6.78M

Category:

education

Қазақстан Республикасындағы инклюзивті білім берудің нормативтік-құқықтық негіздері

1.

Қазақстан Республикасындағы
инклюзивті білім берудің нормативтік-құқықтық
негіздері

Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне инклюзивті
білім беру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы
Қазақстан Республикасының Заңы 2021 жылғы 26 маусымдағы № 56-VII
ҚРЗ.
Білім туралы Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 27
шілдедегі № 319 Заңы
«Кемтар балаларды әлеуметтiк және медициналықпедагогикалық түзеу арқылы қолдау туралы Қазақстан
Республикасының 2002 жылғы 11 шілдедегі N 343 Заңы;
Қазақстан Республикасында мүгедектердi әлеуметтiк қорғау
туралы Қазақстан Республикасының 2005 жылғы 13 сәуірдегі N
39 Заңы;
Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы 2002
жылғы 8 тамыздағы N 345 Заңы

3.

Қазақстан Республикасының «Білім туралы»
2007 жылғы 27 шілдедегі № 319 Заңы
1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негізгі ұғымдар
7-4) білім алу үшін арнаулы жағдайлар – ерекше білім беруді қажет ететін адамдардың
(балалардың), сондай-ақ мүмкіндігі шектеулі балалардың оларсыз білім беру
бағдарламаларын меңгеруі мүмкін болмайтын, оқу, сондай-ақ арнаулы, жеке дамыту мен
түзеу-дамыту бағдарламаларын және оқыту әдістерін, техникалық, оқу және өзге де
құралдарды, тыныс-тіршілік ортасын, психологиялық-педагогикалық қолдап отыруды,
медициналық, әлеуметтік және өзге де көрсетілетін қызметтерді қамтитын жағдайлар;

4.

Қазақстан Республикасының «Білім туралы»
2007 жылғы 27 шілдедегі № 319 Заңы
1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негізгі ұғымдар
19-2) ерекше білім беруді қажет ететін адамдар (балалар) – тиісті деңгейде білім алу
және қосымша білім алу үшін арнаулы жағдайларға тұрақты немесе уақытша қажеттілік
көріп жүрген адамдар (балалар);
19-3) ерекше білім беру қажеттіліктерін бағалау – білім алу үшін қажетті арнаулы
жағдайларды айқындау;

5.

Қазақстан Республикасының «Білім туралы»
2007 жылғы 27 шілдедегі № 319 Заңы
1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негізгі ұғымдар
21) жалпы білім беретін мектеп – білім алушылар мен тәрбиеленушілерге мектепке дейінгі тәрбие
беру мен оқыту бағдарламаларын, бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білімнің жалпы білім
беретін оқу бағдарламаларын, арнаулы оқу мен жеке дамыту бағдарламаларын, сондай-ақ қосымша
білімнің білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымы;
21-7) инклюзивті білім беру – ерекше білім беру қажеттіліктері мен жеке-дара мүмкіндіктерін
ескере отырып, барлық білім алушылар үшін білім алуға тең қолжетімділікті қамтамасыз ететін
процесс;

6.

Қазақстан Республикасының «Білім туралы»
2007 жылғы 27 шілдедегі № 319 Заңы
1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негізгі ұғымдар
50-3) психологиялық-педагогикалық қолдап отыру – білім беру
ұйымдарында іске асырылатын, процесінде ерекше білім беру
қажеттіліктерін бағалау негізінде ерекше білім беруді қажет ететін
адамдарды (балаларды) ойдағыдай оқыту және дамыту үшін әлеуметтікпсихологиялық және педагогикалық жағдайлар жасалатын жүйеліұйымдастырылған қызмет;

7.

Қазақстан Республикасының «Білім туралы»
2007 жылғы 27 шілдедегі № 319 Заңы
5-тарау. 31-бап. Бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім беру
1. 1-сыныпқа оқуға балалар тестілік немесе конкурстық рәсімдерді қолданусыз, білім беру
саласындағы уәкілетті орган айқындаған тәртіппен алты жастан қабылданады.
Мүмкіндігі шектеулі балалар орта білім алу үшін алты – он жастан білім беру ұйымдарына
қабылдана алады. Мүмкіндігі шектеулі балаларды оқыту ерекше білім беру қажеттіліктерін
бағалау ескеріле отырып жүзеге асырылады. Бұл ретте білім беру бағдарламаларына сәйкес
бастауыш және негізгі орта білім алудың ұзақтығы он жылдан кем болмауға тиіс.

8.

Қазақстан Республикасының «Білім туралы»
2007 жылғы 27 шілдедегі № 319 Заңы
6-тарау. 45-бап. Еңбек қатынастары және білім беру ұйымы басшысының
жауапкершілігі
3. Білім беру ұйымының басшысы Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген
тәртіппен:
4-1) білім беру ұйымдарына оқуға қабылдаудың үлгілік қағидаларын бұзғаны немесе білім алу
үшін арнаулы жағдайлар жасамағаны ...үшін жауаптылықта болады.

9.

Қазақстан Республикасының «Білім туралы»
2007 жылғы 27 шілдедегі № 319 Заңы
6-тарау. 49-бап. Ата-аналардың және өзге де заңды өкілдердің құқықтары мен
міндеттері
1. Кәмелетке толмаған балалардың ата-аналары мен өзге де заңды
өкілдерінің:
1) баланың тілегін, жеке бейімділігі мен ерекшеліктерін ескере отырып білім
беру ұйымын таңдауға;
4) өз балаларын оқыту мен тәрбиелеу проблемалары жөнінде психологиялықмедициналық-педагогикалық консультациялардан консультациялық көмек алуға
... құқығы бар.

10.

Қазақстан Республикасының «Білім туралы»
2007 жылғы 27 шілдедегі № 319 Заңы
6-тарау. 43-бап. Білім беру ұйымдарының құзыреті
2-3) білім беру бағдарламаларын бейімдеу және іске асыру;
2-4) ерекше білім беруді қажет ететін адамдар (балалар) үшін жеке дамыту бағдарламаларын
әзірлеу және іске асыру;
13-1) білім алу үшін арнаулы жағдайлар жасау;

11.

Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы
орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің
мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы
Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің
2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 бұйрығы
жаңа редакцияда - ҚР Оқу-ағарту министрінің 04.10.2023 № 303
1-параграф. Жаңартылған бастауыш білім беру мазмұны бойынша білім алушылардың
оқу жүктемесінің ең жоғары көлеміне қойылатын талаптар
43. Инклюзивті білім беру шеңберінде 42-тармақта көрсетілген пәндер бойынша сыныпты
топтарға бөлу әрбір ерекше білім беру қажеттілігі бар балаға сынып толымдылығындағы
білім алушылардың жалпы санын үшке кеміту есебінен жүзеге асырылады.
80. Ерекше білім беру қажеттіліктері бар білім алушылар үшін олардың білім алуына,
даму бұзушылықтарын түзетуіне және әлеуметтік бейімделуіне жағдай жасалады.

12.

«Педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғалардың
лауазымдарының үлгілік біліктілік сипаттамаларын бекіту туралы»
ҚР БҒМ 2022 жылғы 31-наурыздағы №121 бұйрығы
Мектепке дейінгі тәрбие және оқыту ұйымдарының арнайы педагогі, педагогассистентінің лауазымдық міндеттері;
Бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім беру ұйымдарының арнайы
педагогі, педагог-асситсентінің лауазымдық міндеттері

13.

«Білім беру ұйымдарында психологиялық-педагогикалық қолдап отыру
қағидаларын бекіту туралы»
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2022 жылғы 12
қаңтардағы №6 бұйрығы
жаңа редакцияда - ҚР Оқу-ағарту министрінің 29.09.2023 № 300
Білім беру ұйымының педагогтері оқу бағдарламаларын бейімдейді,
оқу процесін дараландырады және ерекше білім беруге қажеттіліктері бар
адамдардың
(балалардың)
жетістіктерін
бағалайды,
білімдеріндегі,
біліктеріндегі, дағдылардағы олқылықтарды толтырады, оқулықтарды, оқу
материалдарды таңдайды, ерекше білім беруге қажеттіліктері бар адамдардың
(балалардың) даму жеке ерекшеліктерін ескере отырып, оқу процесін
ұйымдастырады.

14.

«Білім беру ұйымдарында психологиялық-педагогикалық қолдап отыру
қағидаларын бекіту туралы»
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2022 жылғы 12
қаңтардағы №6 бұйрығы
жаңа редакцияда - ҚР Оқу-ағарту министрінің 29.09.2023 № 300
10. Кіші топтық (2-4 бала), топтық (6-8 бала) сабақтарын өткізу үшін арнайы
педагогтер жеке әзірленетін бағдарламалардың жалпы мазмұны принципі
бойынша ерекше білім беруге қажеттіліктері бар адамдардың (балалардың)
біріктіреді. Ерекше білім беруге қажеттіліктері бар адамдар (балалар) үшін
аптасына жеке, топтық сабақтардың саны олардың жеке қажеттіліктері
мен мүмкіндіктерін ескере отырып белгіленеді.

15.

«Білім беру ұйымдарында психологиялық-педагогикалық қолдап отыру
қағидаларын бекіту туралы»
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2022 жылғы 12
қаңтардағы №6 бұйрығы
жаңа редакцияда - ҚР Оқу-ағарту министрінің 29.09.2023 № 300
18."Педагог мәртебесі туралы" Қазақстан Республикасының
Заңына сәйкес мектепке дейінгі ұйымның психологиялықпедагогикалық қолдап отыру педагогтерінің нормативтік оқу
жүктемесі 24 сағатты, орта білім беру ұйымында - аптасына 16
сағатты құрайды.

16.

17.

«Мектепке дейінгі, орта білім беру ұйымдарын, сондай-ақ арнайы білім
беру ұйымдарын жабдықтармен және жиһазбен жарақтандыру
нормаларын бекіту туралы»
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2016 жылғы 22
қаңтардағы № 70 бұйрығы
Жалпы білім беретін мектепте психологиялық-педагогикалық
қолдау үшін ұсынылатын кабинеттерді жабдықтармен
жабдықтау нормалары:
Логопед кабинеті;
Психолог кабинеті;
Әлеуметтік педагог кабинеті.

18.

«Ерекше білім беру қажеттіліктерін бағалау қағидаларын бекіту туралы»
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2022 жылғы 12
қаңтардағы №4 бұйрығының әдістемелік нұсқау хаты
1. Оқу жоспары мен оқу бағдарламаларын өзгерту келесі түрде ұсынылады:
1.1. Жалпы білім беру бағдарламаларын бейімдеу:
1) Жалпы сыныпта/топта оқитын және оқуда айқын қиындықтары бар
психикалық дамуы тежелген, сөйлеу тілінің ауыр бұзылыстары, есту, көру,
тірек-қимыл қозғалыс аппараты бұзылған, қарым-қатынас және өзара әлеуметтік
қарым-қатынас дағдылары бұзылған балаларға ПМПК қорытындысы бойынша
ұсынылады. Білім алушының меңгеруінде қиындықтар туындайтын оқу пәндері
бойынша ғана оқу бағдарламалары бейімделеді. Қалған оқу пәндері жалпы білім
беру бағдарламасына сәйкес оқытылады. Оқу бағдарламаларын бейімдеу
бастауыш және негізгі орта білім беру сатыларында жүзеге асырылады.

19.

«Ерекше білім беру қажеттіліктерін бағалау қағидаларын бекіту туралы»
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2022 жылғы 12
қаңтардағы №4 бұйрығының әдістемелік нұсқау хаты
2) Кейбір оқу пәндерін меңгеруде қиындықтары бар білім алушыларға оқу
бағдарламаларын бейімдеу білім беру ұйымының психологиялықпедагогикалық сүйемелдеу қызметі/ білім беру ұйымының педагогикалық
кеңесінің шешімі бойынша жүзеге асырылады. Бағдарламаны бейімдеу екі
негізгі оқу пәнінен аспайтын белгілі бір мерзімге (1-3 тоқсан) ұсынылады.
Қалған пәндер жалпы білім беру
бағдарламасына сәйкес оқытылады.
Бейімделген оқу бағдарламалары бойынша пәндерді меңгеруде 2-3 оқу тоқсаны
ішінде тұрақты қиындықтар сақталған жағдайда, білім беру ұйымы баланы
ерекше білім беру қажеттіліктерін бағалау, оның ішінде баланың
мүмкіндіктеріне сәйкес келетін оқыту бағдарламасының түрін айқындау үшін
ПМПК-ға жібереді;

20.

«Ерекше білім беру қажеттіліктерін бағалау қағидаларын бекіту туралы»
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2022 жылғы 12
қаңтардағы №4 бұйрығының әдістемелік нұсқау хаты
1.2. жалпы сыныпта/топта оқитын зерде бұзылыстары бар балаларға ПМПК
ұсынымы бойынша жеке оқу жоспарлары мен жеке оқу бағдарламаларын
құрастырылады. Зерде бұзылыстары бар білім алушыларға арналған жеке оқу
бағдарламалары негізгі оқу пәндері бойынша жасалады. Балдық бағалау
пайдаланылмайтын оқу пәндері бойынша оқыту жалпы білім берудің үлгілік оқу
бағдарламалары бойынша жүзеге асырылады. Жеке оқу бағдарламалары
бастауыш және негізгі орта білім беру сатыларында жүзеге асырылады.

21.

Тиісті типтердегі және түрлердегі мектепке дейінгі, орта, техникалық және
кәсіптік, орта білімнен кейінгі, қосымша білім беру ұйымдары қызметінің үлгілік
қағидаларын бекіту туралы
ҚР ОАМ 2022 жылғы 31 тамыздағы № 385 бұйрығы (2-қосымша)
жаңа редакцияда - ҚР Оқу-ағарту министрінің 07.08.2023 № 248
1-тарау. Жалпы ережелер
9. Білім беру ұйымдарында ата-аналардың (заңды өкілдердің) мүдделері ескеріле
отырып, ерекше білім беруге қажеттілігі бар білім алушыларды оқыту:
1) үлгілік оқу бағдарламасы, оның ішінде қысқартылған немесе жеке оқу
бағдарламасы бойынша жалпы сыныпта (үш баладан артық емес);
2) және (немесе) арнайы оқу жоспарлары мен бағдарламалары бойынша даму
бұзылыстарының түрлері негізіндегі арнайы сыныптарда қарастырылған.

22.

Тиісті типтердегі және түрлердегі мектепке дейінгі, орта, техникалық
және кәсіптік, орта білімнен кейінгі, қосымша білім беру ұйымдары
қызметінің үлгілік қағидаларын бекіту туралы
ҚР ОАМ 2022 жылғы 31 тамыздағы № 385 бұйрығы (2-қосымша)
жаңа редакцияда - ҚР Оқу-ағарту министрінің 07.08.2023 № 248
Орта білім беру (бастауыш, негізгі орта және жалпы орта) ұйымдары
қызметінiң үлгілік қағидалары
10. Ерекше білім беруге қажеттілігі бар білім алушыларды жалпы білім беретін
ұйымнан арнайы білім беру ұйымына ауыстыру психологиялық-медициналықпедагогикалық консультацияның қорытындысы мен ұсынымының негізінде атааналарының (заңды өкілдерінің) келісімімен жүзеге асырылады.

23.

Тиісті типтердегі және түрлердегі мектепке дейінгі, орта, техникалық
және кәсіптік, орта білімнен кейінгі, қосымша білім беру ұйымдары
қызметінің үлгілік қағидаларын бекіту туралы
ҚР ОАМ 2022 жылғы 31 тамыздағы № 385 бұйрығы (2-қосымша)
жаңа редакцияда - ҚР Оқу-ағарту министрінің 07.08.2023 № 248
11. Денсаулық жағдайы бойынша дәрігерлік-кеңес комиссиясының (ДКК)
қорытындысы негізінде ұзақ уақыт білім беру ұйымдарына бара алмайтын
азаматтар үшін үйде немесе тиісті үлгілік оқу жоспарларына сәйкес
стационарлық көмек көрсететін, сондай-ақ қалпына келтіріп емдеу және
медициналық оңалту ұйымдарында тегін жеке оқыту ұйымдастырылады.
Үйде оқыту кезінде ерекше білім беруге қажеттілігі бар балалар
психофизикалық мүмкіндіктеріне байланысты жалпы білім беретін,
қысқартылған немесе арнайы бағдарламалармен оқиды.

24.

Дәрігерлік-консультациялық комиссияның қызметі туралы ережені бекіту
туралы
ҚР ДСМ 2022 жылғы 7-сәуірдегі №34 бұйрығы
1-қосымша
Үйде оқытуды талап ететін аурулардың тізбесі ұсынылған

25.

Орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдары
үшін білім алушылардың үлгеріміне ағымдағы бақылауды, оларды аралық
және қорытынды аттестаттауды өткізудің үлгілік қағидаларын бекіту туралы
ҚР БҒМ 2008 жылғы 18 наурыздағы N 125 Бұйрығы
жаңа редакцияда – ҚР Оқу-ағарту министрінің 14.07.2023 № 208
2-тарау. Білім алушылардың үлгеріміне ағымдық бақылау жүргізудің тәртібі
14. Үйде оқитын білім алушыларды бағалау кезінде педагог үйде оқитын білім
алушылардың оқу жүктемесін және олардың оқып-зерделеген оқу материалын ескере
отырып, сараланған және/немесе жеке тапсырмаларды әзірлейді.
15. Ерекше білім берілуіне қажеттіліктері бар білім алушыларды бағалау кезінде
мұғалім сараланған және/немесе жеке тапсырмаларды қолданады, сондай-ақ білім
алушының ерекшеліктерін есепке ала отырып, оның ішінде жеке оқу
бағдарламаларын іске асыру кезінде бағалау өлшемшарттарына өзгерістер енгізеді.

26.

Орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдары
үшін білім алушылардың үлгеріміне ағымдағы бақылауды, оларды аралық
және қорытынды аттестаттауды өткізудің үлгілік қағидаларын бекіту туралы
ҚР БҒМ 2008 жылғы 18 наурыздағы N 125 Бұйрығы
жаңа редакцияда – ҚР Оқу-ағарту министрінің 14.07.2023 № 208
2-тарау. Білім алушылардың үлгеріміне ағымдық бақылау жүргізудің тәртібі
29. Баланың ата-анасының немесе заңды өкілдерінің өтініші бойынша психологиялықмедициналық-педагогикалық консультацияның қорытындысы негізінде қайта оқу жылы
ұсынылған білім алушыларды қоспағанда, 1-сыныптың білім алушылары қайта оқу жылына
қалдырылмайды.
1-сыныпта баланы қайта оқыту педагогикалық кеңестің шешімімен ресімделеді.

27.

28.

29.

Орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдары
үшін білім алушылардың үлгеріміне ағымдағы бақылауды, оларды аралық
және қорытынды аттестаттауды өткізудің үлгілік қағидаларын бекіту туралы
ҚР БҒМ 2008 жылғы 18 наурыздағы N 125 Бұйрығы
жаңа редакцияда – ҚР Оқу-ағарту министрінің 14.07.2023 № 208
3-тарау. Білім алушыларды қорытынды аттестаттаудан өткізу тәртібі
66. Ерекше білім беруге қажеттілігі бар білім алушыларға және жеке оқу бағдарламасы бойынша
оқитын білім алушыларға қорытынды аттесттау өткізу қажеттілігі туралы мәселені білім
алушылардың жеке ерекшеліктеріне сәйкес педагогикалық кеңес шешеді.
Арнайы білім беру ұйымдары мен жалпы білім беретін мектептердегі арнайы
сыныптарындағы ерекше білім беруге қажеттілігі бар білім алушыларға арналған қорытынды
аттестаттаудың емтихан материалдарын аудандық, қалалық білім бөлімдері немесе білім
басқармасы әзірлейді.

30.

31.

Орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдары үшін білім
алушылардың үлгеріміне ағымдағы бақылауды, оларды аралық және қорытынды
аттестаттауды өткізудің үлгілік қағидаларын бекіту туралы
ҚР БҒМ 2008 жылғы 18 наурыздағы N 125 Бұйрығы
3-тарау. Білім алушыларды қорытынды аттестаттаудан өткізу тәртібі
50. 9 (10) және 11 (12) сыныптардың білім алушылары қорытынды аттестаттаудан білім басқармалары
басшыларының бұйрықтарымен, республикалық мектептердің білім алушылары Қазақстан Республикасы
Оқу-ағарту министрінің бұйрығымен мынадай жағдайларда босатылады:
1) денсаулық жағдайына байланысты;
2) бірінші, екінші топтағы мүгедектігі бар адамдар, мүгедектігі бар балалар;
3) халықаралық олимпиадаларға (жарыстарға) қатысу үшін Қазақстан Республикасының құрама
командасына үміткерлер болып табылатын жазғы оқу-жаттығу жиындарына қатысушылар;
4) жақын туыстарының қайтыс болуы.

32.

Орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдары үшін білім
алушылардың үлгеріміне ағымдағы бақылауды, оларды аралық және қорытынды
аттестаттауды өткізудің үлгілік қағидаларын бекіту туралы
ҚР БҒМ 2008 жылғы 18 наурыздағы N 125 Бұйрығы
3-тарау. Білім алушыларды қорытынды аттестаттаудан өткізу тәртібі
51. Білім алушыларды қорытынды аттестаттаудан босату туралы бұйрықтар мынадай құжаттар негізінде
шығарылады:
1) № 026/е нысанына сәйкес дәрігерлік-консультациялық комиссияның қорытындысы;
2) 2) осы Қағидалардың 50-тармағында көрсетілген білім алушылар санаты үшін мектептің педагогикалық
кеңесінің шешімінен көшірме және мектептің қолдау хаты;
3) Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2020 жылғы 6 сәуірдегі № 130 бұйрығымен
бекітілген нысанға сәйкес білім алушының оқу үлгерімі туралы табелінің (бұдан әрі – табель) телнұсқасы
және көшірмесі. Табельдің түпнұсқасы оның көшірмесімен сәйкестігі тексерілгеннен кейін мектеп
әкімшілігіне қайтарылады.

33.

34.

Білім туралы құжаттардың түрлерін, білім туралы мемлекеттік үлгідегі құжаттардың
нысандарын және оларды есепке алу мен беру қағидаларын, білім туралы өзіндік үлгідегі
құжаттардың мазмұнына қойылатын негізгі талаптарды және оларды есепке алу мен беру
қағидаларын, сондай-ақ білім беру ұйымдарында білім алуды аяқтамаған адамдарға
берілетін анықтаманың нысанын бекіту туралы
ҚР БҒМ 2015жылғы 28 қаңтардағы N 39 Бұйрығы
жаңа редакцияда - ҚР Оқу-ағарту министрінің 18.10.2023 № 312

English Русский Rules