Мектептегі демонстрациялық эксперименттің техникасы мен әдістемесі

1.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ ЖОҒАРЫ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
Қ.ЖҰБАНОВ АТЫНДАҒЫ АҚТӨБЕ ӨҢІРЛІК УНИВЕРСИТЕТІ
ФИЗИКА – МАТЕМАТИКА ФАКУЛЬТЕТІ
ФИЗИКА КАФЕДРАСЫ
МЕКТЕПТЕГІ ДЕМОНСТРАЦИЯЛЫҚ ЭКСПЕРИМЕНТТІҢ
ТЕХНИКАСЫ МЕН ӘДІСТЕМЕСІ

2.

• Физика-эксперименттік ғылым. Физика-ғылымы мен физикаоқу пәні арасында тығыз байланыс бар, физиканы оқыту
процессі тәжірибеге негізделген бірнеше іргелі ережелер
негізінде оқушылар үшін жаңа физикалық ұғымдар мен
теорияларды дәйекті түрде қалыптастырудан тұрады. Бұл
процесс барысында эксперимент негізінде негізгі физикалық
заңдылықтарды орнатудың индуктивті сипаты және
оқушылар үшін қол жетімді математикалық аппаратты
қолдана отырып, қалыптасқан заңдылықтардан салдарды
шығарудың дедуктивті сипаты көрсетіледі.

3.

ФИЗИКАДАҒЫ ОҚУ ПРОЦЕССІНДЕ ЭКСПЕРИМЕНТТІ
ПАЙДАЛАНУ КЕЛЕСІДЕЙ МҮМКІНДІКТЕР БЕРЕДІ:
1. педагогикалық түрлендірілетін түрде зерттелетін құбылыстарды көрсету және сол
арқылы оларды зерттеу үшін қажетті эксперименттік базаны құру;
2. ғылымда белгіленген заңдар мен заңдылықтарды оқушыларға қол жетімді түрде
көрсету және олардың мазмұнын оқушыларға түсінікті ету;
3. оқытудың көрнекілігін арттыру;
4. оқушыларды
физикалық
құбылыстарды
зерттеудің
эксперименттік
әдісімен
таныстыру;
5. техникада,
технологияда және күнделікті
құбылыстардың қолданылуын көрсету;
өмірде
зерттелетін
физикалық
6. оқушылардың физиканы оқуға деген қызығушылығын арттыру;
7. политехникалық және тәжірибелік-эксперименттік дағдыларды қалыптастыру.

4.

• Оқу эксперименті бір мезетте оқыту тәсілі, білім негізі және оқыту құралы
ретінде жүреді
• Оқу
эксперименті ғылыми физикалық экспериментпен тікелей
байланысты, ол зертханалық жағдайда физикалық құбылыстарды нақты
жоспарлау арқылы мақсатты зерттеу жүйесін түсінеді, содан кейін
аспаптардың көмегімен алынған эксперименттік деректерді талдайды және
жалпылайды. Эксперимент бақылаудан физикалық құбылыстар барысына
эксперименттік
құралдардың
көмегімен
белсенді
араласуымен
ерекшеленеді.
•.

5.

• Ғылыми
эксперимент-бұл эксперименттік құралдарды,
зерттеу әдістерін және фактологиялық материалды беретін
оқу физикалық экспериментінің негізі. Бірақ олардың
арасында толық сәйкестік жоқ. Негізгі айырмашылық
мынада: ғылыми эксперимент табиғатты зерттеу және ол
туралы жаңа білім алу мақсатында қойылады, ал оқу
эксперименті бұл білімді оқушыларға жеткізуге арналған

6.

• Мектептегі физикалық экспериментті әртүрлі критерийлер
бойынша жіктеуге болады: дидактикалық мақсаттар
бойынша, ғылыми экспериментке сәйкестік деңгейі бойынша,
күрделілік дәрежесі бойынша, оқушылардың оқу іс-әрекетінің
сипаты бойынша және т. б. оқу физикалық экспериментінің
құрылымы, жалпы ғылыми эксперименттің құрылымын
көрсете отырып, мұғалімнің іс-әрекетімен байланысты оқу
сипатының жаңа элементін қамтиды. Ол тікелей зерттеу
құралдарына немесе зерттеу құралдарын басқаратын
студенттерге әсер ете алады. Жоғарыда айтылғандарға
байланысты оқу эксперименті екі түрге бөлінеді:
демонстрациялық және зертханалық.

7.

ДЕМОНСТАЦИЯЛЫҚ ЭКСПЕРИМЕНТ ҚҰРЫЛЫМЫ:

8.

ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЭКСПЕРИМЕНТ ҚҰРЫЛЫМЫ

9.

• Оқыту
әдісі ретінде демонстрациялық эксперимент
иллюстрациялық әдістерге жатады. Демонстрациялық
эксперименттегі басты кейіпкер-оқу жұмысын ұйымдастырып
қана қоймай, тәжірибелерді де көрсететін мұғалім.
Демонстрациялық эксперименттің айтарлықтай кемшілігі
бар-оқушылар аспаптармен жұмыс істемейді (бірақ олардың
кейбіреулері демонстрацияларды дайындауға қатысуы
мүмкін).

10.

• Бағдарламада мектептің физика курсының әр тақырыбынан міндетті
демонстрациялардың тізімі бар. Оған, ең алдымен, қазіргі физиканың
эксперименттік базасын құрайтын тәжірибелер кіреді, олар іргелі деп
аталады, бұл, ең алдымен, Галилей, Кавендиш, Стерн, Кулон, Эрстед,
Фарадей, Герц, Столетов және т. б. зерттеулер. Олардың кейбіреулері
мектеп жағдайында жеткілікті сенімділікпен шығарылуы мүмкін, ал
басқалары күрделі және қымбат жабдықты қажет етеді (Лебедев,
Милликан, Резерфорд тәжірибелері), сондықтан оларды тек кино,
теледидар арқылы көрсетуге болады немесе компьютерлік техниканың
көмегімен модельдеуге болады.Бұл тәжірибелерді тұжырымдау
мүмкіндігінше нақты болуы керек, ал түсініктеме ойластырылған болуы
керек және эксперименттің физикалық мәнін ғана емес, оның физика
ғылымы жүйесіндегі орнын да көрсетуі керек.

11.

ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТҰРҒЫДАН АЛҒАНДА,
ТӘЖІРИБЕЛЕРДІ КӨРСЕТУ БІРҚАТАР НАҚТЫ
МӘСЕЛЕЛЕРДІ ШЕШУДЕ ҚАЖЕТ, АТАП АЙТҚАНДА:
• 1. Мұғалімнің түсіндірмелерін көрсету үшін. Тәжірибе көрсеткендей, егер мұғалімнің
түсіндірмесі тәжірибелерді көрсетумен бірге жүрсе, оқу материалын игерудің тиімділігі едәуір
артады. Шынында да, демонстрация барысында мұғалім оқушылардың танымдық іс-әрекетін
басқаруға, оқу материалының мәнін түсіну үшін ең маңызды жағдайларға назар аударуға
мүмкіндік алады. Осы типтегі демонстрациялар бағдарламада қарастырылған міндетті
минимумнан көп.
• 2. Техникада, технологияда және күнделікті өмірде үйренген физикалық құбылыстар мен
теориялардың қолданылуын суреттеу. Мұндай тәжірибелерді көрсету физиканың техникамен
байланысын суреттеу үшін ғана емес, сонымен қатар оқушыларды заманауи техникаланған
қоғам жағдайында өмір сүруге дайындау үшін де қажет. Техникалық-технологиялық
сипаттағы объектілермен танысу физика пәнінің мұғалімінің мотивациясын қалыптастыруға
ықпал етеді, оқушылардың бұрын үйренген физикалық құбылыстар туралы білімдерін
тереңдетуге және жүйелеуге мүмкіндік береді.

12.

• 3. Физикалық құбылыстар мен теорияларға танымдық қызығушылықты
ояту және белсендіру. Тиімді демонстрациялық эксперимент
студенттердің танымдық белсенділігіне түрткі болуы мүмкін, әсіресе
егер ол проблемалық болса. (Мысалы, су бетінде Болат иненің жүзуін
көрсету сұйықтықтың беткі қабатының қасиеттерін зерттеуге негіз
болатын проблемалық жағдайды тудырады).
• 4. Оқу мәселелерін талқылау барысында оқушылар ұсынған
болжамдарды тексеру.