Falsafa kirish

1.

2.

Reja:
1. Falsafaning mazmun va mohiyati, predmeti,
tuzilishi.
2. Falsafada dunyoqarash tushunchasi va uning
tamoyillari.
3. Falsafaning jamiyat hayotidagi o’rni va asosiy
funksiyalari.

3.

Tayanch iboralar va
so‘zlar:
Falsafa, dunyoqarash, shaxs, idrok, ontologiya,
gnoseologiya, fan metodologiyasi, ijtimoiy falsafa,
etika, aksiologiya, falsafiy antropologiya, metafizika,
ong, tafakkur, fan.

4.

1-MAVZU. Falsafa va uning jamiyat
hayotidagi roli.

5.

• Falsafa — barcha
fanlar
rivojlanishiga asos
bo’ladigan va
ulardan
oziqlanadigan,
ayni paytda
ularning rivojlanish

6.

Qadimgi yunon tilidan fanga
kirib kelgan atama «filosofiya»
so’zidan olingan va u
«donishmandlikni sevish» («filo»
— sevaman, «sofiya» — donolik)
degan ma’noni anglatadi.
Qadimgi yunonlarda bu so’z “tushunishga intilish”,
“bilimga intilish” degan ma’nolarni ham anglatgan.
Ushbu so’z Fukidid, Suqrot va boshqa antik madaniyat

7.

Fanning
predmeti-
Olamodamtabiat
birligini
tadqiq
etish
sanaladi.

8.

• Falsafaning jamiyatdagi ahamiyati - falsafa insoniyat
tarixiy taraqqiyoti davomida yaratilgan ma’naviy
madaniyatning bir qismi bo‘lib, insonning o‘zi va borliq
to‘g‘risidagi bir butun dunyoqarashi tizimidan iboratdir.
Falsafa inson muammosini o‘zining asosiy o‘rganish
mavzusi hisoblab, uning o‘ziga, borliqqa munosabatini
falsafaning bosh masalasi deb qaraydi. SHu sababli uning
asosiy maqsadi ham inson manfaatlariga xizmat qilishdan
iboratdir.

9.

Fanning tuzilishi
ontolo
giya
gnoseo
logiya
etika
ijtimoiy
falsafa
aksiolo
giya

10.

Qadimgi yunon faylasufi Diogendan
donishmand kim? - deb so’rashganda,
u: «Haqiqiy donishmand Xudodir, biz
donishmandlikni sevguvchilarmiz» degan.

11.

Axlo
qiy
Aksi
ologi
k
oqar
ashni
shakl
lantir
ish
Falsafan
ing
asosiy
funksiyal
ari
Mada
niy
Gnos
eolog
ik
Integ
rativ
Meto
dolo
gik

12.

Dunyoqarash
bu... Olamni o’z
biliming bilan
tushunish

13.

• Dunyoqarash—inson o‘zini va dunyoni zaruriy ravishda anglashi, tushunishi,
bilishi va baholashi natijasida yuzaga kelgan xulosalari, bilimlari asosida
shakllangan turli mazmun va darajadagi umumlashmalar tizimidir.
Dunyoqarashni murakkab ijtimoiy hodisa sifatida, bir-biridan nisbatan mustaqil
tarzda, quyidagicha izohlash mumkin:
• 1) dunyoqarash — dunyoning inson ongidagi o'ziga xos in’ikosi bo'lib, insonning
o'z-o'zini va dunyoni anglashi shaklidir;
• 2) dunyoqarash — insonning o'ziga va uni qurshab turgan borliqqa bo‘lgan
munosabatlarini ifodalaydigan muayyan ko‘nikmalari, malakalari, bilimlari
hamda dunyoni amaliy va nazariy o‘zlashtirishidir;
• 3) dunyoqarash — insonning о‘ziga, tabiat va jamiyatga munosabati asosida
yotgan e’tiqodidir;
• 4) dunyoqarash — o‘tgan avlodlar qoldirgan ilmiy, madaniy, nazariy merosni
hozirgi davrdagi amaliy tajriba yakunlari bilan bog‘lab umumlashtirishdir;
• 5) dunyoqarash — inson o‘z hayoti, faoliyatida tayanishi lozim bo‘lgan
yo’llanmadir

14.

Mifologik dunyoqarash

15.

• Mifologik dunyoqarash-ijtimoiy
taraqqiyotning boshlang‘ich
bosqichlariga xos bo'lib, dunyoni
tushunishning o'ziga xos oddiy
usuli, ya’ni voqelikning xayoliy
in’ikosi sifatida, asosan qadimgi
davr kishilari uchun xosdir. Bu
dunyoqarash o‘z ifodasini qadimgi
davrlarda yaratilgan rivoyat va
afsonalarda topgan. Bu rivoyat va
afsonalar ijtimoiy taraqqiyotning
dastlabki davrlarida paydo bo'lib,
ularda afsonaviy qahramonlar,
yovuz kuchlarning obrazlari
tasvirlangan. Qadimgi kishilar bu
afsona va rivoyatlarda tabiat va
jamiyatning turli hodisa va
voqealarini umumlashtirib, xayoliy

16.

Baxt-saodat va tinchlik timsoli Humo qushi

17.

Bahodirlar-Geraklit, Alpomish,
Kuntug’mush,G’o’ro’g’li vb.

18.

19.

Diniy dunyoqarash — olamdagi voqea va
hodisa sabablarini,
insonning orzu - umidlarini ilohiy kuchlar,
oldindan belgilangan qismat, taqdir bilan
bog‘lab tushunishdir.
Mifologik dunyoqarashda barcha
hodisalarning sababi
afsonaviy kuchlar hisoblansa, diniy
dunyoqarashda ularning o‘rnini turli
dinlarga xos bo'lgan Xudolar va ilohiy
qudratlar oladi. Diniy dunyoqarash
insonning o'zini va olam mohiyatini
bilishidagi o'ziga xos bir yo'l, bir
bosqichdir.Diniy dunyoqarashning muhim
jihatlarini: diniy tuyg'u, diniy
aqidalarga ishonish, sig'inish, diniy
e’tiqod va shu kabilar tashkil
qiladi.

20.

Diniy dunyoqarashning navbatdagi elementi, bu — biron . buyumga, narsaga, hayvon yoki daraxtga,
kishiga yoki, nihoyat, Xudoga sig'inishdir. Sig'inish sodda va murakkab bo'lishi mumkin. Sig'inishning
sodda ko'rinishi — kishilarning kundalik hayotida ilohiy kuchlarga toat-ibodat qilishidir.

21.

Sig'inish diniy
tasawurlar va
g'oyalarni ifoda
etuvchi, ilohiy
kuchlarga, ilohiy
mavjudotlarga
qaratilgan, yakka yoki
jamoa bo'lib
bajariladigan ramziy
harakatdir. Masalan:
ta’zim qilish, tiz
cho'kish, sajda qilish,
bosh egish, qo‘1
qovushtirish,
cho'qinish, toat-ibodat
qilishlar sig'inishning
sodda ko'rinishlaridir.

22.

Sig'inish bilan kishida ilohiy kuchlarga
e’tiqodning ruhiy ehtiyoji; qondiriladi.

23.

24.

25.

26.

Ilmiy-falsafiy
dunyoqarash- Falsafiy
dunyoqarash — dunyoni,
borliqni aqliy jihatdan
mantiqiy, izchil,
umumlashtirib
tushuntiruvchi nazariy
qarashlar tizimidir.
U diniy dunyoqarashdan
farqli ravishda, insonning
aqliy — intellektual
faoliyatiga asosiy e’tibor
beradi. Shu sababli
falsafiy dunyoqarashga
har doim hurfikrlilik, fikriy
teranlik, mantiqiy
asos kabi xususiyatlar
xosdir.

27.

Ilmiy-falsafiy
dunyoqarash

28.

Falsafiy dunyoqarash ko'r-ko'rona e’tiqodlar, xayoliy obrazlar
to'g'risidagi tasawurlar va tushunchalarga emas, balki insonning
borliqqa munosabati to'g'risidagi erkin, tanqidiy va, ayni vaqtda,
umumiy aqliy mushohadalariga, nazariy umumlashmalariga
asoslanadi.

29.

Ilmiy-falsafiy
dunyoqarash

30.

Uning shakllanishi va rivojlanishiga afsonaviy (asotiriy) va diniy
dunyoqarashlarning ta ’sirini inkor etib bo’lmaydi.Falsafiy dunyoqarashning
shakllanishi va rivojlanishi falsafa fanining paydo bo‘lishi bilan uzviy bog‘liq
holda yuz beradi. Zotan, falsafiy qarashlar va tasawurlar falsafiy
dunyoqarashning asosini
tashkil etadi.

31.

32.

Takrоrlash uchun savоllar
• 1. "Falsafa" tushunchasining mоhiyatini siz qanday tushunasiz?
• 2. Falsafaning bahs mavzulari nimalardan ibоrat?
• 3.Falsafa milliy bo`lishi mumkinlik
• 4. Falsafaning umuminsоniyligi dеganda nimani tushunasiz?
• 5. "Dunyoqarash" tushunchasi, uning mоhiyati va tariхiy
shakllari.
• 6. Falsafiy bilimlar tizimi va uning хususiyatlari.
• 7. Istiqlоl va falsafiy tafakkurni yangilash zarurati.

33.

Adabiyotlar:
1. O`zbеkistоn Rеspublikasining Kоnstitutsiyasi – T. O`zbеkistоn 2023
2. Mirziyoyev Sh.M.” Erkin va faravon demokratik O‘zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz”. T.“O‘zbekiston”, 2016.
3.Mirziyoyev Sh.M.”Buyuuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan quramiz”. T.-“O‘zbekiston”, 2017.
4.Mirziyoyev Sh.M.”Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib - intizom va shaxsiy javobgarlik har bir rahbar faoliyatining
kundalik qoidasi bo‘lishi kerak”. T.- “O‘zbekiston”, 2017.
5.Mirziyoyev Sh.M.”Milliy taraqqiyot yo‘limizni qat’iyat bilan davom ettirib, yangi bosqichga ko‘taramiz”. T.“O‘zbekiston” NMIU, 2018.
6.Mirziyoyev Sh.M.” Xalqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan eng oliy bahodir. T.-“O‘zbekiston”
NMIU, 2018.
7.Mirziyoyev Sh.M.” Niyati ulug‘ xalqning ishi ham ulug‘, hayoti yorug‘ va kelajagi farovon bo‘ladi”. T.“O‘zbekiston” NMIU, 2019.
8. M. M. Хayrullaеv Filоsоfiya lug`ati «O`zbеkistоn» T., 1976.
9. E. YUsupоv Falsafa «SHarq» T., 1999.
10. K. Nazarоv Falsafa «SHarq» T., 2004.
11. M. Ahmеdоva Оsnоvы filоsоfii «Uzbеkistan» T., 1998.
12. I. Saifnazarоv Kurs lеktsii pо filоsоfii «SHarq» T., 2004.
13. M. Safarbоеv, Z. Iskandarоva Falsafa UrGU U., 2004.
14. B. To`ychiеv Falsafa DITAF T., 2004.
15. K. Nazarоv Falsafa (Ma’ruzalar matni) O`AJBIT T., 2000.