Arxeologiya faning muzeyshunoslik fani bilan bog’liqligi

1.

Arxeologiya faning
muzeyshunoslik fani bilan
bog’liqligi

2.

REJA:
1. Muzeyshunoslik fani predmeti
2. Boshqa fanlar bilan bog’liqligi
3. Muzeylarning faoliyati to’g’risida

3.

• Muzeyshunoslik, muzeologiya — muzeylar tarixi, ularning ijtimoiy vazifalari,
muzey ishi nazariyasi va metodikasi masalalarini oʻrganadigan fan tarmogʻi. M.
tizimiga muzey ishi nazariyasi, muzey ishi tarixi (muzey tarixshunosligi bilan),
muzey manbashunosli-g i, muzeylar va muzey tadqiqotlari faoliyatiga doyr
barcha oʻziga xos tomonlarni oʻrganuvchi ilmiy metodika kiradi. M. muzey
buyumlarini jamlash, muzeyga keluvchilarni oʻrganish jarayonida dala
tadqiqotlari usullari va bevosita muntazam kuzatuv ishlari, ijtimoiy usullarni
qoʻllaydi. M.ning boshqa fanlar bilan har tomonlama uzviy bogʻliqligi uning
obyektiv jihatdan murakkabligini belgilaydi. M. ham ijtimoiy, ham tabiiy fanlar
bilan birdek bogʻliq, ayniqsa, muzeyning mavzuiga oid fanlar va yordamchi fan
sohalari (tarix, arxeologiya, geologiya, etnografiya, adabiyotshunoslik, zoologiya,
sanʼatshunoslik va boshqalar) bilan umumiy tomonlari koʻp. M.da muzeylarning
tabiat va jamiyatni oʻrganish bilan uzviy bogʻliq boʻlgan manbalarni jamlash,
muzey buyumlarini ilmiy hujjatlashtirish, oʻrganish va saqlash, ekspozitsiya va
koʻrgazmalar tashkil etish, ilmiymaʼrifiy, gʻoyaviytarbiyaviy faoliyati va
boshqalarda namoyon boʻladigan ijtimoiy vazifalari ustida tadqiqotlar olib
boradi. Muzeylarni toʻldirish, yodgorliklarni hisobga olish, saklash va
restavratsiya qilishning ilmiy tamoyillari ishlab chiqiladi.

4.

O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 1998-yildagi farmoni
• Oʻzbekistondagi
yirik
muzeylarda
muzeyshunoslikka doir ilmiy tadqiqot
ishlari olib boriladi. Ayniqsa, "Muzeylar
faoliyatini tubdan yaxshilash va
takomillashtirish
toʻgʻrisida"
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining
1998-yil 12-yanvardagi farmoni M.
sohasida burilish yasadi. Unga koʻra,
mamlakat Madaniyat ishlari vazirligi,
boshqa vazirlik va idoralarga tegishli
barcha turdagi mavjud muzeylar
faoliyatini
muvofiklashtirish,
qoʻllabkuvvatlash va ularga zarur ilmiyuslubiy yordam koʻrsatishni taʼminlash
maqsadida vazirlik qoshida muzeylarni
qullab-quv-vatlash
respublika
"Oʻzbekmuzey" jamgʻarmasi tashkil
etildi.
• Uning faoli-yatining asosiy yoʻnalishlari
qatorida muzeyshunoslikkada umumiy
siyosatni amalga oshirishni taʼminlash,
M. sohasida xalqaro aloqalarni, oʻzaro
foydali hamkorlikni rivojlantirish,
Oʻzbekiston va xorijda keng koʻrgazma
faoliyati orqali mamlakatning boy tarixi,
bugungi yutuqlarini dunyo
jamoatchiligiga tanitish, muzeylarda
saqlanayotgan noyob eks-ponatlarni
jahon miqyosida targʻib etish;
muzeyshunoslikka zamonaviy texnika
vositalarini tatbiq etish, ulardan
samarali foydalanishga oid dasturlar
ishlab chiqarish va ularni amalga
oshirishga koʻmaklashish belgilandi.

5.

Muzey binosiga qo’yiladigan talablar quyidagilar: l.Tarix, madaniyat
yodgorliklari, kollektsiyalar saqlanishga shaioitlar yaratilganligi. Muzey binosi
mustahkam bo’lishi, joylashgan yeridagi ob-havo shaioitlari moslashtirilgan
bo’lishi. Kollektsiyalar saqlash uchun xonalarda maxsus mikroiqlim sharoitlari
(havo namligi, yorug’lik, biologik sharoitlar), talon taroj etish, vandalizm
aktlari yon; muhofaza etuvchi texnik tizim mavjud bo’lishi kerak
Ilmiy-ma'rifiy tashkilot sifatida faoliyat yuritish uchun sharoitlar ta'minlanish.
Suriing uchun, albatta, namoyish etish, rekreatsion va xizmat ko’i::atish
bo’limlari inaydoni to’g’ri belgilanganligi ahamiyatli. MaVuzalar va bosliqa
ommaviy tadbirlar uchun xonalar bo’lishi, tashrif byuruvchilar uchun maqbul
sharoitlar yaratilshi
Muzeyda ilmiy izlanish faoliyati yo’Iga qo’yilganligi. Buning majburiy sharti
kutubxona, ilmiy xodimlar uchun xonalar, nashriyot mavjudligi, kollektsiyalar
yuzasidan izlanish mumkinligi. Bino maydonining namoyish etilayotgan va
saqlanayotgan kollektsiyalar hajmiga mosligi.

6.

Muzeyshunoslik Predmeti
Muzeyshunoslikning predmeti ijtimoiy
axborot, olish va bilimlarni etkazish
an`ana va extiroslarni muzey
predmetlari vositasida tuplash va
saklash jarayoniga, muzey vа muzey
ishining vujudga kelishi, rivojlanishi va
ijtimoiy faoliyati jarayoniga boglik
bulgan ob`ektiv konuniyatlar doirasidir.
• Xozirgi kunda muzey predmeti inson
faoliyati va tabiat xayotining bevosita
natijasi bulishi asil yodgorlik sifatida
kurib chikiladi. Mzuey predmetlarining
buyumli va tasviriy axborot tashuvchiligi
bilan muzeyning jamitda vujudga
keladigan boshka xujjatli institutlardan
fark kilishi aloxida ta`kidlab utiladi.
Inson tomonidan yaratilgan predmetlar
ilgor tajribani tuplaganliklari, axborotni
tuplaganligi va etkazganligi uchun xam
"Tarixiy xotira" funktsiyasini bajaradilar.
Muzey predmetlari nafakat bilimning
birinchi manbai balki madaniy tarixiy
kadriyatlar xamdir.

7.

Muzey - bu madaniy-tarixiy, tabiy-ilmiy qadriyatlarni aniqlash, muzey predmetlari
vositasida axborotni to’plash va tarqatish uchun mo’ljallangan tarixiy belgilangan,
ko’pqirrali ijtimoiy axborot muassasadir.Ma`lum tarxiy sharoitda muzeylar faoliyati
ijtimoiy faoliyatning alohida qkatlami sifatida - muzey ishining mavjud bo’lishi bilan
belgilanadi. Uning tarkibiga muzeylarning amaliy faoliyati va yodgorliklarni asrash,
muzeylar tizimi, muzey siyosati va qonunchiligi, kadrlarni tayyorlash va malakasini oshirish
tizimi, sohaviy ilmiy, ilmmiy - metodik va o’quv markazlari, maxsus davrlashtirish va
nihoyat maxsus ilmiy fan muzeyshunoslik fani kiradi.Ilmiy fanning eng asosiy belgilardan
biri metod bo’lib, bunda bilish uslubi, borliqni ma`lum bir tomanlarini tadqiq qilish
jarayonida foydalaniladigan usullar tizimini tushinamiz.Xar bir ilmiy fan tadqiqot oby`ekti
va predmetdan kelib chiqib o’zining metodini shakllantiradi. Zamonaviy bosqichda turli
fanlarning metodlari shunchalik bir-biriga kirishib ketgan-ki ularni ajratib olishda ko’plab
qiyinchiliklarga duch kelishi mumkin. Masalan arxeologiyaga tuxtaladigan bo’lsak u
nafaqat tarix va manbashunoslikka oid metodlardan balki ximiya, fizika va botanikaga xos
bo’lgan metodlardan xam tobora keng foydalanmoqda.Muzeyshunoslik tadqiqot
metodlarining xilma-xilligi bilan xarakterlanadi, ularning ayrimlari boshqa fanlarning
metodlari bilan qisman yoki to’liqligicha mos tushadi. Bu tushunarli xos chunki
muzeyshunoslik ko’plab ijtimoiy va tabiy fanlar bilan yaqindan alokada bo’ladi.

8.

Birinchidan muzeylar tabiat va jamiyat tarakiyyotining xodisa,
jarayon, konuniyatlari ilmiy xujjatlashtirish uchun muljallangan
- ilmiy xujjatlashtirish funksiyasi.
Ikkinchidan ular milliy va jaxon madaniyati manfaatlari yulida
madaniy tarxiy yodgorliklarini asrash vazifasinii bajarishga
chakirilgan
Uchinchidan muzeylar ilmiy tadkikotlarning uziga xos
markkazalari xisoblanadi, tadkikotchilik funktsiyasi; nixoyat
jamiyat muzeylar oldiga xar tamonlama kamol topgan yangi
zamon kishisiki tarbiyalash vazifasini kuyadi, ta`lim-tarbiyaviy
funktsiya.
Muzeylar doimiy ravishda uz tuplamlarini boyitib borishlari va
ularning strukturalarini takomillashtirb borishlari lozim.

9.

Respublikamiz muzey tizimi quydagi muzeylardan tashkil topgan:
1. Tarixiy muzeylar - tarixiy fanlar tizimi bazasidagi muzeylar
(arxiologiya, etnografiya, xarbiy-tarixiy, maorif tarixi)
2. Badiy muzeylar san`at va san`atshunoslik tarixiga oid muzeylar
3. Tabiy -tarixiy muzeylar uz faoliyatida tabiy fanlarga tayanadigan
muzeylar.
4. Texnik muzeylar
5. Adabiyot muzeylari

10.

11.

Foydalanilgan adabiyotlar:
1.Muzivedenie. Muzey istoricheskogo profilya. Ucheb. Posobiya dlya vuzov po spets
"Istoriya" g` pod. Red. K.G.Levikina, V.Xrebsta - M;Vo`ssh.vuzov 1988 g
2. Obhestvovedeniya muzey respubliki Uzbekistan. - T;fan, 1988g
3. Lev`enin K.G, Razgon A.M "Эkspozitsiya muzeya i istoricheskaya nauka" - M;
Vo`ssh.vuz, 1984 g
4. Sad`evna N.S "Muzeynoe delo v Uzbekistane" - T; fan 1975 g
5. Reves A.M "Metodika sozdanie narodno`x muzeev na predpriyatiyax i v kolxazax" T;fan 1973 g