ҚР Президенті Қ.К. Тоқаевтың 2023 жылғы жолдауының аудармасы Өмірзақ Ақнұр

1.

ҚР Президенті
Қ.К.Тоқаевтың 2023
жылғы
жолдауының
аудармасы
Өмірзақ Ақнұр

2.

Дипломдық жұмыстың жоспары
Кіріспе
1 ДИПЛОМАТИЯЛЫҚ МӘТІНДЕР АУДАРМА ІСІНІҢ ЕРЕКШЕ ОБЪЕКТІСІ РЕТІНДЕ
1.1Дипломатиялық салада кездесетін мәтіндер типтері, олардың құрылымдық және стилистикалық
ерекшеліктері
1.2 Дипломатиялық мәтіндерді аудару қиындықтары
1.3 Дипломатиялық мәтіндерді аударуда қолданылатын аудармашылық стратегиялар мен түрлендірулер
2 ҚР ПРЕЗИДЕНТІ Қ.К.ТОҚАЕВТЫҢ 2023 ЖЫЛҒЫ ЖОЛДАУЫН АУДАРУДА ҚОЛДАНЫЛҒАН АУДАРМАШЫЛЫҚ
ТҮРЛЕНДІРУЛЕР
2.1 ҚР Президенті Қ.К.Тоқаевтың 2023 жылғы жолдауын аударуда қолданылған лексикалық түрлендірулер
2.2 ҚР Президенті Қ.К.Тоқаевтың 2023 жылғы жолдауын аударуда қолданылған грамматикалық
түрлендірулер
2.3 ҚР Президенті Қ.К.Тоқаевтың 2023 жылғы жолдауын аударуда қолданылған лексика-грамматикалық пен
техникалық түрлендірулер
2.4 ДИПЛОМАТИЯЛЫҚ МӘТІНДЕРДІ АУДАРУҒА АРНАЛҒАН ҰСЫНЫСТАР
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМША

3.

Зерттеу
жұмысының
өзектілігі
Халықаралық аренада
Президенттің әрбір сөзінің
берілуі және оның
аудармасы – аса маңызды
зерттеу нысандарының
бірі. Сондықтан ҚР
Президентінің
жолдауының қазақ
тіліндегі түпнұсқасын
және халықаралық тілдегі,
яғни ағылшын тіліндегі
аудармасының дұрыс әрі
түсінікті берілуін
қарастыру қажет.
Зерттеу
жұмысының
мақсаты
ҚР Президентінің
жолдауын қазақ
тілінен ағылшын
тіліне аудару
барысында
қолданылған
аудармашылық
тәсілдерді анықтау,
сипаттау, талдау.
Зерттеу
жұмысының
міндеттері
1.Дипломатиялық мәтіндерді
лингвистикалық жағынан зерттеу;
2.Дипломатиялық мәтіндерді
аударуға арналған зерттеулерді
қарастыру;
3.ҚР Президентінің жолдауын
лингвистикалық тұрғыдан талдау;
4.ҚР Президентінің жолдауын
аударуда қолданылған
аудармашылық тәсілдерді анықтау
және олардың тиімділігін талдау.

4.

Л.Г.Фарафонованың
жіктемесі
Л.Г.Фарафоноваға сәйкес
дипломатиялық саладағы мәтін
типтерін оның қызметі түрінің
негізінде бөліп қарастыруға
болады:
1.Дипломатиялық хат
алмасу құжаттарының
мәтіндері;
1.Келіссөздер
нәтижесінде құрылатын
мәтіндер;
1.БАҚ басылымына
немесе СІМ-нің ресми
сайтына арналған
мәтіндер;
1.Келісім шарттардың
мәтіндері.
Отандық ғалымдардың
зерттеу жұмыстары
А.Шонайбаева
«Қазіргі қазақ
өкілеттілік іс
қағаздары
тіліндегі
стандарт тілдік
бірліктер »
Л.Дүйсембекова
«Қазақ ресми-іс
қағаздары»
• Дипломатиялық тілдің
элементтері стандарт тіл
ретінде зерттеледі, сондықтан
оның басты қасиеттеріне
ыңғайлылық, анықтық,
дәлділік, ашықтық, тез
қабылдауға қажеттілік жатады
• Ресми-іс қағаздар стиліне,
оның ішінде дипломатиялық
мәтіндерге қаталдық,
қатаңдық, заңдылық
сипаттары тән. Мәтін белгілі
бір деректі, ақпаратты, ойды
дәл жеткізу керек және бір
ізбен жүйелі түрде берілу
қажет.

5.

В.Н.Комиссаров
бойынша
түрлендірудің
типологиясы
лексикалық
грамматикалық
лексикаграмматикалық
техникалық
конкретизация
синтаксистік
ұқсату
антонимдік
аударма
орын ауыстыру
генерализация
сөйлемді бөлу
экспликация
қосу
модуляция
сөйлемдерді
біріктіру
компенсация
түсіру
аудармашылық
транскрипция
грамматикалық
алмастыру
транслитерация
калькалау

6.

Зерттеу материалына қатысты
ақпарат
68 бірлік
іріктелді
Президенттің
www.akorda.kz ресми
веб-сайтындағы
ақпарат пен аудармаға
Президенттің
Баспасөз қызметі
жауапты
Бұл толық
материалдың
17%-н құрайды

7.

В.Салагаев, Б.Шалабай, Л.Дуйсембекова,
А.Алдашева жұмыстарына сәйкес
келесілер дипломатиялық сала мәтіндерінде
сөздерді қолдану ерекшеліктеріне жатады:
Терминологиялық лексикалық ерекше қабаты;
• Сөйлеу клишелері мен орамдары;
• Кірме сөздер;
• Эвфемизмдер;
• Аббревиатуралар мен
• Қысқарған сөздер.

8.

ҚР Президенті Қ.К.Тоқаевтың 2023 жылғы
жолдауын аударуда қолданылған
лексикалық түрлендірулер
Қазақ тіліндегі түпнұсқа
Ағылшын тіліндегі Аудармашылық
аударма
түрлендіру
Қазақстан
Республикасы
Конституциясының
59-шы
бабына
сәйкес
VIIІ
шақырылымдағы Парламенттің
екінші сессиясын ашық деп
жариялаймын.
In accordance with Транслитерация
Article 59 of the
Constitution
of
the
Republic of Kazakhstan,
I declare the second
session
of
the
Parliament of the VIII
convocation open.

9.

ҚР Президенті Қ.К.Тоқаевтың 2023 жылғы
жолдауын аударуда қолданылған
грамматикалық түрлендірулер
Қазақ тіліндегі түпнұсқа
Ағылшын
аударма
тіліндегі Аудармашылық
түрлендіру
Технологиялық бәсеке қызып тұр. The
pace
of Сөйлемді біріктіру
Барлық жерде ресурстар үшін technological innovation
талас жүріп жатыр.
is accelerating, and
competition for resources
is intensifying globally.

10.

ҚР Президенті Қ.К.Тоқаевтың 2023 жылғы
жолдауын аударуда қолданылған
лексика-грамматикалық түрлендірулер
Қазақ тіліндегі түпнұсқа
Ағылшын
аударма
тіліндегі Аудармашылық
түрлендіру
Жаңа экономикалық саясатта жүзеге As part of this new Антонимдік аударма
асуы екіталай, ұзақ мерзімді мақсат economic policy, we will
қоюға болмайды.
eschew the practice of
setting
long-term,
ephemeral goals.

11.

ҚР Президенті Қ.К.Тоқаевтың 2023 жылғы
жолдауын аударуда қолданылған
техникалық түрлендірулер
Қазақ тіліндегі түпнұсқа
Ағылшын
аударма
тіліндегі Аудармашылық
түрлендіру
Біз ел тағдыры үшін айрықша We must initiate projects Түсіру
мәні бар бірқатар жобаны жүзеге that
will
genuinely
Қосу
асыруымыз керек.
transform our nation.
Орын ауыстыру

12.

Түрлендірулерді қолдану үлесі
20%
Лексикалық түрлендіру
41%
Грамматикалық түрлендіру
Лексика-грамматикалық түрлендіру
Техникалық түрлендіру
1%
38%

13.

Дипломатиялық мәтіндерді
аударуға арналған ұсыныстар
Қазақ тіліндегі
түпнұсқа
Ағылшын тіліндегі
аударма
Мен еліміздің әрбір
In addition, I call on
азаматын
осы
қасиетті every citizen to carry out this
парызға
адал
болуға high mission with dignity.
шақырамын.
Біздің
ұсынысымыз
I call on every
citizen to carry out this
sacred mission with
honesty

14.

Дипломатиялық мәтіндерді
аударуға арналған ұсыныстар
Қазақ тіліндегі
түпнұсқа
Ағылшын тіліндегі
аударма
Біздің
ұсынысымыз
Көктемдегі сайлаудан
кейін Парламенттегі саяси
партиялардың
қатары
көбейді. Депутаттар құрамы
айтарлықтай өзгерді
After the spring
elections, the number of
parties in Parliament
increased, and the
composition of MPs changed
significantly.
After the spring
elections, the number of
parties in Parliament
increased. MPs'
composition changed
significantly.

15.

Аталған міндеттерге қол жеткізілді
1.Дипломатиялық мәтіндерді
лингвистикалық жағынан зерттеу;
2.Дипломатиялық мәтіндерді
аударуға арналған зерттеулерді
қарастыру;
3.ҚР Президентінің жолдауын
лингвистикалық тұрғыдан
талдау;
● Дипломатиялық мәтіндерді аударуда
● Дипломатиялық мәтінге бірқатар
зерттеушілердің анықтамасы берілді;
● Шетелдік және отандық зерттеушілердің
жұмыстары қарастырылды;
● Отандық зерттеушілер кезең-кезеңмен
зерттелді.
кездесетін қиындықтар бірқатар Ресей
және қазақ ғалымдарының жұмыстарына
сәйкес зерттелді;
● Дипломатиялық мәтіндерде
қолданылатын түрлендірулер бірқатар
зерттеушілердің жұмыстарына сәйкес
қарастырылды;
● В.Н.Комиссаровтың түрлендірулерге
арналған классификациясы қолданылды.
● Жолдаудың қазақ тіліндегі
түпнұсқасы мен ағылшын тіліндегі
аудармасы талданды;
● Бірқатар мысалдар іріктелді;
4.ҚР Президентінің жолдауын аударуда қолданылған аудармашылық тәсілдерді анықтау және олардың
тиімділігін талдау.
● Іріктелген мысалдар В.Н.Комиссаровтың классификациясына сәйкес талданды;
● Талдау бойынша аударманың артықшылықтары мен кемшіліктері анықталды;
● Дипломатиялық мәтіндерді аударуға арналған ұсыныстар жасалды.

16.

Назарларыңызға
рақмет!