Энергия. Тыныс алу процесі

1.

2.

Тыныс алу процесі.
№11 Зертханалық жұмыс «Тыныс
алу үдерісін зерттеу»

3.

Сабақ мақсаттары
•Тыныс алу мен фотосинтез процестерін,
қайда орын алатынын таныстыру;
•Тыныс алу мен фотосинтез процестерінің
маңызын түсіндіру, химиялық реакция
арқылы көрсету;
•Тыныс алу мен фотосинтез процестері
арасындағы айырмашылықты көрсету

4.

2
Тыныс алу барлық тірі ағзалар үшін
Негізгі процестердің бірі
Барлық тірі жасушалар химиялық заттардан
тұрады
Тірі ағзалардағы процестер осы реагенттердің
арасында жүреді
Реагенттер өзгеріп нәтижесінде өнімдер
береді
Мысалы, көміртек пен оттек арасындаға
реакцияда (көмірдің ауада жануы)
көмірқышқыл газы бөлінеді

5.

3
Реакция теңдеуі:
C
carbon
+
O2
oxygen
CO2
carbon dioxide

6.

5
Көміртекпен оттек арасындағы
реакцияда сондай-ақ энергия (жылу
және жарық) бөлінеді
Тірі ағзалар осы реакциядан энергия
алады.

7.

6
CO2
Энергия бөлінеді
көмір
оттек
Көміртектің
көзі

8.

7
Энергия бөлетін реакцияның бірітыныс алу
(Тыныс алу демалу емес)
Тыныс алу кезіндегі реакция тірі ағзаның
барлық жерінде орын алады
Реакция көміртегісі бар затпен пен оттек
арасында жүреді.
Реакцияда көміртек диоксиді мен су, энергия
бөлінеді

9.

8
Көміртегісі бар зат- тағамдар
Оттек ауадан немесе судан алынады
Энергия жасушадағы басқа да
реакцияларды жүргізу үшін қолданылады
Мысалы, бұлшық ет жасушаларынан
бөлінетін энергия жиырылу және қозғалу
үшін қолданылады.

10.

9
Жасушада жүретін реакцияның бір мысалы
C6H12O6 + 6O2
6CO2 + 6H2O +
sugar
(glucose)
carbon
dioxide
oxygen
water
energy

11.

10
Энергияның
қолданылуының бірнеше
мысалдары
бұлшық ет жиырылуы
тыныс алу
мыналар
үшін энергия
көзі
өсу
Жасушадағы химиялық өзгерістер
Жасушаның бөлінуі

12.

Адам ағзасындағы тыныс алу мысалдары
2. Өкпе ауадан ________ сіңіреді
2. Асқазанның
тамақты қорытуы.
Өнімнің бірі _______
4 _________
Глюкоза мен
оттек
реакцияласып,
бұлшық ет
жиырылуына
энергия бөледі
15
1. Ауа жұту
1.________
3. Қанның ағысы
глюкоза мен оттекті
________апарады
5. _______________
қаннан өкпе арқылы
шығарылады

13.

Біздегі тыныс алудың мысалдары
2. Өкпе ауадан оттекті сіңіреді
2. Асқазанның
тамақты қорытуы.
Өнімнің бірі глюкоза
4 Тыныс алу
Глюкоза мен
оттек
реакцияласып,
бұлшық ет
жиырылуына
энергия бөледі
15
1. Ауа жұту
1.Тағам келуі
3. Қанның ағысы
глюкоза мен оттекті
бұлшық етке апарады
5 көміртек диоксиді
қан нан өкпе арқылы
шығарылады

14.

16
1-сұрақ
Тыныс алудың маңызы неде?
(a) Оттек қолданады
(b) Энергия бөледі
(c) Көміртек диоксидін бөледі
(d) Оған тағам мен ауа қажет

15.

17
2-сұрақ
Тыныс алу адам ағзасының қай бөлігінде
көбінесе жүреді?
(a) өкпе
(b) жүрек
(c) бұлшық ет
(d) барлығында

16.

18
3-сұрақ
Берілгендердің қайсысы тыныс алудың
қалдық өніміне жатады?
(a) көміртек диоксиді
(b) су
(c) оттек
(d) азот

17.

19
4-сұрақ
Келесілердің қайсысы тірі ағзадағы тыныс
алудың сенімді көрсеткіштері болар еді?
(a) Су буының шығуы(H2O)
(b) Көмірқышқыл газының шығуы(CO2)
(c) Оттекті сіңіру(O2)
(d) Энергия бөлу

18.

20
5-сұрақ
Берілген мәлімдемелердің қайсысы дұрыс?
(a) Біз ауаны жұтамыз
(b) Біз оттекті жұтамыз
(c) Біз демалғанда ауаны шығарамыз
(d) Біз демалғанда көмірқышқыл
газын шығарамыз

19.

21
Жауабы
Дұрыс

20.

22
Жауабы
Дұрыс емес