Бағдарлу. Азимуттар. Дирекциондық бұрыштар

1.

Лектор: ассоц.проф. Алтаева А.А.

2.

Азимуттар. Дирекциондық бұрыштар.
Меридиандардын жанасуы.
Нағыз, магниттік меридиандар мен дирекциондық
бұрыштар арасындағы байланыс.
Румбтар.

3.

Жер
дегеніміз
сызықтың бағытын бастапқы бағыт арқылы табу. Ол үщін
азимуттар А, дирекциондық бұрыштар а және
румбтар r қолданылады. Бастапқы бағыт ретінде
нағыз меридиан Nн, магниттік меридиан Nм және
осьтік меридианнын немесе тіктөртбұрышты
координаттар жүйесіндегі Х осі бағыттары алынады.
(сурет.1).
Сурет 1. ОВ
жергілікті
бағдарлау
сызығын
жерде
бетінде
сызықты
бағдарлау
Солтүстік бағыттан бастап санау алынатын шын
меридиан мен магниттик меридиан арасындағы
бұрыш δ магниттік тілдің ауытқуы деп аталады.
Магниттік ауытқу батысқа қарай жылжыса батыстық
-δ, ал керісінше шығысқа қарай ауытқыса шығыстық
+δ болып табылады.

4.

Азимут деп солтүстік меридиан
бағытынан сағат тілі бойынша бағдарлау
бағытына
түскен
бұрышты
айтады.
Азимуттар
0°-тан
360°
аралығында
болады,
шын
және
магниттік
азимуттар
деп
бөлінеді.
Нағыз азимут А нағыз
меридианнан, ал магниттік азимут Ам
магниттік
меридианнан
бастап
есептеледі.
Солтүстік бағыт пен нағыз меридиан
арасындағы бұрыш меридиандардың
жанасуы γ деп аталады.

5.

Дирекциондық бұрыш
деп
—
осьтік
меридианның
солтүстік
бағытынан
немесе
абсцисса
осінің Х бағытынан
сағат тілінің бағыты
бойымен
берілген
нүкте бағытына дейін
есептелетін
горизонталь бұрышты
айтады.

6.

7.

8.

Нағыз
азимутты
картада
дирекциондық бұрыш өлшенген
соң
анықтайды.
Ол
үшін
дирекциондық бұрыш мәніне
картаның оңтүстік рамкасының
масштаб мәнінің сол жағында
сызылған сызбадан меридиандар
жанасуының γ мәнін қосу керек:
А = α +/- γ
Сурет 1. ОВ сызығын жергілікті жерде бағдарлау
Меридиандар жанасуының
таңбасы шығыстық болса (+) оң,
батыстық
болса
(-)
теріс
болатындықтан,
олардың
таңбасын есептеу кезінде ескеру
керек.

9.

Магниттік
азимутты
төмендегі формула арқылы
анықтайды:
Аи = Ам - (-/+ δ)
Сурет 1. ОВ сызығын жергілікті жерде
бағдарлау
Магниттік тілдің ауытқуы
δ мәнін карта астындағы
сызбадан алу керек. Оның
мәні де оң (+) немесе теріс (-)
болатындықтан, таңба мәнін
есептеу керек.

10.

С
СБ
СШ
Р
Ш
Ш
Б
ОБ
ОШ
О
Румб r деп
солтүстік
меридианнан
бағдарланатын сызық
арасындағы
горизонтальды (өткір)
бұрышты атайды.
Сондықтан олардың
мәні 0°-пен 90°
аралығында болады.

11.

ширек
Дирекционд
ық бұрыш
шамалары
Ширек
атауы
СШ
ОШ
ОБ
СБ
Румб
мәндерінің
формуласы
Таңбалар