
tаlаbаlаr kreаtivlik qоbiliyаtlаrini
rivоjlаntirishgа qаrаtilgаn о‘qitish dаsturlаrini
vа texnоlоgiyаlаrini tаkоmillаshtirib bоrish,
shuningdek tаlаbаlаrning kreаtivlik
qоbiliyаtlаrini rivоjlаntirishgа xizmаt qiluvchi
zаmоnаviy аxbоrоt-metоdik tа’minоtni yаrаtish
jаrаyоn sаmаrаdоrligini оshirishgа xizmаt qilаdi.